در انتظار ظهور «جمشید بسم‌الله» جدید

لیلا شریف

نوسانات اقتصادی مدت‌هاست که بازی را به زمین مردم کشانده است. مردم هراسان از کاهش ارزش ریال ترجیح می‌دهند تا با خرید ارز، سکه و خانه، سرمایه خودشان را با چنگ و دندان حفظ کنند. این هجوم کاسب‌مآبانه مردم به بازار خرید ارز و سکه شاید منفعت شخصی و حفظ سرمایه را برای افراد به ارمغان بیاورد اما در نگاهی کلان‌تر ضربه زدن به منافع ملی نخستین دستاورد این کاسبی جدید مردم ایران است.احمد توکلی که سابقه حضور در 4دوره مجلس را دارد، در رابطه با رفتار کاسب‌گونه این روزهای مردم، ‌انگشت اتهامش را به سوی مسئولان اقتصادی نشانه می‌رود و می‌گوید که «بحران بی‌اعتمادی مردم نسبت به مسئولان»، ما را در گرداب دلالی‌ مردم انداخته است.

 در شرایطی که اقتصاد ایران به نوعی با مشکل جدی مواجه شده و مسئولان اقتصادی در تلاش هستند که با اعمال برنامه‌های مختلف، مردم را از سرمایه‌گذاری در بازارهای ارز و سکه منصرف کنند، چرا مردم رفتارهای کاسب‌گونه را ترجیح می‌دهند؟
وقتی مقامات بانک مرکزی اطلاعات نادرست به مردم می‌دهند و مردم را تحریک می‌کنند، پس نباید انتظار همراهی مردم با مسئولان اقتصادی را داشته باشیم. هر کسی می‌خواهد تلاش کند تا دارایی‌اش را از گزند تورم حفظ کند و پولش را از بی‌ارزش‌شدن نجات دهد، وقتی نرخ برابری ارز به ضرر پول ملی تغییر می‌کند، ‌معنایش این است که قدرت خرید کالاهای وارداتی برای مردم پایین می‌آید. مردم وقتی می‌بینند که در رقابت دچار ضرر می‌شوند، ترجیح می‌دهند که پولشان را حفظ و از پول داغ فرار ‌کنند. منظور از پول داغ، ‌پولی است که تورم آن را بی‌ارزش می‌کند. اگر مردم به مسئولان اقتصادی خودشان خیلی اعتماد داشته باشند، ممکن است دست از خرید ارز و سکه بردارند و بگویند اگر ما به سمت خرید یک‌سری از کالاها نرویم، این روند معیوب متوقف می‌شود و نه‌تنها ما ضرر نمی‌کنیم بلکه همه مردم سود می‌برند.

 شما ریشه این بی‌اعتمادی را در چه می‌دانید؟ چرا مردم در آشفته بازار اقتصادی به جای آنکه نگاهشان به گفته‌های مسئولان اقتصادی باشد، در جهت مخالف صحبت‌های مسئولان اقتصادی حرکت می‌کنند؟
دلیل عمده‌اش این است که تصمیم‌هایی که مسئولان اقتصادی می‌گیرند، منطقی، علمی و متناسب با وضعیت موجود نیست. در واقع سیاستگذاری‌هایی که می‌کنند به شکست ختم می‌شود. در واقع مردم به مسئولی که صبح یک حرفی می‌زند و چند ساعت بعدش حرفش را تغییر می‌دهد، نمی‌توانند اعتماد کنند.هم‌اکنون، ما دچار بحران بی‌اعتمادی هستیم و نمی‌شود خیلی مردم را ملامت کرد، چون سیاستگذاری و اطلاع‌رسانی درست انجام نمی‌شود. در همین راستاست که مردم به خرید سکه و ارز روی می‌آورند که به واسطه ارز و سکه، سرمایه‌شان حفظ شود. زمانی که از گردش سودگرانه پول در بازار سکه، طلا و مسکن، مالیات گرفته نمی‌شود، مردم به خرید در این بازارها روی می‌آورند و خیالشان راحت است که این سه بازار خیلی با افت قیمت روبه‌رو نمی‌شوند و از این طریق خودشان را در برابر کاهش ارزش پول ملی مصون می‌کنند. از نظر من مقصر در درجه اول مسئولان بانک مرکزی و رئیس‌کل بانک مرکزی هستند.

 در واقع از نظر شما سیاست‌هایی که مسئولان بانک مرکزی اتخاذ کرده‌اند موجب شده تا بی‌اعتمادی در میان مردم شکل بگیرد و آنها به سمت دلالی بروند؟
چون سیاست‌های اقتصادی به نتیجه نمی‌رسد و مسئولان مربوطه حاضر به پذیرش اشتباهاتشان نیستند، مردم بیشتر بدبین می‌شوند.اینکه مسئولی تصمیمی بگیرد و حالا به هر دلیل درست اجرا نشود اما از مردم معذرت‌ خواهی کند، ‌این مردم را آرام و متحد می‌کند اما وقتی یک مسئول کار غلطی را انجام دهد و مردم را افرادی رشد نیافته تلقی کند که پذیرای تمام تصمیم‌های غلط مسئولان هستند، این مردم را عصبانی می‌کند و موجب می‌شود تا رفتارشان با مصالح ملی همسو نباشد.

 در این فضای رو به رشد دلالی باید دلهره ظهور انواع سلطان‌های اقتصادی و «جمشید بسم‌الله»‌های جدید در اقتصاد ایران را داشته باشیم؟
وقتی شرایط نامساعد باشد افراد سوءاستفاده‌گر فرصت رشد پیدا می‌کنند. به‌طور طبیعی باید منتظر وقوع این اتفاقات باشیم. حوادث اجتماعی به هم مرتبط هستند و وقتی که یک اتفاق بد رخ می‌دهد اگر جلوی آن را نگیریم باید منتظر اتفاقات بد بعدی هم باشیم.