همه مسابقه‌های تلویزیونی که تا به حال دیده‌ایم
مسابقه محله !
نیلوفر ذوالفقاری
مسابقه‌ها همیشه یکی از جذاب‌ترین برنامه‌های تلویزیونی بوده‌اند. نه فقط محک زدن توانایی برای همه جذابیت دارد، بلکه تماشای رقابت بین افراد دیگر هم جالب و دیدنی است. به همین دلیل هم سازندگان تلویزیونی سعی کرده‌اند در این سال‌ها مسابقه‌های جدید روانه آنتن کنند. بعضی مسابقه‌ها تقلیدی از نمونه‌های مشابه خارجی بوده‌اند و بعضی هم از صفر تا صد حاصل خلاقیت و طراحی سازندگان آنها. این روزها که با رسیدن تابستان بازار مسابقات تلویزیونی هم داغ شده، فرصت خوبی است که با هم همه مسابقات تلویزیونی محبوب را مرور کنیم.
از مسیر طلایی تا مردان آهنین
بعد از رونق گرفتن ساخت مسابقه‌هایی که قرار بود دانش و اطلاعات عمومی یا هوش و دقت شرکت‌کنندگان را محک بزنند، کم‌کم مسابقه‌هایی پیدا شدند که رقابت فیزیکی در آنها حرف اول را می‌زد. این بار شرکت‌کننده‌ها باید برای برنده شدن از روی موانع می‌پریدند، شنا می‌کردند و مراحل هیجان‌انگیز را پشت سر می‌گذاشتند تا روی سکوی اول بایستند.این مسابقه در چند سری مختلف ساخته و هر بار آیتم‌های متنوعی به آن اضافه شد. خبری از پرسیدن سؤال‌ها نبود و کافی بود شرکت‌کنندگان آمادگی جسمی خوبی داشته باشند. 10سال از زمانی که شبکه 3هر پنجشنبه «مسابقه طلایی» را با اجرای برادران حسینی روی آنتن برد می‌گذرد. جایزه مسابقه هم در مراحل مختلف، تعداد مشخصی سکه بهار آزادی بود. این مسابقه در سری اول 60قسمت داشت و در فضای باز ساخته شد اما سازندگان سری بعدی را در استودیوی سرپوشیده ساختند و البته مراحل سخت‌تری به آن اضافه کردند. اما شاید معروف‌ترین مسابقه‌ای که تخصصی‌تر بود و آمادگی جسمانی در آن حرف اول و آخر را می‌زد، «قوی‌ترین مردان ایران» یا همان «مردان آهنین» بود. مسابقه‌ای که حالا دیگر به یکی از برنامه‌های تلویزیونی ثابت در هر نوروز تبدیل شده است. آیتم‌های این مسابقه که تا به حال در 5دوره برگزار شده و داوری آن را فرامرز خودنگاه برعهده دارد، آنقدر سخت و پیچیده بوده‌اند که فقط جوانان ورزشکار توانسته‌اند شانس خود را برای قهرمانی در آن امتحان کنند. آیتم‌هایی مثل بالا بردن وزنه‌های سنگین، کشیدن خودرو و پرتاب گوی و نیزه. محراب فاطمی تا به حال 4بار در این مسابقه قهرمان شده، سازندگان برنامه مدتی ساخت آن را به‌دلیل حاشیه‌های مختلف متوقف کرده بودند اما نوروز 97مردان آهنین دوباره در شهرک سینمایی ضبط شد و به تلویزیون برگشت.
