خداحافظ شادآباد

لیلا شریف-روزنامه‌نگار


صدای پتک و فرزهای آهنگری به نوای تکراری هر کوچه و پس‌کوچه محله شادآباد تبدیل شده است اما هنوز اهالی محل به عبور خودروهای سنگین بازار آهن و آلودگی‌های صوتی و محیط‌زیستی آن عادت نکرده‌اند. گلایه اهالی از مشکلات بازار آهن شادآباد قدمتی به وسعت 3دهه دارد و در هر دوره تلاش شده است تا بخشی از مشکلات محله ساماندهی شود اما همواره قدرت مالکان این بازار بر گلایه اهالی محل پیشی گرفته است، به همین دلیل بود که در بازدید احمد وحیدی، وزیر کشور از منطقه18 قرار شد تا برای همیشه پرونده بازار آهن شادآباد بسته و این بازار قدیمی جابه‌جا‌شود.

چرا بازار آهن به منطقه18 آمد؟
بازار آهن در سال1367 در قالب طرحی که از سوی شهرداری وقت اجرایی شده بود، از محله گمرک در محدوده منطقه11 به محله امام‌خمینی محدوده ناحیه4 منطقه18 انتقال پیدا کرد. جابه‌جایی بازار آهن در آن سال‌ها ریشه در مشکلات بازار آهن برای اهالی محل داشت و به همین دلیل شهرداری وقت تصمیم گرفت تا با ساماندهی بازار آهن و خارج کردن آن از دل شهر بار ترافیکی محدوده گمرک کم و راه‌حلی برای مشکلات و گلایه‌های مناطق مسکونی همجوار با این بازار پیدا کنند. نکته مهم در رابطه با مکان فعلی بازار آهن این است که از ابتدا قرار بود محل‌هایی که در منطقه18 در اختیار آهن‌فروشان قرار می‌گیرد، تنها به‌عنوان دفاتر فروش مورد استفاده قرار بگیرند اما در گذر زمان واحدهای صنفی از هدف اولیه فاصله گرفتند و شادآباد به بارانداز آهن‌آلات سنگین بدل شد.

آوار زنگ آهن‌ها بر سر همسایه‌ها
محله‌ای که روزگاری با زمین‌های زراعی و کشاورزی شناخته می‌شد، مدت‌هاست که به قبرستان‌ آهن‌‌ها و پارکینگ ماشین‌های سنگین تبدیل شده است. مناطق مسکونی که در حوالی این بازار حضور داشتند هم با افزایش جمعیت شهر، رونق بیشتری گرفتند و به جمعیت منطقه18 افزودند. این تغییرات در کنار ادامه مسیر نادرست فعالیت بازار آهن موجب شد تا اهالی محل هر روز خود را با آوار زنگ آهن‌ها بگذرانند و هربار که می‌خواهند از خیابان‌های محله عبور کنند، خطر تصادف با خودروهای سنگین را بیخ گوش خود احساس می‌کنند. زیاده‌خواهی مالکان بازار آهن هر روز شکل و شمایل جدیدی به‌خود می‌گیرد، به همین دلیل هرازگاهی شهرداری منطقه18 ناچار می‌شود تا با طرح‌های ضربتی به ساماندهی مزاحمان و سدمعبرکنندگان بازار آهن شادآباد بپردازد و کانکس‌ها و باراندازهای غیرقانونی در محدوده پیاده‌روها و گذرگاه‌های عبوری را جمع‌آوری کند.

حل معضل با همکاری دولت
با وجود نقش‌آفرینی مستمر شهرداری منطقه برای رفع مشکلات همسایگان بازار آهن، وسعت مصائب این بازار، همکاری چند جانبه را طلب می‌کرد؛ موضوعی که در حاشیه سفر استانی سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور به تهران و بازدید از منطقه18 مورد توجه احمد وحیدی، وزیر کشور قرار گرفت. وزیر کشور در ششمین روز اردیبهشت‌ماه از بازار آهن شادآباد بازدید کرد و در همین راستا به استاندار دستور داد تا برای جابه‌جایی بازار آهن کمک کنند و طرحی را برای انتقال بازار آهن ارائه دهند. همچنین برای ساماندهی بازار آهن دستور داده شد تا با مشارکت استانداری، فرمانداری و شهرداری تهران این اقدام انجام و وضع فعلی اصلاح شود.

