اکبر دشتی، معاون عملیات آتش‌نشانی تبریز از چگونگی شناسایی مقصر در حوادث آتش‌سوزی می‌گوید
پشت پرده آتش‌سوزی‌های‌بزرگ
وقتی آتش‌سوزی بزرگی رخ می‌دهد و همه‌‌چیز را به خاکستر تبدیل می‌کند گمانه‌زنی‌ها درباره علت وقوع حادثه آغاز می‌شود. هرکس فرضیه‌ای مطرح می‌کند و حدس و گمانی درباره دلیل وقوع حادثه می‌زند. اما این کارشناسان آتش‌نشانی هستند که در نهایت حرف آخر را می‌زنند و علت حادثه را کشف می‌کنند. اما چطور می‌شود میان خاکستر به جامانده از آتش‌سوزی دلیل وقوع آن را پیدا کرد؟ اکبر دشتی، معاون عملیات سازمان آتش‌نشانی تبریز که 17سال از عمر خود را در این کار گذرانده و تجربه حضور در حوادث مختلفی را داشته در گفت‌وگو با همشهری چگونگی تشخیص علت آتش‌سوزی و تعیین مقصر را شرح داده است.
آتش‌سوزی‌های بزرگ معمولا چطور شروع می‌شوند و چگونه گسترش پیدا می‌کنند؟
هر حادثه علت خاص خودش را دارد اما اغلب حوادث بزرگ از سهل‌انگاری و اتفاقاتی کوچک شروع می‌شود. شعار ما در آتش‌نشانی این است که بزرگ‌ترین حوادث در دل کوچک‌ترین سهل‌انگاری‌ها نهفته شده است. درباره آتش‌سوزی‌های بزرگ به‌خصوص در بازارها، کارگاه‌ها، سوله‌ها و مراکز صنعتی باید گفت متأسفانه در بیشتر موارد اصول ساده انبارداری رعایت نمی‌شود و همین نکته مهم یکی از دلایل عمده آتش‌سوزی در این مراکز است. نکته دیگر اینکه در چنین مکان‌هایی وقتی به فصل سرما می‌رسیم از وسایل گرمایشی غیراستاندارد استفاده می‌شود یا اینکه سیم‌کشی برق آنجا غیراصولی و نامناسب است. گاهی هم ممکن است سهل‌انگاری‌هایی مثل انداختن ته‌سیگار یا جوشکاری آغازگر یک حادثه بزرگ باشد. در کنار این موارد ممکن است در محل حادثه وسایل سریع‌الاشتعال مثل پوشاک یا بنزین، تینر و... وجود داشته باشد که همه اینها در گسترده‌شدن شعله‌های آتش در لحظات اولیه مؤثر است. این در حالی است که در اغلب این مکان‌ها حتی یک خاموش‌کننده دستی ساده هم وجود ندارد یا اگر هست افرادی که آنجا حضور دارند آموزش لازم برای استفاده از آن را ندیده‌اند. نکته مهم دیگری که در گسترش سریع آتش مؤثر است اینکه در بیشتر مواقع فاصله‌ای بین انبارها وجود ندارد یا اینکه سقف آنها یکی است و در این شرایط آتش به‌صورت افقی گسترش پیدا می‌کند. گاهی به هم راه دارند و به این ترتیب حریق دومینویی گسترش پیدا می‌کند و به بحران تبدیل می‌شود.
در آتش‌سوزی‌های بزرگ وقتی نخستین گروه از آتش‌نشانان به محل حادثه می‌رسند، نخستین اولویت‌شان چیست؟
معمولا افرادی که در محل حادثه حضور دارند نخستین نفراتی هستند که با آتش‌نشانی تماس می‌گیرند که وقتی تعداد تماس‌ها زیاد باشد از اهمیت بالای آن حادثه حکایت می‌کند. با تعداد تماس‌ها و اطلاعاتی که داده می‌شود فرماندهان حجم آتش را تخمین می‌زنند و شرایط را می‌سنجند و براساس آن آتش‌نشانان به محل حادثه اعزام می‌شوند و درصورت گستردگی، فرماندهان ارشد برای هدایت عملیات به محل حادثه اعزام می‌شوند. بسته به نوع شرایط، بحث نجات اطفا و کنترل حریق را درنظر می‌گیرند و عملیات برنامه‌ریزی می‌شود. اولویت اول نجات نفرات، کنترل آتش و در نهایت اطفای کامل حریق است.
