مسجد هزار ساله

موضوع: مسجد جامع دولاب
ویژگی: یادگار دوره ایلخانیان

قدمت مسجد «بقیه‌الله» در روایت‌های محلی به حدود هزار سال می‌رسد. برخی آن را نخستین مسجد تهران می‌دانند که برگی از تاریخ و قدمت محله دولاب را به تماشا می‌گذارد. براساس اسناد تاریخی و گفته کارشناسان میراث فرهنگی، ساخت این مسجد به زمان ایلخانیان برمی‌گردد. سیدمحمدعلی متبحری‌دولابی، از ساکنان قدیمی محله دولاب، روایت می‌کند: «چند سال قبل که کارشناسان میراث فرهنگی برای کنکاش درباره قدمت و هویت تاریخی مسجد به اینجا آمدند بقایای مهر، تسبیح و سجاده‌ای را که به حدود هزار سال قبل تعلق داشت در مسجد کشف کردند. همین داشته‌های تاریخی ثابت می‌کند که مسجد قدیمی گذر بالای دولاب، قدیمی‌ترین مسجد پایتخت است. پیه‌سوز، سکه، تکه‌شیشه‌های رنگی، سفال زرین‌فام، قطعاتی از سفال‌های لعابدار یکرنگ فیروزه‌ای و ده‌ها تکه انواع دیگر سفال ازجمله اشیایی بود که کاوشگران بیرون کشیدند.» زمانی دراین‌باره بیشتر توضیح می‌دهد: «سفال زرین‌فام برای ساخت ظروف تجملاتی و اعیانی به‌کار می‌رفت و مخصوص پذیرایی از بزرگان بود. پیداشدن این اشیا در دولاب، حضور افراد خاص و با شرایط ویژه را در این مکان نشان می‌دهد. از طرف دیگر، در آن سال‌ها بچه‌شیعه‌ها در کنار هر مسجد تکیه‌ای هم می‌ساختند و به همین دلیل این نقل‌قول که تکیه‌چال بعد از مسجد پیرسر و شکل گرفته است، صحیح و به واقعیت تاریخی نزدیک است. نام مسجد پیر دولاب در طول تاریخ بارها تغییر کرد. در برهه‌ای به‌دلیل اینکه کف آن را با حصیرهای قدیمی می‌پوشاندند با نام «مسجد حصیری» شناخته می‌شد. بعدها به مسجد زیر بازارچه تغییر نام داد و زمانی هم به آن مسجد جامع یا بقیه‌الله دولاب می‌گفتند.»
همچنین به روایت اهالی، حاج‌اسماعیل دولابی به دوستان و آشنایان سفارش این مسجد را کرده و گفته این مسجد نظرکرده است و خودش هم معمولا در این مسجد
معتکف می‌شد.