گردوغبار ورامین سراغ تهرانی‌ها می‌آید

الهام مصدقی‌راد 

خبر‌نگار

اگر تا چندی قبل کانون‌های خارجی،  منشأ گردوغبار وارد شده به تهران بودند، حالا کانون‌های داخلی هم به آنها افزوده شده‌اند. کانون‌های گردوغبار حاشیه تهران که پایتخت را تهدید می‌کردند، حالا جدی‌تر شده و در استان تهران افزایش یافته و سلامت پایتخت‌نشینان را هدف گرفته‌اند. ورامین،  یکی ازهمین نقاطی است که وسعت کانون‌هایش در سال‌های اخیر رو به افزایش گذاشته و در پی همین اتفاق،  جمعیت روستاهایش رو به کاهش. افزایش دما،  بحران آب و نبود مدیریت صحیح آن اتفاقات رخ داده در ورامین را به بحران نزدیک می‌کند.

افزایش اراضی بیابانی و خشک‌شده در ورامین

براساس تقسیم‌بندی‌های سیاسی، ‌شهرستان ورامین دارای 174هزار هکتار اراضی است. از مجموع این وسعت 33هزار هکتار منطقه بیابانی است که به گفته احمد فدایی،  رئیس اداره منابع طبیعی ورامین طی سال‌های گذشته و در راستای طرح بیابان‌زدایی،  11هزارهکتار از این وسعت بیابانی،  جنگلکاری شده تا از میزان بیابان‌های منطقه کاسته شود. در سال‌جاری نیز تاکنون 400هکتار نهالکاری در این محدوده انجام شده است. با وجود این،  شهرستان ورامین همچنان به‌عنوان یکی از کانون‌های گردوغبار شناخته می‌شود. آنگونه که فدایی به همشهری می‌گوید، حدود 22هزار هکتار از وسعت بیابان‌های ورامین همچنان بدون جنگلکاری مانده و به‌عنوان کانون گردوغبار قلمداد می‌شود. 11هزار هکتار جنگلکاری‌شده نیز به‌دلیل کاهش باران و افزایش دما در حال خشک‌شدن است و اگر اوضاع به همین منوال ادامه یابد،  تمام تلاش‌های انجام‌شده برای بیابان‌زدایی دوباره به سرخط رسیده و به میزان گردوغبار افزوده خواهد شد. این شرایط بر شرق شهرستان هم حاکم است.

در جنوب نیز طی 4تا5سال اخیر تالاب بندعلی‌خان با وسعتی25هزار هکتاری در زمره کانون‌های ایجاد گردوغبار شهرستان قرار گرفته است. از سال90 به بعد میزان دبی آب ورودی به تالاب کاسته شده. آب‌های فصلی، رودهای جاجرود،  کن و... آب تالاب را تأمین می‌کردندکه به‌دلیل تأمین آب شرب تهران،  دیگر برای تالاب رها‌سازی‌ نمی‌شوند. افزایش گردوغبار،  شن‌های روان و کمبود آب،  زمین‌های کشاورزی و فعالیت کشاورزان را نیز با تهدید مواجه کرده و حتی زمین‌هایی که تاکنون زیرکشت بوده‌اند را به بیابان تبدیل می‌کند. رئیس اداره منابع طبیعی ورامین حتی از کاهش حدود 30درصدی جمعیت روستاهای حاشیه به‌دلیل بحران موجود به همشهری خبر می‌دهد؛ آماری که اگر فکری برای رفع بحران اصلی و مدیریت صحیح آب نشود،  به‌طور حتم در آینده نزدیک افزایش خواهد یافت. آمار ارائه شده از سوی فدایی را اگر کنار هم بگذاریم به عددی حدود 47هزار هکتار اراضی بیابانی و خشک‌شده در ورامین می‌رسیم که پتانسیل افزایش حداقل 11هزار هکتار دیگر را نیز دارد.

عدم‌تحقق حقابه تالاب تاکنون

منصور گل‌محمدی،  رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست ورامین نیز گفته از 2سال قبل قرار بوده 60درصد آب رودخانه شور به‌عنوان حقابه قانونی به تالاب بند علی خان اختصاص یابد که تاکنون این مسئله محقق نشده.  اما فدایی، رئیس اداره منابع طبیعی ورامین هم می‌گوید که مسئولان آب منطقه‌ای استان تهران وعده داده‌اند پساب تصفیه فاضلاب را به دشت ورامین هدایت کنند ولی هنوز زمانی برای تحقق آن تعیین نشده است.

کارشناسان معتقدند که خشک‌شدن این تالاب نه‌تنها ورامین و شهر تهران بلکه تمامی استان تهران را تحت‌تأثیر قرار خواهد داد و به جز تهران، ‌قم و سمنان را نیز تهدید خواهد کرد. علاوه براین، تداوم این روند،  98گونه پرنده موجود در تالاب را که باعث توزیع متوازن فضله در زمین‌های کشاورزی ورامین می‌شوند ناگزیر به مهاجرت می‌کند. وجود تالاب تا پیش از خشک شدن از پیشروی کویر و تولید گردوغبار جلوگیری می‌کرد اما حالا این زیست‌بوم آبی که نقشی اثر‌گذار در تلطیف هوای منطقه داشت، به کانونی بحرانی برای کل استان تبدیل شده است، آنگونه که محمدرضا یوسفی، فرماندار ورامین نیز گفته حدود 54هزار مرتع در حاشیه تالاب وجود دارد که براثر کم‌آبی و خشک‌شدن تالاب، حیات مراتع و دام‌های عشایر جنوب تهران را با خطر مواجه می‌سازد.