شروع مسابقه در تلویزیون
اولین جرقه‌های شکل‌گیری مسابقه تلویزیونی در دنیا در اواخر دهه 30از رادیو شروع شد. مسابقه‌ای به نام «هجی کلمات» در رادیو اجرا شد و مدتی بعد نمونه تلویزیونی آن نیز روی آنتن رفت. از همان مسابقاتی که در آن کودکان طی رقابتی جذاب به هجی کردن سریع کلمات به اشکال مختلف می‌پردازند. بعدها بسیاری از چهره‌های معروف از مجری گرفته تا بازیگر، جذاب‌ترین مسابقه‌ها را روی آنتن بردند، مثل اوپرا وینفری که برنامه‌اش سال‌ها مخاطبان پرتعدادی داشته است.اما بد نیست بدانید تاریخچه مسابقات تلویزیونی در کشور ما به دهه 40و طراحی مسابقه «نقاب سیاه» برمی‌گردد. بعد از آنکه کم‌کم تولید مسابقه‌های تلویزیونی رونق گرفت، بعضی از معروف‌ترین این مسابقه‌ها ساخته شدند که حتما به یادماندنی‌ترین آنها، «مسابقه هفته» است.کمتر کسی «مسابقه هفته» و اجرای به یاد ماندنی منوچهر نوذری را فراموش می‌کند. نوذری با جمله‌های معروف خود مثل «از کی بپرسم» و «همون که تو فیلم بود»، هر هفته بینندگان زیادی را پای جعبه جادویی می‌نشاند. در سال‌های بعد مسابقاتی مانند «مسابقه مشاعره»، «مسابقه معمایی پلیسی» و «مسابقه بیست سؤالی» هم نمونه‌هایی بودند که در رادیو و تلویزیون پخش شدند.
آن سال‌ها مسابقات زیادی در تلویزیون ایران اجرا و پخش می‌شدند که با استقبال عمومی بسیاری مواجه شدند، برنامه‌هایی که غیراز جنبه رقابتی در استعداد و توانایی و سطح دانش، سرگرم‌کننده و آموزنده هم بودند. می‌توان از مسابقه«سیمرغ» و «خونه به خونه» به‌عنوان بعضی از این مسابقه‌ها نام برد. هرچند در آن سال‌ها ساختار مسابقه‌ها بسیار ساده به‌نظر می‌رسید، امکانات تولید کمتر بود و محدودیت استودیوها و تجهیزات مانع تجربه‌های خلاقانه در این زمینه می‌شد اما همچنان بسیاری از مهم‌ترین و پربیننده‌ترین مسابقات تلویزیونی ما به همان دوران برمی‌گردد.
از کی بپرسم؟
دهه هفتاد برای بینندگان تلویزیون دهه تماشای برنامه‌های فراموش‌نشدنی بود، سال‌هایی که تلویزیون با تولید سریال‌ها و برنامه‌های متنوع سعی داشت جایگاه خود را در میان خانواده‌های نیازمند سرگرمی و آموزش پیدا کند. اما در میان همه آن برنامه‌ها، مسابقه‌ای بود که هر پنجشنبه عصر همه اهالی خانه را پای تلویزیون می‌نشاند و آن هم «مسابقه هفته» نام داشت. هنوز هم به اعتقاد بسیاری از منتقدان مسابقه هفته یکی از قوی‌ترین و به یادماندنی‌ترین مسابقات تلویزیونی محسوب می‌شود که محبوبیت خود را مدیون اجرای جذاب منوچهر نوذری بود.در روزهایی که خبر از اینترنت و موتورهای جست‌وجو نبود، 15شرکت‌کننده باید در مرحله اول به سؤالات اطلاعات عمومی پاسخ می‌دادند و در مرحله بعد، هر شرکت‌کننده تعیین می‌کرد که سؤال بعدی باید از چه‌کسی پرسیده شود. هرچند شرکت‌کنندگان برنامه بزرگسالان بودند اما مسابقه حتی برای کودکان و نوجوانان کنجکاو و مشتاق داشتن اطلاعات عمومی هم جذابیت داشت. یکی از حاشیه‌های جالب مسابقه حضور عادل فردوسی‌پور جوان در برنامه بود که ویدئوهای آن این روزها دوباره دست به‌دست می‌شود. اما بچه‌ها برای خودشان صاحب مسابقه دیگری بودند که اجرای آن هم سال‌ها ادامه داشته است. «مسابقه محله» از ابتدا شامل بخش‌های پرسشی، ورزشی و سرگرمی بود و مسعود روشن‌پژوه اجرا و طراحی آن را برعهده داشت. «یک و یک و یک، دو و دو و دو... مسابقه محله!» شعر دسته‌جمعی و نماد آشنای این مسابقه است که بیشتر قسمت‌های آن در مدرسه‌ها ضبط شد و روشن‌پژوه می‌گوید بیش از 2000بازی مختلف برای آن طراحی کرده تا بچه‌های امروزی هم با بازی‌های محلی آشنا شوند هم چند دقیقه‌ای به جای غرق شدن در بازی‌های مجازی، در فضایی سالم با هم رقابت کنند.
