در نخستین بانک تهران چای بنوش!

تهرانی‌های امروز وقتی خسته از بازارگردی به تیمچه اکبریان در بازار اودلاجان می‌رسند، بوی دیزی و چای تازه‌دم، زیر طاق‌ هشت‌ضلعی ضربی‌ خشتی، جانشان را قلقلک می‌دهد و همراه با پله‌های غلام گردش، اوج می‌گیرد. معمـاری زیبای این تیمچه و تاریخچه‌ای که به دوش می‌کشد باعث شده تا تیمچه اکبریان در فهرست میراث و بناهای ارزشمند شهر تهران به ثبت ملی برسد.   این تیمچه چند سالی است که به رستورانی سنتی تبدیل شده، ولی تا حدود نیم‌قرن قبل به جای بوی خوش دیزی، صدای ضرب و جلینگ جلینگ سکه از این مکان به گوش می‌رسید؛ چون نخستین بانک رهنی تهران در این مکان راه‌اندازی شده بود و فعالیت داشت. بهروز مرباغی، مؤسس خانه اردیبهشت، معمار و استاد دانشگاه درباره هویت تاریخی نخستین بانک در محله اودلاجان می‌گوید: «تازه 2سال از آغـاز حکومت قاجـار و پایتختی تهران گذشـته بود که تیمچه اکبریان در بازارچه اودلاجان ساخته شـد؛ تیمچه‌ای که به‌دست کلیمیان ساخته شد و صنف زرگرها و صراف‌ها در آن مشـغول به‌کار بودند. این تیمچه خیلی زود به نخستین بانک رهنی ایران تغییر کاربری داد و در حال حاضر توسط بخش خصوصی مرمت و به سفره‌خانه تبدیل شده است. امانت‌فروشی یا بانک رهنی تا سال‌های نخست انقلاب در تیمچه اکبریان پا برجا بود و فعالیت می‌کرد. شایعه‌ای قدیمی ‌وجود داشت که در مجاورت دیوار طبقه همکف سوراخی تعبیه شده ‌بود و اشیایی که مردم در این بانک گرو می‌گذاشتند از طریق این حفـره، به‌صورت مخفیانه به زیرزمین بانک منتقل می‌شد؛ البته این روایت قابل تردید است. حداقل به این خاطر که اگر از آن سوراخ امانت‌های مردم را می‌انداختند پایین، چطور برمی‌گردانندشان، بدون ورودی و دری؟! اکنون هم در ورودی تیمچه، 2ویترین قدیمی، ظـروف عتیقه‌ای را به نمایش گذاشته‌اند که تناسب زیادی با فضای کنونی این تیمچه دارد. این تیمچه تا سال‌های بعد از احداث، محل کسب کلیمیان سـاکن تهـران بـود؛ افراد ثروتمندی که اغلب خانه‌ای در همان نزدیکی و در محله اودلاجان داشتند.» این تیمچه از ابتدای تأسیس تا ابتدای سال‌های دهه 60، همین کاربری را داشت و همین باعث شهرتش در تهران شده بود. اکنون حجره‌های این تیمچه که روزگاری کارکنان بانک رهنی در آن کار می‌کردند، بعد از مرمت کاربری‌اش را به رستوران سنتی تغییر داده است.