حیات وحش
مرکزی برای مرهم‌گذاشتن بر زخم‌های حیات‌وحش
حفظ محیط زیست باید دغدغه مردم شود
اسدالله افلاکی:
شاید برای تک‌تک ما پیش آمده باشد که با پرنده‌ای زخمی یا حیوانی مواجه شویم که در مکانی گرفتار شده باشد یا در همسایگی‌مان خانه‌ای باشد که در آنجا یک گونه حیات وحش را نگهداری کنند یا ممکن است در خانه حیوانی‌داشته باشیم اما به هر دلیلی دیگر نتوانیم آن را نگه داریم. در چنین مواقعی چه باید کرد و مسئولیت ما چیست؟ 6سال است که مرکز بازپروری حیات‌وحش پارک پردیسان برای همین امور راه‌اندازی شده است. در چنین مواردی می‌توانیم با یک تماس تلفنی موضوع را با کارکنان این مرکز در میان بگذاریم. علاوه بر این، اگر به حیات‌وحش علاقه‌مند باشیم یا بخواهیم فرزندان‌مان از نزدیک با حیات‌وحش آشنا شوند می‌توانیم به این مرکز مراجعه کنیم. علی عمارلویی ـ مدیرمرکز بازپروری حیات‌وحش پارک‌پردیسان ـ درگفت‌وگو با همشهری ضمن تشریح فعالیت‌های این مرکز گفت که تلاش می‌کنند با فرهنگسازی و به‌ویژه کار با کودکان، حفاظت از حیات‌وحش را در جامعه نهادینه کنند. به باور این کارشناس محیط‌زیست، حفظ حیات‌وحش و به طور کلی حفظ محیط‌زیست، مسئولیت تک‌تک شهروندان است؛ مسئولیتی که بسیاری از شهروندان با آن آشنا نیستند. در عین حال او از استقبال شهروندانی می‌گوید که بی‌دریغ با این مرکز همکاری می‌کنند.
مرکز بازپروری حیات وحش پارک پردیسان از چه زمانی راه‌اندازی شد؟
نزدیک به 25سال است که این مرکز دایر شده؛ البته تا 6سال پیش در این مرکز صرفا گونه‌های مختلف حیات وحش نگهداری می‌شد و مثل یک باغ‌وحش بود که در آن‌گونه‌های شاخص را نگهداری می‌کردند اما فعالیت درمانی صورت نمی‌گرفت. الان حدود 6سال است که حیواناتی که به هر دلیلی مصدوم می‌شوند یا از متخلف یا قاچاقچی یا مردم می‌گیرند، اینجا نگهداری می‌شوند. گونه‌های شاخص مثل پلنگ و گرگ نیز که در شهرستان‌ها آسیب می‌بینند درصورتی که امکان نگهداری و مراقبت از آنها وجود نداشته باشد، به این مرکز فرستاده می‌شوند.
هر‌ماه به طور میانگین چند حیوان به این مرکز تحویل داده می‌شود؟
هر‌ماه حدود 120گونه به این مرکز آورده می‌شود اما این آمار، در روزهای آخر سال به‌شدت افزایش می‌یابد به طوری که در اسفندماه 3 الی 4هزار مار و لاک‌پشت کشف و به این مرکز تحویل داده می‌شود.
آیا مرکز، گونه‌های خاصی را برای مراقبت می‌پذیرد؟
در اینجا ما تمام گونه‌های حیات‌وحش را می‌پذیریم؛ تفاوتی هم نمی‌کند که یک گونه شاخص باشد یا غیرشاخص؛ از گنجشک گرفته تا شیر و پلنگ. هر حیوانی را که مردم بیاورند ما قبول می‌کنیم. البته در نظر داشته باشید که سگ و گربه، حیوان خانگی هستند و ما نمی‌توانیم آنها را بپذیریم؛ اینجا مخصوص گونه‌های حیات‌وحش است. حیوانات خانگی در حیطه مسئولیت مرکز ساماندهی شهر تهران است.
