تعطیلی موقتی به امید رونق اقتصاد هنر

راضیه قربانی| اراک- خبرنگار:

در روزگاری که مشکلات اقتصادی مردم را درگیر تامین مایحتاج اولیه زندگی کرده است اولین حوزه‌ای که آسیب می‌بیند حوزه فرهنگ و هنر است. «آرش زرنیخی» هنرمند 36ساله تئاتر استان با بیان این جمله از اوضاع بد اقتصادی در حوزه هنر گلایه می‌کند. وی کارشناس ارشد تئاتر از دانشکده هنر تهران، نمایشنامه‌نویس، کارگردان و پژوهشگر تئاتر است. او فعالیت‌های تئاتری‌اش را از سال 1376 شروع کرده و حالا مدرس دانشگاه و مدیرمسئول تنها آموزشگاه تئاتر در اراک است. این هنرمند در طول حیات 3ساله آموزشگاهش 15 رپرتوار تخصصی را با مروری بر تئاتر جهان کارگردانی کرده و از این طریق توانسته است شاگردانی را تربیت کند که نگاهشان صرفا به تئاتر حرفه‌ای و جهانی است. اما با وجود اتفاقات خوب در آموزشگاه این هنرمند، چند ماه است که به دلیل مشکلات اقتصادی مردم آموزشگاه او دیگر رونق گذشته را ندارد. به همین دلیل به سراغ زرنیخی رفتیم تا پای درددل‌های این هنرمند تئاتر استان بنشینیم. 


از فعالیت‌هایتان به عنوان مدیر تنها آموزشگاه تئاتر اراک بگویید.

این آموزشگاه عملکرد درخشانی داشت و توانست نشان درجه 2 علمی و آموزشی تئاتر کشور را بعد از تنها یک سال فعالیت از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کسب کند. اما از آبان 96 به دلیل مشکلات اقتصادی مردم مجبور شدیم این آموزشگاه را به طور موقت تعطیل کنیم. متأسفانه وضعیت آموزش در کشور اصلا مساعد نیست و در چند دهه اخیر هیچ کاری در مورد آموزش‌های بنیادین و تخصیص بودجه‌ به طور جدی انجام نشده است. اگر اتفاق خوبی نیز در هنر رخ داده از طریق آموزشگاه‌های آزاد هنری بوده که با سرمایه شخصی فعالیت می‌کنند.

در مورد رپرتوارهایی که رونمایی کردید، توضیح بدهید.

از سال 94 که جرقه تاسیس آموزشگاه زده شد تا امروز 15 رپرتوار تخصصی را در تئاتر اراک کارگردانی و رونمایی کرده‌ام.
رپرتوار به مجموعه آثار آماده برای اجرای یک مرکز تخصصی تئاتر گفته می‌شود که بر اساس آثار استاندارد و شاهکارهای دراماتیک جهان ساخته شده است. از 15 رپرتوار یک بخش شامل مروری بر تئاتر یونان باستان بود. بخش‌های دیگر شامل بررسی تئاترهای روسیه، فرانسه، آلمان، انگلستان، اسپانیا و بخشی نیز نمایش‌های ایرانی بوده است. هنرجویان باید در پرونده کاری خود حتماً نمونه‌ای از آثار کلاسیک تئاتر یونان باستان را اجرا می‌کردند تا مشخص شود که چقدر مهارت دارند.

مجموعه این رپرتوارها برای هنرجویان جنبه آموزشی نیز داشت و آنها روز رونمایی رپرتوارها، آثار تئاتر کشورهای دیگر را نیز می‌دیدند. این نوع آموزش در ایران کم‌سابقه است. البته اولین باری که این روش آموزشی در تئاتر ایران اجرا شد و من نیز متأثر از آن بودم، زمانی بود که استاد «سید علی‌خان نصر» که باید او را بنیان‌گذار آموزش حرفه‌ای تئاتر ایران قلمداد کرد، در هنرستان معروف هنرپیشگی خودش مشابه این سیستم را با بهره‌گیری از کنسرواتوار پاریس اجرا می‌کرد.
من نیز تلاش کردم که تقریباً چنین شکل و شمایلی به کار آموزش تئاتر بدهم، اما مدل آموزشی‌ام بر اساس استانداردهایی بود که خودمان در آموزشگاه به آن رسیده بودیم و برگرفته از شیوه آموزشی تئاتر در فرانسه قدیم بود.

چه اقدامات دیگری برای تئاتر اراک انجام دادید؟

از دیگر اقداماتی که در آموزشگاه و برای تئاتر شهرم انجام داده‌ام و بابت آن بسیار خوشحالم این است که پروژه دوساله‌ای را با تمرکز بر مجموعه آثار «آیسخولوس» تراژدی‌نویس بزرگ یونان باستان اجرا کرده‌ام. مجموعه آثار آیسخولوس را به عنوان نخستین سکوی تراژدی جهان به مرور و به شکل تلخیص کارگردانی کردم و شب تئاتر آیسخولوس را در اراک برگزار کردیم.
این کارها مورد توجه مترجم این آثار، عبدالله کوثری، یکی از بزرگ‌ترین مترجمان کشور قرار گرفت. این اتفاق در ایران تاکنون رخ نداده و هیچ کارگردانی مجموعه آثار آیسخولوس را حتی به شکل تلخیص اجرا نکرده است. 

چرا آموزشگاه با این حجم از فعالیت تعطیل شد؟

در روزگاری که مشکلات اقتصادی مردم را درگیر تامین مایحتاج اولیه زندگی کرده است، اولین حوزه‌ای که تیشه به ریشه‌اش می‌خورد، بدون شک حوزه فرهنگ و هنر است، چرا که این حوزه مهم و بنیادی بسیار آسیب‌پذیر است.
به عنوان یک تئاتری مستقل، اساساً تئاتر سفارشی کار نمی‌کنم و معتقدم انسان به دنیا می‌آید که قیمتی شود نه این که به هر قیمتی زندگی کند.
متاسفانه در هنر تئاتر بخش خصوصی باید خودش هزینه‌ها را تأمین کند و طبیعی است که فرهنگ و هنر هم بسیار ضعیف است و با مشکلات اقتصادی می‌شکند. ما در یک دوراندیشی اقتصادی متوجه شدیم که ادامه کار آموزشگاه با این شرایط اتفاق شکوهمندی را در آینده رقم نخواهد زد. آموزشگاه ما بسته نشده و بر اساس یک دوراندیشی اقتصادی موقتاً تعطیل است تا شرایط اقتصادی جامعه درست شود.


مشکلات تئاتر

در ایران انجام فعالیت هنری به دلیل وجود مسئولانی که هنر را نمی‌شناسند بسیار سخت و دشوار است.از زمانی که خودم را در تئاتر شناختم، چه در زمان شاگردی و چه در زمان معلمی، این مشکلات برای هنر وجود داشت. در آموزشگاه تلاش کردم در حد توانم به عنوان یک تئاتری تحصیل‌کرده کاری برای زادگاهم انجام دهم، زیرا مسئولان حوزه تئاتر هیچ امکاناتی را برای جوانان فراهم نمی‌کنند و صرفاً به برگزاری چند جشنواره اکتفا می‌کنند.