یادداشت
راه جدید دیپلماسی روحانی
سیاوش فلاح‌پور | روزنامه‌نگار:
سخنان روز گذشته حسن روحانی در جمع روسای نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور پر بود از تهدید و خط و نشان‌های کم‌سابقه برای رئیس‌جمهور آمریکا؛ سخنانی که تا حد زیادی بیانگر سیاست یکپارچه نظام درباره احتمال مذاکره مجدد با آمریکاست. اما این تمام محتوای سخنان رئیس‌جمهور نبود. او در بخش اندک و البته با اهمیتی از سخنرانی خود گفت: امروز فرصتی به‌وجود آمده تا روابط خود را با همسایگانمان بیش از پیش گسترش دهیم و در شرایط جدید به‌دنبال اصلاح روابط با «عربستان»، «امارات» و «بحرین» هستیم.
ممکن است مواضع روحانی در نگاه اول، با توجه به روابط بی‌سابقه این 3کشور عربی با دولت جدید آمریکا کمی متناقض به‌نظر آید. او از دشمنی آشکار با واشنگتن سخن می‌گوید درحالی‌که نزدیک‌ترین متحدان عرب آمریکا را به مذاکره و اصلاح روابط دعوت می‌کند؛ آن هم در اوج جنگ اقتصادی علیه تهران که مسئولیت بخش مهمی از آن متوجه همین چند کشور عربی است. چرا روحانی نگاه متفاوتی به آمریکا و متحدان عرب آن دارد؟ از سوی دیگر چرا به عربستان اکتفا نکرده و نام امارات و بحرین را هم بر زبان آورده است؟
مذاکره با ترامپ غیرممکن است؛ این گزاره‌ای است که به‌نظر می‌رسد تمام تصمیم‌گیران اصلی در تهران به درستی به آن باور دارند؛ تصمیم‌گیرانی که شاید پیش از این بر سر مذاکره با سایر دولت‌های آمریکا اختلافاتی داشتند. این در حالی است که اکنون رئیس‌جمهور از فرصتی جدید برای تلاش سیاسی به‌منظور حل بحران‌های بین‌المللی، از طریق رجوع مستقیم به همسایگان ایران سخن می‌گوید. بر این اساس می‌توان نتیجه گرفت از منظر ایران، این کشورهای عرب، در درجه اول توانایی حل دست‌کم بخشی از بحران‌هایی پیش‌آمده در منطقه را دارند و در درجه دوم، ممکن است به پیام‌های ایران برای گفت‌وگو پاسخ مثبت بدهند.
5سال پیش درحالی‌که حسن روحانی نخستین نشست خبری خود را به‌عنوان پیروز انتخابات در سالن کوچک مرکز تحقیقات استراتژیک برگزار کرده بود گفت: به‌دنبال اصلاح روابط با تمام کشورهای منطقه و در راس آنها عربستان هستیم. اما امروز، در کنار عربستان نام امارات را هم بر زبان می‌آورد؛ امری که نشان‌دهنده واقع‌گرایی حاکم بر منطق دیپلماسی ایران است. نقش امارات در معادلات خلیج‌فارس و سرتاسر خاورمیانه بر هیچ ناظر آگاهی پوشیده نیست. این کشور عربی امروز از مصر گرفته تا یمن، اردن و حتی عربستان به نفوذ کم‌سابقه‌ای دست یافته است که در سایه اقتصاد، زمینه را برای تأثیرگذاری این کشور در تصمیمات سیاسی بسیاری از کشورها و جریانات سیاسی در منطقه (و حتی جهان) باز می‌گذارد. بدون شک بخش عمده‌ای از فشارهای بین‌المللی و منطقه‌ای علیه ایران محصول لابی‌های سیاسی و اقتصادی است که امارات مسئولیت آن را بر عهده دارد.
اکنون حسن روحانی بار دیگر به‌دنبال آغاز راهی دیپلماتیک برای حل برخی بحران‌های پیش‌آمده برای کشور است. این راه که در سال‌های گذشته مستقیما به واشنگتن ختم می‌شد توافقی را ایجاد کرد که بخشی از همسایگان ایران از آن ناراضی بودند. حالا ظاهرا نوبت آن رسیده که از مسیری دیگر بخت ایران آزموده شود. ممکن است پیام رئیس‌جمهوری ایران از سوی کشورهای عربی با پاسخ درخوری روبه‌رو نشود؛ اما این اقدام در جهت استفاده از فرصت‌هایی است که سیاست خارجی ایران را تقویت می‌کند. درحالی‌که همچنان فرصت‌های ایران در منطقه و جهان عرب، فراتر از 3کشور عربی مذکور باقی خواهد ماند.
در همینه زمینه :
