تاکیدات مقام معظم رهبری سرنوشت کتاب را تغییر داد

امیر مسروری؛ روزنامه‌نگار

در میان پادشاهان، امرا، حاکمان و بزرگان قوم در ایران، اگر با ذره‌بین بگردیم کمتر از انگشتان یک دست را خواهیم یافت که در عین وجاهت سیاسی و شخصیت کاریزمای حاکمیتی، چنین جامع‌الاطراف باشند که بتوانند به‌عنوان یک ادیب، فیلسوف، فقیه و متکلم، حکمرانی و حکمروایی فرهنگی داشته باشند. شاید یکی از دلایل حفظ جایگاه استقلال ایران در 4دهه اخیر در میان قدرت‌های مختلف و تجلی شعار نه شرقی و نه غربی نیز همین باشد. بگذریم، شخصیت کاریزمای فرهنگی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای میان دوست و دشمن مورد توجه است و روایت‌های مختلفی برای آن وجود دارد. دوست و دشمن به چنین شخصیتی احترام می‌گذارند و وصف بسیار دارند. حال سؤال اینجاست، شخصیت مقام معظم رهبری به‌عنوان رهبر یک جامعه سیاسی چه نقشی در حوزه فرهنگ به‌ویژه کتاب دارد؟ سؤالی که در این یادداشت به پاسخ آن می‌پردازیم.

  یک: دین اسلام را باید با کتاب درهم آمیخته دانست. بگذریم که با اقرأ شروع شد و معجزه آن قرآن است. در میان ادیان الهی به‌جرأت می‌توان گفت هیچ دینی به‌اندازه اسلام و هیچ گروهی به‌اندازه مسلمانان از آثار مکتوب حمایت نکرده‌اند و بر توسعه آن همت نگماشته‌اند؛ استناد این ادعا نیز تعداد اثرات موجود و تاریخ تشکیل کتابخانه‌هایی است که در حوزه تمدنی اسلام شکل گرفت. به تبع آن، شخص حضرت آیت‌الله خامنه‌ای از همین شیوه پیروی می‌کنند. به‌عبارت دیگر، روح یک عالم دینی چیزی جز حمایت از کتاب و حوزه نشر نیست. اگر به تاریخ معاصر شیعه نیز نگاه کنید این روح را در افرادی چون مرحوم علامه امینی و مرحوم آیت‌الله مرعشی خواهید دید. روح عالمانه حضرت آقا، ترسیم شده از همین دقت و اثر است و از یک عالم دینی شیعی انتظاری غیر از این نیست.

  دو: مواجهه مستقیم با پدیده‌ها همیشه مورد نظر بسیاری از نویسندگان کتب درس‌نامه‌ها به حاکمان است. تاریخ را که بخوانیم درمی‌یابیم مشاوران حکیم حکام به آنان توصیه می‌کردند که یک حاکم باید مواجهه مستقیم با پدیده‌ها داشته باشد. حوزه نشر بحق مواجهه مستقیم با پدیده‌ها و درحقیقت خلاصه دانش، مهارت و یا تجربه یک نویسنده از مواجهه با واقعیت و پدیده‌هاست. حال کدام حاکم عاقلی چنین ظرفیت عظیمی را رها می‌کند؟ مقام معظم رهبری به همه در مواجهه با کتاب می‌آموزند که راه اصیل مواجهه با پدیده‌ها همین حوزه نشر است. بماند که ایشان در مواجهه مستقیم با ناشران و نویسندگان در همین نمایشگاه کتاب نیز روایت راوی را ملموس می‌بینند و نشان می‌دهند که محصور در چند جلد بولتن و گزارش نیستند و از مشاهده و توصیف نیز بهره می‌گیرند. روایت راویان و ناشران و تعجب نویسندگان و اهل فن در مواجهه با ایشان در نمایشگاه کتاب و حتی گفت‌وشنود و از همه مهم‌تر سبک مواجهه نخبگان با ایشان و بالعکس، هر نوع انسداد اجتماعی و فکری را کنار می‌زند و بدخواهی بدخواهان را از بین می‌برد. به‌عبارت دیگر، حضرت آقا با حضور در نمایشگاه چنان املایی به مدیران و مسئولان می‌دهند که بدانند راهی جز گفت‌وشنود برای حل مشکل کشور نیست. فرصتی که بسیاری از نخبگان بدان بارها و بارها اشاره کردند.

  سه: در کنار 2نکته بالا، اهمیت حضور مقام معظم رهبری در نمایشگاه کتاب نشان از شخصیت فرهنگی‌ ایشان دارد. ایشان یک کتابخوان حرفه‌ای هستند؛ موضوعی که شاید در نسل جدید و زندگی روزمره دیجیتال کمرنگ شده باشد. تأکید مکرر ایشان به معرفی حوزه کتاب به نوجوانان و جوانان و پیگیری ایشان برای تولید محتوای متناسب با تحولات اجتماعی و ارتقای سطح فکری جامعه نشان می‌دهد مقام معظم رهبری زندگی آتی انسان ماشینی را بدون روح کتاب ناقص می‌دانند. روحی که صرفا با کتاب رشد و پرورش اجتماعی پیدا می‌کند. کتابخوانی حضرت آقا نوعی صیانت نسلی است‌. ایشان با حضور در نمایشگاه بر تجلی روح کتاب به‌عنوان ابزار حیات‌بخش به زندگی ماشینی و فست‌فودی تأکید دارند. روحی که اگر با تحولات واقعی جامعه و رخدادهای سیاسی، فرهنگی و اجتماعی تلفیق شود و از آن نشأت بگیرد، چون اقیانوسی بزرگ عمیق خواهد بود و در توفان‌ها به‌راحتی از آن بهره خواهد برد. بیراه نیست اگر بگوییم وقتی به حوادث ۱۳۷۸ به این طرف می‌نگریم، نقش نقص مطالعه را به‌وفور در میان نسل جوان می‌توانیم ببینیم؛‌ جوانی که شاید با هدف صیانت از آرمان خود به میدان ورود کرد اما چون عقبه تاریخی و اجتماعی ایران را نمی‌دانست گول بازی بازیگران خبیثی را خورد که هدفی جز نابودی ایران و اسلام نداشتند. تأکید مقام معظم رهبری بر صیانت‌بخشی جامعه و واکسیناسیون عمومی با کتاب در همین راستاست. به قول معروف جامعه با کتاب خوب واکسینه می‌شود.
در پایان باید عرض کرد که حضور مقام معظم رهبری در نمایشگاه کتاب و بررسی حاشیه‌نگاری‌های مختلف و انتشار تصاویر و گفت‌وگوهایشان در موضوع کتاب نشان می‌دهد، شخصیت بزرگی چون آیت‌الله خامنه‌ای به‌طور حتم عامل بقای حوزه نشر و کتاب در کشور هستند و اگر نبود تأکیدات ایشان معلوم نبود حوزه نشر در چند سال گذشته با چه سرنوشتی مواجه می‌شد. فراموش نکنیم که کتاب خالق همه آثار دیگر هنری چون تئاتر، سینما، عکس و بسیاری از اتفاقات دیگر است.