هشدار ناپایداری زمین در دشت تبریز؛ بناهای تاریخی در خطرند

عضو هیأت علمی گروه میراث طبیعی پژوهشگاه میراث فرهنگی در نتیجه بررسی یک مطالعه و پژوهش جامع درباره اثرات محیطی و ناپایداری‌های زمین در دشت تبریز گفت: آژیر خطر را از این منطقه دریافت کرده‌ایم. متأسفانه بیشتر سازه‌های میراثی و خانه‌های تاریخی تبریز در پهنه‌هایی با ناپایداری زمین قرار دارند و یا در قسمت‌های لرزه‌خیز شهر قرار گرفته‌اند و در معرض تهدید هستند. پویا صادقی‌فرشباف درباره نتیجه این بررسی افزود: در دهه اخیر بحث بلایای طبیعی پررنگ‌تر شده است و قشرهای مختلفی از مردم با سوانح طبیعی روبه‌رو هستند که یک علت آن، بزرگ شدن شهرهاست. قبلا یک بحران و یا فرونشست اتفاق می‌افتاد، چون در حاشیه شهرها و خارج از مرزهای سکونتگاهی بود ‌ توسط جمعیت شهرها حس نمی‌شد و به چالش نمی‌افتاد و صرفا در حد مطالعات علمی باقی می‌ماند و خیلی هم رویکرد رسانه‌ای پیدا نمی‌کرد، اما در چند سال گذشته بسیاری از کلانشهرها با این مسئله مواجه شده‌اند، چون حاشیه شهرها، بزرگ شده ‌ و معمولا هم گسترش شهرها و یا شهرسازی‌ها به سمت مناطقی بوده است که از نظر پایداری و اثرات محیطی ساختاری زمین، موقعیت مناسبی نداشتند.
صادقی‌فرشباف گفت: سال گذشته در رویداد ایکوموس (شورای جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی) مسئله بلایای طبیعی را بهانه قرار دادیم و به این بحران در مناطقی مثل مازندران و اصفهان پرداختیم. امسال به مناسبت سال آذربایجان شرقی تمرکز روی این استان بود تا بررسی کنیم در مناطقی که سازه‌های میراثی و خانه‌های تاریخی قرار دارد، آیا پدیده فرونشست با آن تعریفی که در کشور و در نقاط دیگر تجربه‌شده است، مشاهده می‌شود؟ پس از بررسی‌ها به این نتیجه اولیه رسیدیم که در برخی نقاط دشت تبریز پدیده فرونشست به‌صورت طبیعی اتفاق نیفتاده است، یعنی افت به حدی نبوده که فرونشست به‌صورت مستقیم اتفاق بیفتد، ولی در بعضی جاها به آستانه ناپایداری بر اثر تغییرات فشار منفذی رسیده‌ایم که می‌تواند با یکسری حرکات کوچک مثل عملیات عمرانی تحریک شود تا نشست زمین اتفاق بیفتد.
این زمین‌شناس به ایسنا گفت: خانه‌های تاریخی را در پهنه دشت تبریز و در شهر تبریز داریم، مثل خانه‌های «امیرکبیر»،
«امیر نظام‌گروسی» (موزه قاجار)، ساختمان شهرداری و همچنین خانه‌های«بهنام»، «گنجه‌ای‌زاده» و «حریری» و خانه‌های دیگری از این طیف که در پهنه‌های لرزه‌خیز تبریز قرار دارند.
همچنین براساس شواهد زمین‌ساختی در خاستگاه سازه مسجد «عون‌بن‌علی» در کوه عینالی، ترک‌خوردگی‌ها حتی ستون‌های این سازه به‌خاطر ناپایداری‌های زمین در ارتباط با حرکات امتداد لغزِ گسل شمال تبریز است.
عضو هیأت علمی گروه میراث طبیعی پژوهشگاه میراث فرهنگی تأکید کرد: ما این هشدار خطر را دریافت کردیم. البته دشت تبریز هنوز به پدیده اصلی فرونشست نرسیده است، ولی می‌توان با سیاست‌ها و مدیریت پیشگیرانه مثل مدیریت برداشت آب‌ها، از این بحران جلوگیری و سیاست‌های بهینه آبخیزداری را اعمال کنیم. می‌توانیم این سیاست‌ها را به‌ترتیبی اتخاذ کنیم که مثل دشت قزوین نشود که امروز با فروچاله‌های بزرگ روبه‌رو است و یا شهریار و تهران که با پدیده فرونشست مواجه‌اند.