برای نجات حیوانات چه تعاملی با آتش‌نشانی دارید و آتش‌نشانی در این زمینه چه نقشی دارد؟
در این 6سال ما تعامل بسیار خوبی با آتش‌نشانی داشته‌ایم. برای آتش‌نشانان، دوره‌های مختلف آموزشی برگزار کردیم چون آنها نمی‌دانستند چگونه با یک پرنده شکاری یا روباه یا مار برخورد کنند. تا امروز 1600آتش‌نشان در همین مرکز دوره دیده‌اند و حالا می‌دانند چطور حیوانی را که جایی گیر افتاده، زنده‌گیری کنند. در عین حال اگر موردی باشد که آتش‌نشانان نتوانند حیوان را نجات بدهند تماس می‌گیرند و کارکنان این مرکز وارد عمل می‌شوند.
این مرکز چند پرسنل دارد و به چه شکل اداره می‌شود؟
هم‌اکنون، 21 نفر به همراه یک دامپزشک در این مرکز، مشغول‌به‌کارند. این مرکز، مستقیما زیر نظر سازمان محیط‌زیست است. درواقع بخش خصوصی این مرکز را با نظر سازمان اداره می‌کند. هر سال مناقصه‌ای برای واگذاری این مرکز به بخش خصوصی برگزار می‌شود و کسانی که واجد شرایط باشند در این مناقصه شرکت می‌کنند و از بین شرکت‌کنندگان بهترین گزینه انتخاب می‌شود. البته طی 6سال گذشته ـ جز یک سال ـ در این مناقصه‌ها مدیریت فعلی انتخاب شده است.
آیا این مرکز درآمدزاست که متقاضی دارد؟
به‌طور حتم، نه. کسانی که اینجا مشغولند با جان و دل کار می‌کنند و بهترین دستمزد خودشان را مداواشدن حیوان زخمی و رهاشدن آن در طبیعت می‌دانند. من معتقدم که برگزاری مناقصه برای این کار، ضرورتی ندارد و باید کار به کسانی واگذار شود که واقعا دلسوزند. اگر این دلسوزی نباشد کسی بعد از ساعت کاری بالای سر حیوان نمی‌ایستد ولی همکاران من بارها و بارها بعد از ساعت کاری به جای اینکه به خانه بروند اینجا مانده‌اند و از حیوان زخمی مراقبت کرده‌اند؛ ضمن اینکه در هر ساعتی که با ما تماس بگیرند فارغ از اینکه ساعت کاری باشد یا نباشد، ما خودمان را به محل می‌رسانیم و به کمک حیوان می‌رویم. در واقع هیچ دریغی وجود ندارد.
آیا همیاران هم در این مرکز حضور دارند؟
بله. هم‌اکنون 35همیار با این مرکز همکاری می‌کنند. یکی از کارهایی که ما اینجا انجام می‌دهیم فرهنگسازی‌است. بسیاری از مردم دوست دارند در خانه‌هایشان حیوان نگهداری کنند. اینجا این امکان وجود دارد که علاقه‌مندان به نگهداری از حیوانات، بیایند و از نزدیک با حیات‌وحش آشنا شوند. مردم باید بدانند که وقتی یک حیوان را به خانه می‌برند آن را از چرخه حیات‌وحش خارج می‌کنند. ما در این مرکز بعد از بررسی‌های فراوان به این نتیجه رسیدیم که از توان مردم استفاده کنیم. الان همه قشرها از دانشجو و دانش‌آموز گرفته تا خانه‌دار و پیر و جوان به این مرکز مراجعه می‌کنند و از نزدیک با حیات‌وحش و کار ما آشنا می‌شوند. علاوه بر این، مردم در جابه‌جاکردن حیوانات، غذادادن، پانسمان‌کردن و سایر امور، سهیم می‌شوند. اینها مبلغان خوبی برای محیط‌زیست هستند و بعد از این کارها فرهنگ مراقبت از حیات‌وحش را میان خانواده‌های خود می‌برند. محدودیت هم نداریم اما قبل از هر چیز بررسی می‌کنیم تا مطمئن شویم فردی که به اینجا می‌آید واقعا برای کمک آمده باشد نه برای تفریح و سرگرمی. وقتی این اطمینان حاصل شد، این افراد می‌توانند همکاری مداوم داشته باشند و هفته‌ای یک جلسه در این مرکز برای امور مختلف حضور داشته باشند.
