پایگاه چند صد ساله مبارزان انقلابی
موضوع: مسجد پیر دولاب
ویژگی: تاریخ‌ساز محله دولاب
نوشته تابلوی سردر مسجد، تاریخ ۱۲۵۵ هجری قمری یعنی سال1217 شمسی را سال ساخت بنا عنوان می‌کند. مسجد پیردولاب که اکنون با نام «نواب صفوی» آن را می‌شناسیم، با توجه به اتفاقات تاریخی‌ای که در آن رخ داده، فراموش‌نشدنی است و وقتی صحبت از بیان هویت محله به میان می‌آید، اهالی از حضور مبارزان و افراد برجسته‌ای همچون شهید نواب صفوی در این مسجد یاد می‌کنند. این مسجد در یکی از کوچه‌های باریک خیابان امیرسلیمانی قرار دارد. علیرضا زمانی می‌گوید: «این مسجد ابتدا سقفی گنبدی با تیرهای چوبی داشت که با حصیر اطراف آن را پوشانده بودند. هزینه نگه‌داشت مسجد از موقوفه بانویی به نام هاجرخاتون حسینی‌راد تأمین می‌شود. او سال‌ها پیش خانه خود را وقف این کار کرد. از اتفاقات مهم تاریخی این مسجد می‌توان به برپایی جلسات مذهبی و حضور انقلابیون مبارز مانند نواب صفوی، حسین واحدی و ذوالقدر اشاره کرد. همچنین بعدها محل ملاقات و گفت‌وگوی شهید آیت‌الله سعیدی و شیخ مهدی‌حق‌پناه با مردم بود.»
از دیگر مساجد مهم این محله مسجد ارباب است. زمانی درباره این مسجد می‌گوید: «ارباب محمدتقی، وارثی نداشت. خودش گفته بود «می‌خواهم‌کاری کنم که تا سال‌های سال مردم نام مرا به‌خاطر داشته باشند». این را گفت و مسجدی را که پدرش سنگ‌بنای آن را در محله دلگشا گذاشته بود وسعت داد؛ مسجدی که نام ارباب را روی آن گذاشت. می‌گویند در قدیم رسم بود برای ساخت مسجد هر کسی چیزی هدیه می‌کرد. بناها رایگان کار می‌کردند و فرش‌فروش‌ها چند تخته‌فرش هدیه می‌دادند. اما ارباب محمدتقی حتی یک چراغ هم برای هدیه قبول نکرد؛ به‌طوری‌که قدیمی‌ها می‌گویند هزینه خشت‌خشت این مسجد از جیب خود ارباب است. زمین این مسجد را ابتدا ناصرالدین‌شاه به یکی از اربابان این محله به نام ارباب صادق هدیه کرد. ارباب صادق هم در این زمین کشاورزی راه انداخته بود تا اینکه کشاورزان آذربایجانی از ارباب صادق محلی برای نمازخواندن می‌خواهند. ارباب صادق زیر بار ساخت مسجد نمی‌رود و فقط دو اتاق می‌سازد که کشاورزان در آن نماز بخوانند. چیزی که در وقف‌نامه‌های این مسجد خوانده‌ایم این است که 150سال پیش مسجدی اینجا ساخته شده که دو اتاق و یک آب‌انبار داشته و کنارش یک کاروانسرا بوده است. مسجد 20سال به همین شکل باقی ماند تا اینکه سال1322 ارباب محمدتقی، پسر ارباب صادق، که فرزندی نداشت، گفت می‌خواهد از خودش یادگاری به جا بگذارد و زمین مسجد را تا 500 مترمربع وسعت داد. مسجد ارباب سه بار بازسازی شده است و از ابتدا سه محراب داشته که در بازسازی‌ها خراب نشده‌اند.» «مسجد فاطمیه دولاب»، «مسجد چهارده معصوم(ع)»، «مسجد نیک‌عهد»، «مسجد مهدیه» و«مسجد زینبیه» از دیگر مساجد این محله به شمار می‌روند.
