پله‌سنگی؛ حلقه اتصال پونک به فرحزاد
موضوع: شوتخت و باغ اندرون
ویژگی: باغ‌های قاجاری محل زندگی عبدالحسین فرمانفرماییان بود
***
باغ‌های سرسبز و پرتعداد قریه پونک با گذشت زمان از گزند ساخت‌وسازهای شمال‌غرب تهران قدیم در امان نماندند، اما تعدادی از باغ‌های تاریخی که به عبدالحسین فرمانفرما تعلق داشتند، پابرجا مانده‌اند. شوتخت یکی از همان باغ‌های تاریخی است که با انبوه پله‌های سنگی شناخته می‌شد و سکونتگاه اصلی عبدالحسین فرمانفرما و یکی از همسرانش بود. شوتخت باغی بزرگ با بنایی باشکوه بود که بالای تپه‌ای واقع شده بود و ساکنانش برای رسیدن به رودخانه فرحزاد باید مسیر صعب‌العبوری را طی می‌کردند. عبدالحسین فرمانفرما که با مرحوم محمد فدایی، آخرین کدخدای پونک رفاقت دیرینه‌ای داشت از او خواست مسیر شوتخت تا رودخانه را هموار کند. پایه‌های پله‌های سنگی بعد از چنین قول و قراری گذاشته شد و هنوز به‌عنوان یکی از نمادهای محله پونک شناخته می‌شود. احترام فدایی، دختر آخرین کدخدای پونک، درباره هویت تاریخی پله‌سنگی می‌گوید: «عبدالحسین فرمانفرما 2باغ بزرگ در پونک داشت و همسرانش را در این باغ‌ها اسکان داده بود. باغ شوتخت به بتول‌خانم که از طایفه قاجار بود، تعلق داشت و باغ اندرون محل زندگی معصومه‌خانم، دختر یکی از آشپزهایش بود. وقتی بتول‌خانم در باغ شوتخت زندگی می‌کرد، معصومه خانم هم آمد و در باغ اندرون مستقر شد.»
شوتخت در مقایسه با باغ اندرون شکوه بیشتری داشت و بالای بلندترین تپه پونک واقع شده بود که با رودخانه فرحزاد فاصله نسبتا زیادی داشت. شوتخت با پله‌های سنگی که به دستور کدخدا روی هم گذاشته شد به رودخانه فرحزاد اتصال پیدا کرد و پله سنگی حکم حلقه اتصال پونک به فرحزاد را داشت. احترام فدایی در این‌باره می‌گوید: «شوتخت با فاصله کمی از باغ اندرون، درست زیر استخر بزرگ پونک بود. آب قنات برای اینکه در مسیر حرکت هدر نرود به استخر سرازیر می‌شد و از آنجا به باغ‌های پونک می‌رسید؛ به همین دلیل هر دو باغ فرمانفرما موقعیت ویژه‌ای داشتند و در مسیر عبور آب بودند. وقتی پدرم در دوره پهلوی اول پله‌های سنگی را روی هم گذاشت، باغ و ویلای فرمانفرما به رودخانه فرحزاد که در آن سال‌ها بسیار پرآب بود، وصل شد و رونق دوچندانی گرفت.»
آنطور که قدیمی‌های پونک روایت می‌کنند شوتخت با حدود 100پله سنگی از حصار تپه‌ها و باغ‌های اطراف درآمد و این مکان با گذشت زمان با عنوان «پله‌سنگی» به شهرت رسید. با گذشت حدود 70سال از این ماجرا بقایای شوتخت هنوز در بخش پونک باختری و پشت بوستان نهج‌البلاغه باقی مانده، اما پله‌های سنگی یکی پس از دیگری تخریب شده‌اند و اتصال پونک به فرحزاد از این مکان از بین رفته است.
در همینه زمینه :
