بالاخره این جوایز را کی داد؟!

ناصر احدی-روزنامه‌نگار

جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران مهم‌ترین دستاورد و به‌اصطلاح ویترین فعالیت‌های انجمن سینمای جوانان ایران است. با اینکه بخش مهمی از وظایف انجمن در حوزه آموزش سینما به جوانان و تولید فیلم کوتاه در دفاتر انجمن در سراسر کشور تعریف شده، اما همواره مدیران انجمن به نسبت استقبالی که از جشنواره شده است، نمره قبولی گرفته‌اند. برگزاری جشنواره آنقدر در میان فعالیت‌های متنوع انجمن اهمیت دارد که مدیرعامل انجمن از سوی رئیس سازمان سینمایی به‌عنوان دبیر جشنواره منصوب می‌شود تا از تمام امکانات انجمن و اختیارات مدیریتی‌اش برای بهتر برگزار شدن این رویداد سینمایی استفاده کند.
در 3دوره اخیر که مهدی آذرپندار به‌عنوان مدیرعامل انجمن سینمای جوان دبیری 3دوره سی‌ونهم، چهلم و چهل‌ویکم جشنواره را بر عهده داشت، بیش از همیشه بر برگزاری باشکوه و پررونق جشنواره تأکید می‌شد.
این تفکر به شکل تأکید بیش از حد بر تولید فیلم‌های ژانری و تنوع بخشیدن به جشنواره خودش را نشان داد. درحالی‌که ژانر اساسا مسئله‌ای صنعتی و مختص سینمای بلند است که به گیشه نظر دارد، مدیران انجمن سعی کردند فیلمسازی مستقل کوتاه را به سمت تولید فیلم ژانری سوق دهند که معمولا متکی به حمایت و دریافت کمک‌های دولتی است.  اهدای جوایز پرتعداد در مراسم اختتامیه یکی دیگر از شیوه‌های حمایتی در این 3دوره بود که امسال صدای اعتراض یکی از داوران بخش ملی یعنی شهاب حسینی را هم درآورد. نه فقط جشنواره فیلم کوتاه تهران، بلکه حتی جشنواره فجر، جشنواره مستند سینماحقیقت و جشنواره فیلم کودکان و نوجوانان اصفهان جوایز پرشماری دارند که از ارزش جوایز اصلی این جشنواره‌ها می‌کاهد. اما ماجرای اعتراض شهاب حسینی چه بود و دیگر داوران جشنواره به آن چه واکنشی نشان دادند؟


جوایزی که داوران ندادند
در شب اختتامیه جشنواره، بعد از اهدای جوایز بخش سینمای ایران، شهاب حسینی که یکی از اعضای هیأت داوری این بخش بود، قبل از پایین رفتن از روی صحنه به همراه سایر داوران به 2نکته مهم و قابل تأمل اشاره کرد. حسینی گفت: «امشب خارج از روال داوری شاهد بودیم که از فیلم‌هایی تقدیر شد. این فیلم‌ها را داوران دیده‌اند و اگر خوب بودند حتما از آنها تقدیر می‌شد. با این تقدیرها نمی‌شود فیلمساز خوب تولید کرد.» او سپس خطاب به فیلمسازان جوان گفت: «مدتی حضور بازیگران حرفه‌ای در فیلم‌های کوتاه زیاد شد و این اتفاق در بیشتر موارد به فیلم‌ها آسیب زد. از این پس به جای آنها، با همان بازیگران تازه‌کار و درست و حسابی کار کنید.»  هر دو نکته مورد اشاره حسینی را باید با توجه به سیاست‌های جشنواره و انجمن سینمای جوان تفسیر کرد. اگر داورانی برای بررسی و سنجش کیفیت فیلم‌ها انتخاب می‌شوند، باید به آنها و رأی‌شان احترام گذاشته شود و خارج از آثاری که گروه داوری لایق دریافت جایزه می‌دانند، به فیلمی جایزه نداد. حالا شاید برخی توجیه کنند که دبیر جشنواره از این حق برخوردار است که به فیلمی خارج از روال داوری جایزه دهد. در پاسخ باید یادآوری کرد که این حق دبیر معمولا فقط شامل یک فیلم می‌شود و آن‌هم در موارد خاص و هیچ هیأت داوری با پرنسیبی در هیچ جشنواره معتبری نمی‌پذیرد که تعداد زیادی خارج از برگزیدگان مورد تأییدش جایزه بگیرند.  نکته دیگر حسینی یعنی استفاده از بازیگران حرفه‌ای در کارهای کوتاه به همان سیاست تولید ژانری و گران شدن ساخت فیلم کوتاه و تولید فیلم‌هایی شبیه فیلم‌های بلند، بدون جسارت و خلاقیت آثار کوتاه، برمی‌گردد. حضور بازیگران حرفه‌ای در فیلم‌های کوتاه در چند سال اخیر خیلی زیادشده که کمترین لطمه‌اش بسته شدن راه ورود بازیگران جوان و مستعد و ناشناخته به سینما و اتفاقا ضربه خوردن خود سینمای بلند از این محدودیت است. از طرف دیگر، نکته دوم حسینی، به‌طور ضمنی نقد همکاران و همصنفان خودش هم بود که هم کیفیت کارشان را زیر سؤال می‌برد و هم حضورشان در پروژه‌های کوتاه را که معمولا فرصتی برای استعدادهای جوان است به نقد می‌کشید.

اعمال‌نظر نشد

 کمال تبریزی، یکی دیگر از داوران بخش سینمای ایران بعد از پایان اختتامیه، پنجشنبه شب، متن کوتاهی را در اینستاگرام منتشر کرد و به نوعی جواب شهاب حسینی را داد. تبریزی در این متن کوتاه نوشت: «با توجه به اظهارات مختلف و شائبه‌های به‌وجود آمده در داوری بخش ملی جشنواره‌ فیلم کوتاه تهران جهت رفع هرگونه سوء‌تفاهم می‌خواهم تأکید کنم که همه نامزدها و برندگان این بخش، جمع‌بندی و نظر نهایی همه داوران بوده و هیچ‌گونه اعمال نظری خارج از هیأت داوری بر تصمیم جمعی اعمال نشده است؛ خاصه اینکه با توجه به روحیه عدالت و انصاف جمع داوری بخش ملی، اساسا هرگونه اعمال نظری خارج از هیأت، قطعا غیرقابل‌قبول و ناممکن بوده است و شخصا به همه فیلمسازان جوان و هنرمند کشور اطمینان می‌دهم که داوری امسال در نهایت دقت و سنجش و بی‌هیچ شائبه‌ای صورت گرفته است. برای همه فیلمسازان آینده ایران آرزوی موفقیت می‌کنم.» در سینمای ایران اتفاق عجیبی نیست که یکی از داوران هماهنگ با دبیر یا سایر مسئولان جشنواره از عملکرد گروه داوری دفاع یا حرف‌ها و نظرات داور دیگری را رد کند. همین امسال فریدون جیرانی بعد از انتخاب فیلم «در آغوش درخت» به‌عنوان نماینده ایران در اسکار متنی منتشر کرد که شبنم مقدمی، از اعضای هیأت انتخاب نماینده ایران به آن واکنش نشان داد و بعد جیرانی مجددا بخشی از حرف‌هایش را تصحیح کرد. حالا هم با توجه به جواب ملایم کمال تبریزی به‌نظر نمی‌رسد که کلیت حرف‌های شهاب حسینی درباره برخی جوایز بدون موضوعیت باشد.