روضه خانگی ،راه افزایش انس با قرآن است

علی‌الله سلیمی- روزنامه‌نگار

حجت‌الاسلام و المسلمین ناصر رفیعی‌محمدی معروف به استاد رفیعی در سال ۱۳۴۴ در قم متولد شد. تحصیلات خود را در قم گذراند و در سال ۱۳۶۲ موفق به اخذ دیپلم در رشته علوم‌تجربی شد و همان سال وارد حوزه مقدسه قم شد. وی طی ۵سال دوره سطح را تا پایان کفایه به اتمام رساند و در پایه پنجم از امتحانات در آزمون شورای مدیریت حوزه رتبه اول را کسب کرد. به همین مناسبت یک دوره بحارالانوار از حضرت امام خمینی(ره) به‌عنوان جایزه دریافت کرد. ایشان دروس سطح و خارج را نزد استادانی همچون آیات عظام فاضل‌لنکرانی، مظاهری، وجدانی‌فخر، اعتمادی، پایانی، دوزدوزانی، صلواتی، راستی، کاشانی و ستوده تلمذ کرد. استاد رفیعی ضمن گذراندن دروس اصلی حوزه دیگر مباحث علمی را نیز نزد استادان متعددی فراگرفت. او همزمان با حوزه علمیه به تحصیل در دانشگاه نیز پرداخت و در سال۱۳۷۷ موفق به اخذ دکتری با رتبه عالی در رشته علوم قرآن و حدیث شد. از حجت‌الاسلام رفیعی آثار، مقالات و کتاب‌های متعددی منتشر شده است. از مهم‌ترین مسئولیت‌های علمی وی هم می‌توان به عضویت هیأت‌علمی و مدیریت گروه شیعه‌شناسی جامعه‌المصطفی، مدیریت گروه سیره مدرسه عالی امام خمینی(ره) و کارشناسی مذهبی صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد. با حجت‌الاسلام رفیعی درباره برنامه‌های شاخص قرآنی در ماه مبارک رمضانی که گذشت گفت‌وگو کرده‌ایم و پیشنهادهای وی برای حفظ انس با قرآن طی سال را جویا شده‌ایم.