چه زمانی یک حیوان را در طبیعت رهاسازی می‌کنید؟
رهاسازی، به گونه مورد نظر بستگی دارد. در چند روز گذشته ما 2مورد رهاسازی داشتیم؛ یک مورد لاک‌پشت سبز دریایی بود که یگان حفاظت محیط‌زیست تهران از یک رستوران کشف و ضبط کرد و به این مرکز تحویل داد. بلافاصله بعد از تحویل لاک‌پشت، با دفتر شکار و صید سازمان محیط‌زیست هماهنگی‌های لازم صورت گرفت و لاک‌پشت کشف‌شده را با هواپیما به زیستگاهش در قشم فرستادیم و حیوان در خلیج‌فارس رها شد. کل این عملیات هم در 24ساعت انجام گرفت. مورد دیگری که الان درگیر آن هستیم یک سمور سنگی است که یک شهروند آن را در جاده چالوس پیدا کرده و به مرکز تحویل داده است. ما این سمور را بلافاصله برای رادیوگرافی به دانشگاه تهران (دانشکده دامپزشکی) بردیم. آنجا متوجه شدند که این حیوان ضربه خورده و خونریزی داخلی دارد. درمان هم بعد از تشخیص آغاز شد و این سمور سنگی 2هفته تحت درمان بود و الان هم آماده رهاسازی در طبیعت است. نامه‌ای هم به دفتر صید و شکار ارسال کردیم تا اعلام کنند که حیوان را در کدام منطقه رها کنیم؛ چون دفتر شکار و صید و دفتر تخصصی حیات‌وحش و تنوع زیستی تعیین می‌کنند که هر حیوانی در چه منطقه‌ای باید رهاسازی شود.
سالانه چه تعداد حیوان در این مرکز درمان و رهاسازی می‌شوند؟
با حذف مار و لاک‌پشت که تعدادشان بسیار زیاد است به طور میانگین سالانه 380حیوان، درمان و در طبیعت رها می‌شوند.
چه میزان فضا برای بازپروری، تیمار و مراقبت از حیوانات در اختیار مرکز است؟
حدود 12هکتار در اختیار مرکز است. در این مرکز بیش از 35جایگاه برای گونه‌های مختلف از خرس، گوزن زرد و یوزپلنگ گرفته تا پرنده‌های شکاری وجود دارد. الان گونه‌هایی مثل گرگ، روباه، سمور سنگی، سنجاب ایرانی، قوی فریادکش، قوی گنگ، دلیجه، سارگپه، عقاب طلایی، عقاب دشتی، عقاب امپریال، قرقی، پیغو (نوعی پرنده شکاری)، لیل، بالابان، هوبره، زنگوله‌بال و حواصیل ارغوانی در اینجا تحت درمان و مراقبت هستند.
برای هر حیوان به طور متوسط چه میزان هزینه می‌کنید و این هزینه چگونه تأمین می‌شود؟
هزینه هر حیوان بسته به مصدومیت آن، متفاوت است. هزینه‌ها را هم سازمان محیط‌زیست تأمین می‌کند. البته مردم در ساخت‌وساز جایگاه‌ها و قفس‌ها کمک می‌کنند؛ غذای حیوانات را هم تأمین می‌کنند اما به هیچ عنوان کمک نقدی از مردم قبول نمی‌کنیم.
فکر می‌کنید چطور می‌توان مردم را به حفظ حیات‌وحش و محیط‌زیست ترغیب کرد؟
پیش از هر چیز باید بگویم که محیط‌زیست کشور به‌شدت مورد ظلم واقع شده؛ چون هنوز محیط‌زیست دغدغه مردم نیست؛ شاید به این دلیل که مردم تا امروز مشکلات محیط‌زیست را احساس نکرده و به این جمع‌بندی نرسیده‌اند که می‌توانند برای رفع این مشکلات، کمک کنند. سازمان محیط‌زیست هم به‌تنهایی نمی‌تواند این مشکلات را برطرف کند. یکی از مشکلات اصلی در زمینه حیات‌وحش، کمبود محیط‌بان است. تعداد محیط‌بانان بسیار کم است اما همین تعداد کم‌شمار هم با جان و دل کار می‌کنند تا آنجا که در راه حفاظت از محیط‌زیست و حیات‌وحش شهید هم می‌شوند. فکر می‌کنم برای ترغیب مردم، باید روی بچه‌ها فعالیت کرد. ما الان تلاش می‌کنیم بچه‌ها را با حیات‌وحش آشنا کنیم. این شیوه باعث می‌شود که نسل جدید، حامی محیط‌زیست و حیات‌وحش کشور باشد.
