فرستادگان ایران در غرب و شرق

وزیران خارجه دولت‌های سازندگی و اصلاحات یک‌بار دیگر وارد گود دیپلماسی شده‌اند؛ یکی عازم غرب شده و دیگری به شرق رفته است، یکی با دستور کار برجام و دیگری با پرونده تحولات منطقه.
به گزارش همشهری، علی اکبر ولایتی، مشاور رهبر معظم انقلاب که در پرونده سوابق دیپلماسی خود مذاکرات منجر به قطعنامه پایان جنگ را دارد دیروز به مسکو رفت تا پیام مهمی را از سوی رهبر معظم انقلاب و رئیس‌جمهور ایران به ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه برساند.

ولایتی به‌مدت 16سال در دوران ریاست‌جمهوری آیت‌الله خامنه‌ای و آیت‌الله هاشمی رفسنجانی وزیر خارجه بود و از آن پس مشاور رهبر معظم انقلاب در امور بین‌الملل شد. او شاید بیشتر از محمد جواد ظریف، رئیس دستگاه دیپلماسی ایران در سال‌های اخیر به مسکو رفته و با ولادیمیر پوتین یا دیگر مقامات این کشور دیدار کرده و پیغام برده و آورده است اما حسن روحانی هیچگاه این رفت‌وآمدهای ولایتی به مسکو را خارج از چارچوب دیپلماسی نمی‌دانسته و به‌حساب موازی‌کاری‌هایی از جنس موازی‌کاری‌های دوران محمود احمدی‌نژاد و وزارت منوچهر متکی نگذاشته است؛ چه آنکه ولایتی و روحانی سابقه‌ای طولانی در عرصه دیپلماسی جنگ دارند و در روزهایی که مذاکرات پایان جنگ در جریان بود، روحانی نیز به‌عنوان رئیس کمیته دفاعی مجلس در کنار وزیر خارجه وقت، مذاکرات را پیش می‌برد. در کنار این دو هم محمد جواد ظریف حضور داشت که در آن زمان، هنوز جوان بود و در عرصه دیپلماسی به شهرت امروزش دست نیافته بود. خط چنین همکاری باقدمتی بین روحانی، ظریف و ولایتی از سال 68تا همین روزهای اخیر کشیده شده و تقسیم کاری در عرصه دیپلماسی بین رهبران دپیلماسی کشور صورت گرفته است، اگرچه چرخش اخیر علی اکبر ولایتی در عرصه برجام و گلایه‌هایش به دولت و نقل این سخن که «در ماجرای برجام نان و آب مردم را به برجام گره زدند» شاید این تداعی را ایجاد کرد که ولایتی از روحانی و ظریف فاصله گرفته اما گویا روحانی آن سخن ولایتی را به دل نگرفته که امروز پیامش را از طریق این پزشک دیپلمات به پوتین فرستاده است.

همزمانی سفر ولایتی به مسکو با سفر بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی به این کشور و اینکه برای نخستین بار به‌صورت علنی اعلام می‌شود علی اکبر ولایتی حامل پیام مهمی از سوی رهبر معظم انقلاب به مسکو است، از اهمیت این سفر حکایت دارد. علی اکبر ولایتی که بعد از موضوع بیداری اسلامی، پرچمدار برگزاری کنفرانس‌هایی در همین باره در کشور شده بود، در یکی، دوسال اخیر با پیچیده شدن تحولات منطقه و بحث حضور ایران در سوریه، بر تعداد سفرهای خود به کشورهای منطقه افزوده است. ‌او تا‌کنون سفرهای متعددی به عراق، سوریه، لبنان و...داشته است. سفر ناگهانی سعد حریری، نخست‌وزیر لبنان به عربستان سعودی و اعلام استعفایش از آنجا و در ادامه زندانی شدنش در عربستان سعودی یک روز بعد از گفت‌وگوهایش با علی اکبر ولایتی در لبنان صورت گرفت. اگرچه شاید ارتباط منطقی بین این دو اتفاق نباشد اما سفرهای متعدد وزیر خارجه سال‌های 1360تا 1376ایران در یکی، دو سال اخیر به کشورهای منطقه از نقش او در پیشبرد دیپلماسی منطقه‌ای ایران حکایت دارد.
ولایتی پس از مسکو، قرار است سفری هم به کشور چین، مهم‌ترین خریدار نفت ایران داشته باشد.

این عضو هیأت عالی نظارت بر برجام اوایل خرداد‌ماه موضوع چرخش به شرق و همکاری با چین و روسیه را برای رها شدن از شر اروپایی‌ها مطرح کرده بود که در همان زمان برخی به او ایراد گرفتند این سیاستش و اعتماد بیش از حدش به شرق با سیاست نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی در تضاد است. شاید این پیشنهاد او هم چندان جدی گرفته نشده که در آن سو یک دیپلمات کارکشته دیگر و وزیرخارجه دولت اصلاحات در غرب در حال مذاکره با اروپایی‌هاست. شخصی که برخلاف ولایتی از موضع حمایتی‌اش از برجام دست برنداشته و در مذاکراتی گاه پنهانی به‌دنبال احیای برجام است.

سید کمال خرازی منصوب رهبری در شورای راهبردی روابط خارجی است که 8سال در دوران دولت اصلاحات وزیر خارجه بود. او اخیرا به آلمان رفت و در این کشور با یوشکا فیشر، رئیس پیشین حزب سبزها و وزیر خارجه اسبق آلمان دیدار کرد.
خرازی همچنین در دیدار با نیلس آنن، وزیر مشاور امور خارجی وزارت خارجه آلمان گفت: ما براساس متن برجام این حق را داریم که در برابر نقض عهد دیگران، به‌خصوص اینک که آمریکا از این توافق هسته‌ای خارج شده است، به‌طور کامل یا بخشی از اجرای تعهدات خود را متوقف کنیم، ولی به اروپا این فرصت را داده‌ایم تا ببینیم اروپا چگونه می‌خواهد اراده خود را به عمل ترجمه کند.

رئیس شورای راهبردی روابط خارجی پیش از سفر به آلمان در ایتالیا با وزیر خارجه این کشور درباره برجام گفت‌وگو کرده بود، اما مهم‌ترین حاشیه برای او در فرانسه شکل گرفت.
2‌ماه قبل سفر خرازی به فرانسه جنجال به پا کرد. در آن زمان جیسون آزبورن، مشاور سابق دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا با انتشار تصاویری در توییتر خود مدعی شد که خرازی در هتل پرنس دوگل با جان کری وزیر خارجه اسبق آمریکا دیدار کرده است. 
در عکس‌های منتشر شده، ابوالقاسم دلفی سفیر ایران در پاریس هم دیده می‌شد.

این خبر به سرعت تکذیب شد، در تهران دفتر رئیس شورای راهبردی روابط خارجی ضمن تأکید بر بی‌اساس بودن خبر دیدار خرازی و کری اعلام کرد: جان کری چند روز پیش در فرانسه بوده و پاریس را ترک کرده و تولید‌کننده خبر مزبور ناشیانه سعی کرده است این دو سفر را به هم مرتبط سازد.
در همان ایام اما اخباری درباره تلاش‌های محرمانه تیمی از دولتمردان اوباما و لابی‌های سنگین آنها برای حفظ برجام منتشر شد. وندی شرمن یکی از مذاکره‌کنندگان ارشد دولت آمریکا از تداوم ارتباطش با مقامات دولت روحانی خبر داده‌بود.