تصرف 17هکتار از معابر عمومی
محمدجواد خسروی، شهردار منطقه۱۸ در گفت‌وگو با خبرنگار همشهری در رابطه با مشکلات بازار آهن و جابه‌جایی این بازار توضیح داد: این بازار بیش از 50هکتار وسعت دارد و نزدیک به 17هکتار از خیابان‌های عام از سوی مالکان بازار آهن در ادوار مختلف تصرف شده است و حتی امکان تردد در بازار آهن نیز به راحتی میسر نیست. این بازار با مشکلاتی نیز همراه است چون برخلاف اهداف اولیه، این محدوده به انبار آهن تبدیل شده است. او با اشاره به این موضوع که در بازار آهن فعالیت مربوط به دفاتر فروش، تولید و انبار انجام می‌شود، گفت: متأسفانه عملکرد این بازار با بافت مسکونی اطرافش همخوانی ندارد و نزدیک به 5هزار و800واحد تجاری در این بازار فعال است. به‌گفته خسروی«مالکان این بازار دست به تصرف پیاده‌روها، محل عبور خودروها و... زده‌اند. در کنار این مشکلات، با مسائل ایمنی نیز در این بازار روبه‌رو هستیم. چرا که بسیاری از مغازه‌ها، ابزار فلزی همچون بازوهای جرثقیل را به ستون مغازه متصل کرده‌اند تا از این طریق آهن را جابه‌جا کنند. رفت‌وآمد ماشین‌آلات صنعتی سنگین در طول روز و شب برای محله دردسرساز است و محله را از نظر ایمنی دچار ناامنی کرده است. با اصلاح‌های هندسی که در این محدوده اتفاق افتاد و همچنین افتتاح فاز اول اتوبان شهید بروجردی -که دسترسی مستقیم از اتوبان آزادگان به بازار آهن میسر شد- بخش اعظمی از مشکل عبور خودروهای سنگین را حل کرد اما این مشکل به‌طور کامل رفع نشده است.» شهردار منطقه18 در رابطه تردد اتباع در این بازار، توضیح داد: در سال‌های اخیر شاهد هستیم که اتباع غیرمجاز در این بازار تردد و تعدادی از این اتباع بدون هیچ نظارتی در بازار آهن زندگی می‌کنند. این موضوع به تنهایی مسائلی را در منطقه رقم زده است.

جابه‌جایی بازار آهن پس‌از ساماندهی
او با اشاره به بازدید وزیر کشور از این بازار گفت: در این بازدید به تشریح مشکلات بازار آهن پرداختم و اعلام کردم که حل این مشکل تنها از سوی شهرداری ممکن نیست و ما نیازمند همکاری مشترک وزارت کشور، استانداری، قوه قضاییه هستیم، برهمین اساس مقرر شد تا این نقطه از تهران در گام اول ساماندهی شود. ما برای پیشبرد اهداف گام اول، آمادگی کامل داریم. خسروی به تشریح پیشنهاد استاندار تهران پرداخت و افزود: بحث جابه‌جایی بازار آهن که در گام دوم پیگیری خواهد شد، پیشنهاد استاندار تهران است. این خواسته در برنامه‌های منطقه قرار گرفته است، چرا که بازار آهن هیچ سنخیتی با بافت مسکونی پیرامونی خود ندارد و مشکلات زیست‌محیطی، تردد خودروهای سنگین، ایمنی و... را به منطقه تحمیل کرده است. این مشکلات تنها با جابه‌جایی بازار آهن حل‌وفصل خواهد شد.

بازگشت دفاتر فروش
شهردار منطقه18 در رابطه با نحوه ساماندهی این بازار، گفت: نخستین اقدام در مسیر ساماندهی این است که معابر عام را از تصرف بازار آهن و انبار آهن‌آلات خارج کنیم. در مرحله بعد باید بازار آهن به همان ماهیت اولیه خود یعنی دفتر فروش بازگردد. ما جلسات متعددی با مالکان بازار آهن برگزار کردیم اما نتوانسته‌ایم آنها را همراه کنیم، چراکه منافع آنها با این شکل از فعالیت گره خورده است. آنها از فضای عمومی برای فضای خصوصی خودشان استفاده می‌کنند، به‌عنوان مثال یک فرد 30متر مغازه تجاری دارد اما از 50متر خیابان جلوی مغازه‌اش نیز استفاده می‌کند. او با اشاره به پیگیری برای شناسایی محل جدید بازار آهن، توضیح داد: باید در خارج از تهران زمینی برای این صنف مهیا شود، مانند اتفاقی که در دهه گذشته برای بازار میوه‌وتره‌بار تهران رخ داد. این بازار از میدان شوش -باتوجه به اینکه سنخیتی با بافت مسکونی نداشت- به خارج از تهران منتقل شد. همین اتفاق نیز باید برای بازار آهن اتفاق بیفتد. در گفت‌وگو با استاندار تهران مقرر شد تا یک زمین مدنظر قرار بگیرد و پس از ساخت غرفه‌ها برای جابه‌جایی بازار آهن اقدام شود. قرار است که در هفته آتی جلسه کارگروه برگزار و در خردادماه ساماندهی بازار آهن کلید بخورد. به‌گفته خسروی «مجری ساماندهی شهرداری است و این خواسته با حمایت استانداری و سیستم قضایی پیگیری خواهد شد.»