چطور این کار را انجام می‌دهید؟
به 2شیوه این کار را انجام می‌دهیم؛ یکی اینکه دانش‌آموزان به اینجا می‌آیند و ما حیوانات را به آنها نشان می‌دهیم و ضمن توضیح درباره هر حیوان، دغدغه‌های محیط‌زیست را به زبان ساده با آنها درمیان می‌گذاریم. این کار سبب شده که دانش‌آموزان این دغدغه‌ها را به اعضای خانواده خود منتقل کنند. دیگر اینکه همکارم علیرضا شهرداری‌پناه که حیات‌وحش را آموزش می‌دهد به مهدهای کودک و مدارس می‌رود و در آنجا بچه‌ها را با حیات‌وحش آشنا می‌کند. این شیوه بسیار موفق بوده و بازخورد آن را ما در مدارس و بین مردم دیده‌ایم. در کنار این موارد، آموزش به آتش‌نشان‌ها هم بسیار مؤثر بوده و این آموزش‌ها ادامه دارد. همیارها هم در زمینه انتقال فرهنگ حفاظت از حیات وحش مؤثر بوده‌اند. مردم هم باید همان‌طور که به پوشاک، منزل و ماشین‌شان اهمیت می‌دهند برای حیات وحش و محیط‌زیست کشورشان ارزش قائل شوند. نباید بگوییم این وظیفه سازمان حفاظت محیط‌زیست است. این طرز فکر درست نیست! تک‌تک شهروندان در این زمینه مسئولیت دارند.
در اینجا مکان‌هایی برای قرنطینه وجود دارد. در این مکان‌ها چه کاری صورت می‌گیرد؟
تمام گونه‌های حیات‌وحش هنگام ورود به این مرکز، ابتدا به قرنطینه منتقل می‌شوند چون وضع حیوان مشخص نیست. 52جایگاه قرنطینه در این مرکز وجود دارد که به‌طور روزانه نظافت می‌شود. شیوه کار هم به این شکل است که مسئول قرنطینه، حیوان را طی 10روز کنترل می‌کند و اگر حیوان مشکلی نداشت طی نامه‌ای به دفتر حیات‌وحش و تنوع زیستی سازمان محیط‌زیست، وضعیت را اعلام می‌کنیم و آنها برای رهاسازی یا نگهداری حیوان، تصمیم می‌گیرند. اما اگر مشکلی وجود داشته باشد باید مشکل حیوان برطرف شود. مواردی هم وجود دارد که حیوان به گونه‌ای آسیب‌دیده که قابل برگشت به طبیعت نیست؛ در این شرایط، با هماهنگی دفتر حیات‌وحش و دفتر شکار و صید سازمان، حیوان مورد نظر به صورت امانی و با حفظ مالکیت سازمان محیط‌زیست به مراکزی مثل باغ پرندگان و باغ‌وحش واگذار می‌شود؛ چون ممکن است دوباره حیوان را بگیریم. در مواردی هم اتفاق افتاده که شخصی که از او حیوان کشف و ضبط شده، مشکلش برطرف شده و ما حیوان را از باغ وحش گرفته‌ایم و به مالک آن تحویل داده‌ایم.
چه درخواستی از مردم دارید؟
به‌عنوان یک عضو کوچک که در حوزه محیط‌زیست کار می‌کند، از مردم می‌خواهم هیچ حیوان وحشی‌ای را وارد خانه خود نکنند و اگر به حیوان علاقه‌مندند، از حیوانات خانگی مراقبت کنند. علاوه بر این، اگر تخلفی در این زمینه مشاهده کردند (مثلا اگر گونه حیات‌وحشی را در مکان‌های شخصی دیدند یا حیوانی را دیدند که زخمی شده یا جایی گرفتار شده) با اداره محیط‌زیست شهر خودشان یا با مرکز بازپروری حیات‌وحش پارک پردیسان به شماره تلفن 88241661 تماس بگیرند. این مرکز به طور شبانه‌روزی پاسخگوی شهروندان عزیز است.
در همینه زمینه :
کوتاه‌تر از گزارش
راهنمای فیلم