جایزه بدون مسابقه با پیامک!
حالا دیگر بسیاری از برنامه‌های تلویزیونی که ماهیت رقابتی ندارند، بخش جداگانه‌ای به نام مسابقه تلفنی یا پیامکی راه انداخته‌اند. البته که این مسابقه‌ها چندان جنبه رقابتی ندارند و برنده‌ها بیشتر به حکم شانس و در قرعه‌کشی جایزه می‌برند. شاید معروف‌ترین این مسابقه‌ها، مسابقه پیامکی برنامه نود باشد که هر دوشنبه از مخاطبان نظرسنجی هم می‌کند. زیرنویس بسیاری از برنامه‌های تلویزیونی، از میزگرد و برنامه تخصصی گرفته تا برنامه آشپزی، سؤالی از بینندگان پرسیده و از آنها خواسته می‌شود گزینه درست را به شماره اعلام شده بفرستند، اما درست بودن جواب به‌معنای برنده شدن حتمی نیست چون جایزه براساس قرعه‌کشی داده می‌شود.این روزها یکی دیگر از راه‌های برنده شدن در تلویزیون هم این است که برنامه‌های تلفن‌همراه معرفی شده را نصب کنید تا اسمتان در لیست قرعه‌کشی قرار بگیرد. البته که این هم مسابقه نیست اما وقتی مجریانی مثل مهران مدیری یا رامبد جوان روی آنتن تلویزیون بی‌خبر با شماره‌ای تماس می‌گیرند و به یکی از شهروندان می‌گویند برنده جایزه‌ای مثل خودرو شده، بینندگان هم هیجان‌زده می‌شوند.
از مسابقه‌های تقلیدی تا خلاقیت در طراحی جدیدترین‌ها
پای مسابقات به شبکه نمایش خانگی هم باز شده و «شام ایرانی» را به یکی از نخستین برنامه‌های رقابتی ویدئویی تبدیل کرده است. ماجرا از این قرار است که 4چهره معروف، از بازیگر و خواننده گرفته تا فوتبالیست برای هم شام می‌پزند و بقیه رأی می‌دهند تا در شب چهارم برنده انتخاب شود. این مسابقه که تا به حال چند قسمت از آن راهی شبکه نمایش خانگی شده تقلیدی کامل از چندین نمونه مشابه خارج از مرزها بوده است. درحالی‌که تعداد زیادی از مسابقات مشابه نمونه‌های دیگر بوده، بعضی مسابقه‌های جدید هم با خلاقیت خود توانسته‌اند در جلب مخاطبان موفق شوند. یکی از این مسابقه‌ها «کودک شو» است که با اجرای پژمان بازغی، خانواده‌ها را با محوریت کودکانشان دور هم جمع می‌کند. حضور بچه‌ها با شیرین‌زبانی و بازیگوشی مخصوص خودشان باعث شده این مسابقه هیجان و شادی ویژه‌ای داشته باشد.طبق اعلام آمار برنامه «سین سیما»، «کودک شو» در بین مسابقه‌های تلویزیونی اول شد.
