گزارش
سوگ اربعین در چهارگوشه ایران
مردم مناطق مختلف هریک به رسم خاصی اربعین سیدالشهدا‌ع را به سوگ می‌نشینند
سیده زهرا عباسی-روزنامه‌نگار
روایت‌ها نشان می‌دهد نخستین فردی که 40روز بعد از شهادت امام‌حسین(ع) خود را به کربلا رساند و آنجا به سوگواری پرداخت، «جابربن عبدالله انصاری» صحابی پیامبر(ص) بود.
به گزارش همشهری، در ایران هم از گذشته به‌سوگ‌نشستن برای فرد درگذشته رسم بوده و در فرهنگ ایرانیان در مراسم چهلم بر مزار فرد درگذشته حاضر می‌شوند و برای او خیرات می‌کنند. این فرهنگ حالا با عزای سیدالشهدا(ع) درآمیخته است و مناطق مختلف برای این روز عزای حسینی را به رسم خود برگزار می‌کنند.
منبرخانه‌های زنانه در شاهرود
منبرخانه یک خانه مسکونی است که منبری به‌نام امام‌حسین(ع) دارد؛ منبری که در طول محرم و صفر عزای حسین(ع) را برپا می‌دارد و این عزاداری تا اربعین ادامه دارد. حدود 200سال پیش فقط چند منبرخانه در شاهرود وجود داشت؛ اما درحال حاضر هر محله منبرخانه مخصوصی دارد. در این محل‌ها در روزهای محرم مجالس روضه‌خوانی و تعزیه‌خوانی برگزار می‌شود. مجالس عزاداری در منبرخانه‌ها مختص زنان است و هیچ مردی نمی‌تواند وارد آن شود. خادمان آن نیز زن هستند. زنان درباره منبرخانه اعتقادات خاصی دارند؛ ازجمله استفاده از وسایل آن را برای امور شخصی موجب عقوبت می‌دانند و در این مورد باورهایی در میان مردم وجود دارد که موجب حفظ و بقای منبرخانه شده است. آنها 3روز مانده به ماه محرم جمع می‌شوند و یاحسین‌یاحسین‌گویان منبرخانه را سیاه می‌پوشانند و مواد لازم برای پذیرایی در منبرخانه را جمع می‌کنند و آماده مراسم عزاداری می‌شوند.
شروه‌خوانی زنان ایل
زنان ایل در شهرها و روستاهای کهگیلویه‌وبویراحمد از گذشته تا امروز در سوگ امام‌حسین(ع) به شروه‌خوانی می‌پردازند.
زنان سالخورده‌تر چارقد سیاهی دور سرشان می‌بندند و چادرهای خود را به‌صورت ضربدری دور گردن می‌پیچند و در این آیین شرکت می‌کنند. شروه‌خوان عزاداری می‌کند و زنان و دختران با گفتن «هوهوی» در جواب تک‌خوان (شروه‌خوان) داغ سنگینی این درد را بهتر به تصویر می‌کشند. مردان نیز در این هنگام کمر همدیگر را می‌گیرند و دایره‌وار می‌چرخند و به یاد مظلومیت سالار شهیدان بر سر و سینه می‌زنند. این سنت دیرینه که در روزهای نهم و دهم محرم هم برگزار می‌شود در اربعین حسینی به اوج می‌رسد و منطقه زیلایی بویراحمد، روستاهای باشت و شهر سوق از مناطق اصلی برگزاری آن است.
علم واچینی، آیین 200ساله
مردم روستاهای شرق گیلان هرسال در شام اربعین حسینی مراسم مذهبی علم واچینی را برگزار می‌کنند.در مراسم علم‌بندی در ابتدای محرم، اغلب از پارچه‌های سبز به نشانه مظلومیت و محبوبیت امامان معصوم(ع) و از پارچه‌های سیاه به نشانه ماتم و عزا استفاده می‌شود. در مراسم علم‌بندی بعد از پوشاندن علم با پارچه‌های سیاه و سبز، هیئت عزاداری در پی علمداران به‌دور بقاع متبرکه می‌گردند و نوحه‌سرایی می‌کنند. در مراسم علم واچینی نیز که در روزهای پایانی ماه صفر و به‌ویژه اربعین انجام می‌شود، بعد از مراسم مرثیه‌خوانی و روضه‌خوانی پارچه‌ها و پرچم‌های سیاه و سبز را از علم‌ها جدا می‌کنند؛ بخشی از آنها را برای استفاده در سال بعد در جایگاه مطمئن و محترمی نگه می‌دارند و بخشی دیگر را می‌برند و به نشانه تبرک با خود می‌برند.
چایینه‌خوانی زنان ایلامی
چایینه‌خوانی یک سبک عزاداری زنان عرب عراقی است که البته در مناطقی از ایران ازجمله ایلام و همچنین در میان برخی عشایر رواج دارد. ظاهرا این شیوه عزاداری سنتی زنان شامی بوده است که اسرای عراق در بازگشت از شام، آن را به عراق می‌آورند. چایینه به‌معنای ذکر مصیبت بر مصایب یاران امام‌حسین(ع) و چند نوع است. ازجمله این چایینه‌ها می‌توان به چایینه حضرت قاسم(ع) در روز هفتم، چایینه حضرت عباس(ع) در روز هشتم، چایینه امام‌حسین(ع) در روز دهم و چایینه روز اربعین حسینی اشاره کرد. زنان در «چایینه» به‌شکل حلقه‌ای دور هم جمع می‌شوند، شعر می‌خوانند و وقت اوج‌گرفتن اشعار مربوط به عزاداری، وسط حلقه به‌صورت دایره‌وار و با بلندشدن از روی زمین به دور هم می‌چرخند .
حلیم‌پزان مازندرانی‌ها
سنت حلیم‌پزان، براساس آنچه توسط کارشناسان و اهل فن بیان می‌شود، بیش از 2قرن در مازندران قدمت دارد. این آیین نسل‌به‌نسل و سینه‌به‌سینه به امروز رسیده است. آیین حلیم‌پزی هرساله در روزهای تاسوعا و عاشورا، اربعین و روز 28صفر مصادف با رحلت پیامبراکرم(ص) در شهرهای مازندران برگزار می‌شود. مردم در شب اربعین حسینی دیگ‌های حلیم را بار می‌گذارند و تا سحرگاه فردا با ذکر دعا و صلوات، یاحسین‌گویان حلیم را هم می‌زنند. این غذای مخصوص ایام محرم و صفر از گندم و گوشت و حبوبات تهیه می‌شود و هرکس به اندازه توان مالی خود در خرید اقلام آن مشارکت می‌کند. حلیم‌پزی در مازندران رسمی مختص امامزاده‌ها و تکایا نیست و در بیشتر نقاط شهرها و روستاها با گردهمایی عده‌ای از سوگواران آتش حلیم علم می‌شود.