غایبان نمایشگاه کتاب سال گذشته امسال حضور فعال دارند

فرشاد شیرزادی؛ روزنامه‌نگار

اوج غیبت ناشران در ادوار نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب تهران، همزمان با شیوع کرونا بود. ناشران خرد و دولتی حضور فیزیکی داشتند و ناشران بزرگ در غیبت به سر می‌‌بردند. سال گذشته، تعداد ناشران غایب در سی و چهارمین نمایشگاه کتاب به بیش از10ناشر می‌رسید. ناشران غایب عبارت بودند از: نشر مرکز، ققنوس‌، نگاه، مروارید، ثالث، چشمه، کتاب پارسه، نیلوفر و چند ناشر دیگر. بازگردیم به بحث غیبت بزرگ ناشران و واکاوی دلایل آنها. نشر نیستان هم در اوج کرونا از حضور فیزیکی خودداری کرد. سال گذشته اما تعداد ناشران غایب به شکل قابل توجهی کم شدند؛ اما موضوع از چه قرار است؟ ناشران غایب ادعا دارند که نمایشگاه‌های بزرگ جهان، مانند نمایشگاه قاهره، فرانکفورت، بولونیا و... محلی برای عرضه و تبادل کپی‌رایت آثارند و مردم برای خرید کتاب به آنجا هجوم نمی‌آورند. در چنین فضایی نویسندگان و ناشران با مترجمان ارتباط برقرار می‌کنند و یکدیگر را می‌بینند و قراردادهای خرد و کلان در آنجا منعقد می‌شود؛ البته برخی نیز به دلایل سیاسی نمایشگاه قبل را تحریم کرده بودند.
اما ببین که تفاوت ره از کجاست تا به کجا! ایران هنوز رسما به عضویت WTO (قانون تجارت جهانی) که ذیل آن قوانینی مانند کپی‌رایت تعریف می‌شود، در نیامده است؛ بنابراین برای ناشران به صرفه است که در بزرگ‌ترین رویداد فرهنگی-کتابی سال در نیمه دوم اردیبهشت هر سال حضور داشته باشند تا کتاب رونق بازار خود را حس کند. نمایشگاه سی و پنجم اما گویا به تعقل و تعادل ناشران در حضور فیزیکی‌شان در نمایشگاه انجامید. نشر ققنوس، چشمه، ثالث، نگاه، مروارید و پارسه که سال گذشته در نمایشگاه سی و چهارم حضور نداشتند، امسال با طیب خاطر در نمایشگاه حضور یافتند. فروش مجازی موضوعی جداگانه است و این نوع نمایشگاه به مدد گسترش و ساماندهی سامانه کتابفروشی بزرگ خانه کتاب و وزارت ارشاد، در طول سال دایر است. اما قدر مسلم حضور فیزیکی ناشران اگر برایشان سود نداشت و صرف نمی‌کرد، آنها در نمایشگاه‌ حاضر نمی‌شدند. پس تفاوت راه از اینجاست که باید به نمایشگاه کتاب تهران به شکل بومی نگریست و پذیرفت که مردم، مخاطبان و تشنگان مطالعه، در این فصل از سال سیراب می‌شوند و از تخفیف برخوردارند. این تخفیف، هم به سود مخاطب است و هم ناشر. ناشر به جای اینکه 40درصد از هزینه کتاب را به توزیع‌کننده پرداخت کند، با 20درصد تخفیف و بی‌واسطه کتاب را به‌دست اهلش می‌رساند. خلاصه کلام اینکه، جز چند ناشر خصوصی معدود که آنها هم احتمالا از سر لجبازی به نمایشگاه نیامده‌اند، همه ناشران ریز و درشت کشور، از اقصی نقاط استان تهران و شهرستان‌ها در نمایشگاه حضور دارند. نشر چشمه، ثالث، ققنوس، نگاه، مروارید و پارسه غایبان نمایشگاه سی‌وچهارم، در نمایشگاه امسال حضور فعال دارند.