نفت در برابر کالا یا کانال؟

 خبر: پس از سفر اخیر علی‌اکبر ولایتی به روسیه، 2گمانه و خبر درباره جزئیات دیدارهای او در مسکو مطرح شد؛ نخست سرمایه‌گذاری 50میلیاردی روس‌ها در ایران و دیگری توافق تهران و مسکو برای اجرای بسته نفت در برابر کالا. هر دو خبر و گمانه البته با واکنش‌هایی مواجه شده تا اینکه دیروز محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران گزینه فروش نفت به روسیه و دریافت کالا از آنها را تأیید نکرد و انتظارات ایران از اروپا را آشکار کرد.

 نقد: به‌نظر بسته پیشنهادی روسیه برای سرمایه‌گذاری 50میلیاردی در ایران چندان آسان به اجرا درنخواهد آمد و شاید روس‌ها تمایل داشته باشند تا ایران حتی روی گزینه نفت در برابر کالا متمرکز شود، اما پیام تهران برای مسکو روشن است که به جای نفت در برابر کالا به فکر نفت در برابر کانال باشد؛ کانالی برای سرمایه‌گذاری در ایران در حوزه‌های مشخص و شفاف. در خواست بازماندگان همین کانال را در مذاکرات مقامات ایرانی با اروپایی‌ها هم می‌توان رصد کرد و اظهارنظر تازه محمدجواد ظریف نشان می‌دهد ایران برای ماندن در برجام به‌دنبال حفظ کانال‌های سرمایه‌گذاری و نقل و انتقالات بانکی و البته کانالی برای صادرات نفت و دریافت دلارهای آن است نه به فکر دریافت کالا و دادن بازار به شرکت‌های خارجی برای فروش کالاهایشان. ایران پس از دوران جدید برجام البته روی تعهد سیاسی کشورها ریسک نخواهد کرد و چون تجربه نشان داده کشوری مثل آمریکا حتی شفاف‌ترین قواعد حقوق بین‌الملل را در پایبندی به برجام زیرپا می‌گذارد ایران پیام شفافی به اروپا فرستاده که تعهد سیاسی خوب است، اما کافی نیست. 13مرداد و 13آبان امسال، مشخص خواهد شد آیا اروپایی‌ها و دیگر طرف‌های باقی‌مانده در برجام به فکر گزینه کالایی هستند یا کانال ارتباط اقتصادی ایران با دنیا. پیام ایران برای دنیا به‌ویژه اروپایی‌هایی که می‌گویند ایران باید در برجام بماند، روشن است؛ همان که ظریف می‌گوید اگر آنها واقعا علاقه‌مند به حفظ توافق برجام هستند، باید برای حفظ آن آماده هزینه کردن باشند. روشن‌تر اینکه اروپا هزینه حفظ کانال ارتباط اقتصادی ایران با دنیا را باید بدهد و یکی از ضروری‌ترین کانال‌ها، مسیر صادرات نفت ایران و مبادلات بانکی با دنیاست. این راهی است که اروپا و دیگر طرف‌های برجام باید در پیش بگیرند نه ایران. آیا آنها حاضرند این خواسته را بپذیرند؟ آیا آنها آمادگی ایستادن بر سر  این تعهد را دارند؟ این سؤالی است که وزیر خارجه ایران به‌دنبال دریافت پاسخ روشن آن است.