عنوان من‌درآوردی یک فیلم ایرانی

به‌تازگی فیلمی روی پرده سینماها رفته که خطای آشکاری در عنوانش وجود دارد. «سه‌جلد» ساخته مهدی اسماعیلی با بازی باران کوثری و آتیلا پسیانی از چهارشنبه هفته پیش روی پرده رفته است.

اما «سه‌جلد» چه معنایی دارد؟
در قدیم، «سِجِل» به ‌معنای شناسنامه بوده. «سجل‌احوال» هم ترکیبی بوده که در قدیم بر شناسنامه دلالت داشته.
البته سجل معنای دیگری هم داشته است. در «فرهنگ بزرگ سخن» دکتر حسن انوری، ذیل مدخل سجل این چند معنی برای آن آمده: 1. شناسنامه؛ 2. هر نوع سند ازجمله حکم یا فرمان؛ 3. اقرارنامه؛ 4. رونویس دعاوی و احکام که معمولا قاضیان یک نسخه آن را نزد خود نگه می‌داشته‌اند؛ 5. آنچه برای تأیید مطلبی در پایین‌ نامه یا نوشته‌ای می‌آوردند.
ترکیبات مختلف این واژه هم در ادامه این مدخل آمده. مثلا «کسی را بی‌سجل کردن» به ‌معنای «از بین بردن او؛ کشتن او» است. یا «سجل‌نویس» به ‌معنای «صادرکننده شناسنامه» است و «سجل‌نویسی» به معنی «صادر کردن شناسنامه».
سجل احتمالا از زبان عربی وارد زبان فارسی شده است. «سجل» (با کسر سین و جیم و تشدید لام) در عربی به‌ معنای قطعه‌سنگ‌هایی است که روی آن می‌نوشته‌اند و سپس به تمام اوراقی که مطالب را روی آن می‌نگاشته‌اند گفته شده است (مفردات راغب و قاموس).
در تمام مواردی که آوردیم خبری از «سه‌جلد» نبود. پس نام این فیلم چطور انتخاب شده است؟ اگر سازندگان این فیلم قصدشان این بوده که تداول عام این کلمه را بنویسند، باید اسم فیلمشان را می‌گذاشتند «سجلد»، چون در محاوره خیلی‌ها که از اصل این کلمه بی‌خبرند، «سجل» را «سجلد» تلفظ می‌کنند. «سه‌جلد» بر چیزی سه‌جلدی دلالت دارد، حال آنکه منظور سازندگان فیلم همان «سجل» به‌ معنای شناسنامه بوده است. ترجمه عنوان فارسی فیلم به «Birth Certificate» تأیید می‌کند که منظور از «سه‌جلد» همان شناسنامه است. در مدخل‌های «فرهنگ بزرگ سخن» هم اشاره‌ای به «سه‌جلد» نشده است. مطمئنا زبان فارسی با اسم نادرست یک فیلم لطمه نمی‌خورد و پایه‌های استوار آن به لرزه نمی‌افتد. فیلمی می‌آید و بی‌سروصدا می‌رود و آن‌قدر برد و قدرت ندارد که به این زبان ضربه‌ای بزند. اما اگر نام این فیلم به ‌دلیل ناآگاهی سازندگانش «سه‌جلد» است و نه «سجل»، باید نگران بود که چرا سرگرمی‌سازان ایرانی تا این حد با بدیهیات زبان فارسی ناآشنا و غریبه‌اند؟ اگر اسم این فیلم «سجل» می‌بود، چه‌بسا برای تماشاگرانی که با تلفظ صحیح این کلمه آشنا نیستند این کنجکاوی ایجاد می‌شد که بدانند «سجل» به چه معناست. وقتی گروه موسیقی «هوروش بند»(Hoorosh Band) نام گروهشان را به اشتباه به جای هوروَش به ‌معنای «همانند خورشید؛ مثل خورشید» هوروش گذاشته‌اند، عنوان «سه‌جلد» هم می‌تواند یک اشتباه جدی و تلخ باشد.