یادگارهای وزیر متدین و مردمی
موضوع: مسجد و مدرسه وقفی میرزا عیسی وزیر
وی‍ژگی: محل تدریس علمای نامدار
***
محله سنگلج در زمان‌های نه چندان دور مدارس علمیه بسیار زیادی را در خود جای داده بود، اما به دلایل مختلفی بسیاری از آنها تخریب شدند و تعداد اندکی از آنها باقی مانده‌اند. مدرسه میرزا عیسی وزیر، مدرسه میرزا زکی، مدرسه یونس خان، مدرسه
حاج عبدالکریم، مدرسه محمد خواجه و مدرسه حاج رجبعلی ازجمله مدارسی هستند که دیگر وجود ندارند، اما مسجد و مدرسه عیسی وزیر داستان جالبی دارد.
مسجد و مدرسه میرزا عیسی وزیر که در خیابان وحدت اسلامی (شاهپور، فرمانفرما) قرار دارد در سال 1269شمسی از ثلث اموال و در زمین وقفی میرزا عیسی وزیر به همت شیخ هادی نجمآبادی ساخته شد.
نصرالله حدادی، تهران‌پژوه می‌گوید: «میرزا عیسی بعد از پدرش میرزا موسی وزیر، به دستور ناصرالدین‌شاه بر مسند وزارت طهران نشست. هنوز یک سال از وزارتش نگذشته بود که شاه عازم سفر شد و به سبب اعتمادی که به میرزا داشت، او را پیشکار پسرش کامران میرزا کرد و ریاست خالصجات را هم به او سپرد. در همین سال ایران دچار قحطی بزرگی شد، قیمت اجناس بالا رفت و موج نا‌رضایتی‌ها علیه او شکل گرفت. این اوضاع نابسامان باعث شد شاه او را از وزارت طهران عزل کند و در سمت‌هایی دیگر به‌کار گیرد.»
20سال بعد دوباره وزارت طهران به او رسید، ولی باز هم اقبال یارش نبود و بیماری وبا فراگیر شد. رجال و اعیان برای حفظ جان خود و خانواده‌هایشان تهران را به مقصد روستا‌ها ترک می‌کردند، ولی میرزا عیسی ماند تا به داد مردم برسد. در این حین خودش هم به این بیماری مبتلا شد و از دنیا رفت. به‌گفته بهراد یعقوبی، تهران‌پژوه، میرزا عیسی قبل از مرگش زمینی را خریداری کرد و از شیخ هادی نجمآبادی خواست که با ثلث مالش مسجد، مدرسه و بیمارستانی بنا کند. بنا بر وصیت و وقف‌نامه زمین، شیخ هادی بانی بنای مسجد، مدرسه و امام جماعت آنجا شد. او که از روحانیون بانفوذ دوره ناصری و مظفری بود، به‌همراه شاگردانش نقش مهمی در انقلاب مشروطه داشت.
اکنون این بنا، معماری گذشته خود را از دست داده و دیگر اثری از معماری سنتی آن باقی نمانده است. حمیدرضا نارنجی‌نژاد می‌گوید: «بخش عمده مسجد تخریب و شبستان بزرگی در قسمت فوقانی شبستان قدیمی ساخته شده است. مسجد صحنی دارد که شبستان در ضلع شمالی آن قرار گرفته و در ضلع غربی‌اش هم قبر میرزا عیسی وزیر و برادرش واقع شده است. در ضلع جنوبی، غربی و شرقی صحن هم 12حجره مدرسه قرار داشت که در حال حاضر فقط 2حجره از آن باقی مانده، ولی دیگر به‌عنوان مدرسه علمیه از آن استفاده نمی‌شود.»
این در حالی است که روزگاری فضلا، علما و دانشمندان مشروطه در این مدرسه تحصیل و تدریس می‌کردند. ازجمله شاگردان این مدرسه می‌توان به علامه دهخدا، حاج میرزا ابوالفضل نجمآبادی، سیدمحمد طباطبایی و ناظم‌الاسلام کرمانی اشاره کرد.