در ماه مبارک رمضان امسال کارهای قرآنی به‌صورت برجسته‌تری انجام شد که البته مورد استقبال مردم قرار گرفت و رهبر معظم انقلاب هم در همین زمینه خرسندی خود را در بیاناتی که داشتند ابراز فرمودند. نظر شما در این خصوص چیست؟
بیش از خواندن قرآن، تدبر و تفکر و اجرایی‌شدن آن مهم است. به همین جهت قرآن در قرائت، توصیه به خواندن قرآن می‌کند و می‌فرماید: «فاقْرَءُوا» اما در تدبیر می‌فرماید: «أَفَلَا یتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ،‌ام عَلَیٰ قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا»؛ (آیا در قرآن نمی‌اندیشند [تا حقایق را بفهمند] یا بر دل‌هایشان قفل‌هایی قرار دارد؟) آنچه از این آیه استفاده می‌شود آن است که شرط بهره‌وری از مفاهیم عالی قرآن فهم و تدبر در قرآن است. در همین راستا در ماه رمضان امسال شاهد بودیم که کارهای شایسته‌ای انجام شد؛ ازجمله پویش زندگی با آیه‌ها که با برجسته‌کردن تنها یک آیه در روز زمینه تدبر و تفکر در آیات قرآن را فراهم می‌کرد. حرکت هم‌افزای ملی زندگی با آیه‌ها خواسته‌های مقام معظم رهبری برای قرآنی‌شدن جامعه را تا حد زیادی محقق کرد.
   به موضوع تدبر در قرآن اشاره فرمودید. آیا این تدبر می‌تواند به مصداق‌سازی‌ آیات قرآن درشرایط زندگی امروز منجر شود؟
بله، البته؛ مثلا ما آیه‌ای داریم که به ما خط سیر استکبارستیزی و دشمن‌ستیزی می‌دهد تا امروز به‌جای «تبت یدا ابی لهب» بگوییم: «تبت یدا نتانیاهو». قرآن کریم داستان‌هایی را از اصحاب الجنه، اصحاب رقیم، اصحاب کهف یا حضرت موسی و خضر بیان می‌کند که تمام شده‌اند؛ اما امروز پیام این داستان‌ها مهم و درس‌آموز است که چطور حضرت موسی با تأمل و صبر به پیروزی رسید؛ اما کم‌صبری در داستان حضرت خضر باعث شد او از بعضی معارف محروم شود. امروز نیز اگر انسان در زندگی خود صبر و تأمل کند از خیلی مواهب بهره‌مند خواهد شد.
 چقدر امروز به برجسته‌سازی‌ تدبر در قرآن نیاز داریم؟
من همیشه می‌گویم شاید نتوانید همه قرآن را حفظ کنید، اما ربناهای قرآن یا سوره‌های کوچک قرآن را همراه با ترجمه‌هایشان حفظ کنید؛ چون ما وقتی کاری را بزرگ می‌کنیم، انجام آن سخت می‌شود؛ اما قرائت همراه با فهم و تفسیر آیات کار را برای ما آسان‌تر می‌کند و طرح حرکت هم‌افزای ملی زندگی با آیه‌ها گام بلند و موثر نهضت قرآنی در این مسیر است. پویش زندگی با آیه‌ها با همین نگاه توانست با برجسته‌کردن تنها یک آیه در روز زمینه تدبر و تفکر در آیات قرآن را فراهم کند.
 آیا قرآن هم توصیه مستقیمی در این زمینه دارد؟
قرآن ما را سفارش به خواندن کرده است؛ چنان‌که خداوند در آیه20 سوره مزمل می‌فرماید: «فَاقْرَءُوا مَا تَیسَّرَ مِنْهُ؛ درهرحال آنچه میسّر و آسان باشد به قرائت قرآن بپردازید.» قرآن همچنین درباره آثار خواندن قرآن در آیه82 سوره اسراء می‌فرماید: «وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَه لِلْمُؤْمِنِینَ؛ و ما آنچه را برای مومنان مایه درمان و رحمت است از قرآن نازل می‌کنیم.» لذا قرآن هم شفا و هم رحمت است. آیه57 سوره یونس نیز نزول قرآن را شامل موعظه، شفابخشی، هدایت و رحمت می‌داند و می‌فرماید: «قَدْ جَاءَتْکمْ مَوْعِظَه مِنْ رَبِّکمْ وَشِفَاءٌ لِمَا فِی الصُّدُورِ وَهُدًی وَرَحْمَه لِلْمُؤْمِنِینَ؛ همانا از سوی پروردگارتان پند و اندرزی برای شما آمد که مایه‌ شفا برای آنچه در سینه‌های شماست و هدایت و رحمتی برای مومنان است.» سفارش به خواندن قرآن و بیان آثار آن کلام خداست؛ هرکسی را باید با کلامش شناخت. حضرت امیر(ع) در نهج‌البلاغه می‌فرمایند خدا در قرآن تجلی کرده است؛ منظور از این سخن کلام خداوند است. اگر بخواهید بدانید که خدا کیست و حرفش چیست طبعا باید با قرآن آشنا شوید؛ به همین دلیل به قرائت قرآن توصیه شده است. به‌دلیل جنبه‌ عقلانیت و تفکری که قرآن در انسان ایجاد می‌کند، هر مسلمانی مثل باورمندان به سایر ادیان باید در درجه نخست با کتاب دینی خود آشنا شود.
در ماه رمضان امسال از برنامه محفل هم استقبال چشمگیری شد که جلوه اصلی آن در محفل 120هزار نفری امام حسنی‌ها در استادیوم آزادی بود. نظر شما در این زمینه چیست؟
محفل یکی از برنامه‌های شاخص قرآنی در ماه رمضان امسال بود که اقشار مختلفی را سرذوق می‌آورد؛ یعنی یک بچه‌ ده‌ساله وقتی حافظ قرآنی را می‌دید، احساس می‌کرد که باید به این سمت برود؛ چون ما غالبا الگوپذیریم. وقتی یک خانم خانه‌دار می‌بیند که مثلا یک بچه‌ اوتیست یا بچه‌ای که مشکل ذهنی دارد قرآن را حفظ کرده است، همین باعث ایجاد انگیزه برای حفظ قرآن در او می‌شود. این برنامه پرمخاطب ضمن جاذبه‌ای که داشت، باعث ایجاد انگیزه‌ در اقشار مختلف مردم به خواندن و حفظ قرآن شد. برنامه محفل خیلی‌ها را به سمت قرآن سوق داد و متولیان این برنامه ازجمله سازمان تبلیغات اسلامی کمک کردند کار فرهنگی خلاقانه و نوآورانه‌ای انجام شود. فرمایش رهبر انقلاب در نماز عید فطر نیز مهر تاییدی بر این کار خوب بود.
 به‌نظر شما چه راه‌های دیگری برای انس با قرآن وجود دارد؟
یکی از راه‌های انس بیشتر مردم با قرآن رواج روضه‌های خانگی است. در ایام محرم روضه‌های خانگی رواج پیدا می‌کند و شلوغ می‌شود؛ چون خانم‌ها اغلب در این 2ماه محرم و صفر نذر دارند که در خانه‌شان روضه برپا کنند. اما این روضه‌های خانگی باید در تمام ایام سال و برای جلسات قرآنی نیز برپا شود. نذرهای ما می‌تواند به سمت جلسات قرائت قرآن، تفسیر قرآن و مانند آنها سوق پیدا کند تا ان‌شاء‌الله زمینه‌های انس مردم با قرآن بیش‌ازپیش فراهم شود.

من همیشه می‌گویم شاید نتوانید همه قرآن را حفظ کنید اما ربناهای قرآن یا سوره‌های کوچک قرآن را همراه با ترجمه‌هايشان حفظ کنید؛ چون ما وقتی کاری را بزرگ می‌کنیم، انجام آن سخت می‌شود اما قرائت همراه با فهم و تفسیر آیات کار را برای ما
آسان‌تر می‌کند