بزرگ‌ترین موانعی که در آتش‌سوزی‌های بزرگ بر سر راه آتش‌نشانان وجود دارد چیست؟
مهم‌ترین موانع بحث دسترسی و استفاده از تجهیزات است. در حریق‌های بزرگ گاهی ممکن است امکان تردد خودروهای آتش‌نشانی وجود نداشته باشد و نمی‌توانیم به خوبی به کانون آتش‌سوزی نفوذ کنیم. گاهی در بعضی ساختمان‌های بلند امکان برپاکردن نردبان وجود ندارد و برای اینکه موفقیت‌آمیز باشد به تعداد نفرات و تجهیزات کافی نیاز داریم. همچنین اگر آتش‌سوزی گسترده باشد نمی‌شود فقط از یک ناحیه به آتش هجوم برد و باید از چند نقطه عملیات را ادامه داد. این موضوع به بافت شهری و شرایط محل وقوع حادثه بستگی دارد. مانع مهم دیگر در این حوادث شهروندانی هستند که تجمع می‌کنند، راه را می‌بندند و با گوشی‌های موبایل مشغول فیلمبرداری می‌شوند. این افراد باید درنظر داشته باشند در این حوادث، ثانیه‌ها هم تأثیرگذار هستند. چه بسا ما اگر زودتر به یک حادثه برسیم بتوانیم از یک انفجار جلوگیری کنیم یا جان فردی را که در دود و آتش گرفتار شده نجات دهیم.
بعد از مهار کامل آتش‌سوزی چطور علت حادثه مشخص می‌شود؟
درحریق‌های بزرگ چندین کارشناس برای بررسی علت حادثه تعیین می‌شوند. آنها به بررسی نکات فنی حادثه می‌پردازند. مثلا عمق‌سوزی‌ها، آثار و الگوهای حریق، اجسام به‌جا مانده، اینکه شیشه‌ها به کدام سمت شکسته شده، مواد به کدام سمت ذوب شده و... را بررسی و با هم همفکری می‌کنند تا به کانون حریق برسند. در ادامه جست‌وجوها ریزتر می‌شود. اگر احتمال بدهند از سیم‌کشی برق باشد، ذوب‌شدن روکش کابل‌ها را بررسی و در نهایت علت حادثه را کشف می‌کنند. البته در حریق‌های بزرگ اجسام قابل توجهی طعمه حریق می‌شوند و تعیین علت حادثه زمانبر است.
چطور می‌شود از آتش‌سوزی‌های بزرگ جلوگیری کرد؟
زمان و مکان خاصی را نمی‌توان برای حریق تعیین کرد اما می‌توانیم از تجربیات گذشته و شرایط خاص جلوگیری کنیم. انبارداری اصولی داشته باشیم. اگر سیستم برقی غیراصولی است با اصلاحات جزئی سیستم را اصلاح کنیم. در جایگاه‌های سوخت از استعمال دخانیات خودداری کنیم. اینها نکات ساده‌ای است که همه می‌دانیم و بارها تکرار شده اما رعایت نمی‌شود. اغلب آتش‌سوزی‌های بزرگ به‌خاطر رعایت‌نکردن همین نکات ساده اتفاق می‌افتد. نکات ایمنی را جدی بگیریم.
تأثیر سیستم‌های اعلام و اطفای حریق در پیشگیری از آتش‌سوزی
سیستم‌های‌اعلام‌واطفای‌حریق و‌خاموش‌کننده‌ها درقالب طرح‌ایمنی ساختمان‌ها ست. در ساختمان‌های جدید معمولا طرح ایمنی درنظر گرفته می‌شود. مثلا ساختمان‌هایی تا 5طبقه یک طرح خاص دارند و ساختمان‌هایی با طبقات بیشتر طرح دیگری دارند. همه این طرح‌ها برای پیشگیری از حادثه است. اگر سیستم‌های ایمنی در محل فعال باشند بعد از وقوع حادثه از آتش‌سوزی‌های بزرگ‌تر جلوگیری می‌شود. اینطور نیست که یک ساختمان یکباره به‌طور کلی دچار آتش‌سوزی شود. همه‌‌چیز معمولا از یک آتش‌سوزی ساده و کوچک شروع می‌شود و به‌تدریج گسترش پیدا می‌کند.
با کمک سیستم‌های ایمنی، آتش در نطفه کنترل می‌شود یا اینکه سیستم حریق را اعلام می‌کند و سرعت کار بالا می‌رود یا سیستم خوداطفا، سریع آتش را خاموش می‌کند. این موارد حیاتی و مهم هستند. در ساختمان‌ها چندین میلیارد هزینه انجام می‌شود اما فکری به حال ایمنی نمی‌کنند و با یک حادثه همه‌‌چیز از بین می‌رود؛ درصورتی که با هزینه‌ای اندک معقولانه می‌شود سرمایه‌ای عظیم را حفظ کرد.
