اطلاعاتی درباره سماور و آفتابه‌لگن‌سازی دواتگران
شغل: دواتگری
ویژگی: از ساخت وسیله نوشتن تا چرخ‌کاری
دواتگری هنری بود که در تهران قدیم طالب و خواهان بسیار داشت؛ شغلی که نخست به ساختن جوهردان و ظروفی که در آنها مرکب نوشتاری نگه می‌داشتند منحصر بود، اما با گذشت روزگار، نام آن باقی ماند درحالی‌که خود شغل پوست انداخت و دواتگران سماورساز شدند و کم‌کم سینی و آفتابه‌لگن فلزی ساختند. فتاح رمضانعلی، پژوهشگر حوزه کسب‌وکار در این‌باره می‌گوید: «در تهران قدیم اغلب پیشه‌وران این حرفه در «بازار سیداسماعیل» خیابان سیروس آن زمان، مصطفی خمینی امروزی یا گاراژ حریری در خیابان وحدت اسلامی بساط کسب‌وکارشان را پهن کرده بودند. شغلی که در این محدوده، به شیوه‌ای کاملاً سنتی با هنر دست استادانی تلفیق شد که با قطعاتی از ورق برنج و چند انبر و چکش و یک دم آتش و یک کاسه آب، سماور و دیگر اشیای فلزی می‌ساختند یا تعمیر می‌کردند.» به‌گفته رمضانعلی، جعفر شهری، تهران‌شناس، در کتاب تاریخ اجتماعی تهران، درباره شغل دواتگری نوشته «در قرن سیزدهم دواتگری شغلی بود که تهیه دوات و دوات‌دان یعنی قلمدان می‌نمود و چون کار دواتگری با ورود قلم فرانسه و جوهر و قلم‌های نوک‌آهنی و در عقبش خودنویس رو به زوال گذارد، به‌تدریج دواتگرها کار اولیه خود را به سماورسازی و امور ادوات برنجی تبدیل کرده و سماورساز شدند. به‌طوری که بعد از دواتگری کار این کاسبان تبدیل به ساختن آفتابه وضو در اشکال و اندازه‌های مختلف از برنج شد؛ یعنی آفتابه‌ای کوچک برنجی که مخصوص وضو گرفتن بود و آن را در زمستان‌ها برای گرم نگه‌داشتن آب درونش در پایه کرسی جای می‌دادند. با گران و کم‌شدن سماورهای برنجی روسی در جنگ جهانی اول، ساختن سماورهایی از روی سماورهای آنها جزو دیگر کارهای این کاسبان درآمد که همراه آن تعمیر سماورهای سوخته و دیگر تعمیرات و لحیم‌کاری‌های مختلف ضمیمه کارشان شد.»
آن‌طور که استادان دواتگر قدیمی می‌گویند، این پیشه نزدیک به هزار سال قدمت دارد و جزو نخستین شغل‌های تهران به شمار می‌رود.
رمضانعلی ادامه می‌دهد: «دواتگران با کوبیدن یک قطعه سنگ روی فلز سرد، ظرف یا شیء ساده را می‌ساختند. دواتگری هنر ساخت ظروف و وسایل فلزی با فلزاتی از قبیل مس، برنج، نقره، طلا، ورشو و... با استفاده از چکش‌کاری است. بعد از ساخت ظرف مخصوص جای دوات، در سده نوزدهم هنگامی که خوردن چای متداول شد و برای نخستین بار سماور از روسیه به ایران آمد، این پیشه‌وران سماورسازی را در پیش گرفتند. خم‌کاری، چرخ‌کاری و چکش‌کاری سماورهای برنجی از آن دست شغل‌هایی است که دیگر نه در کارگاه‌های کوچک که به کارخانه‌های بزرگ منتقل شده است و در میان مشاغل امروزی پایتخت، جایگاه و رونق گذشته را ندارند.
در همینه زمینه :
