خزر خشک نمی‌شود

پسروی خزر طی سال‌های گذشته نگرانی‌های جدی درخصوص خشکیدگی این دریاچه ایجاد کرده است و چندی پیش نیز تصاویری از خشکیدگی بخش کم‌عمق خزر در برخی کشورهای حاشیه این دریاچه در شبکه‌های اجتماعی وایرال شد. عمیق‌ترین بخش خزر در قسمت ایران واقع شده و با این حال پسروی این دریاچه طی سال‌های گذشته مشهود بوده است. اما تبعات پسروی خزر در خشکیدگی این دریاچه در کشورهای بخش شمالی خزر بیشتر خواهد بود. آیا خزر به مرحله خشکیدگی رسیده است؟ این سؤالی است که طی سال‌های گذشته ذهن متخصصان و پژوهشگران کشورهای حاشیه خزر را به خود مشغول کرده است.
همایون خوشروان، مدیر سابق مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر و پژوهشگر علوم و مطالعات دریایی در این رابطه به ایرنا گفته است که «بارها در تاریخچه زمین‌شناسی دریای خزر شاهد پسروی‌ها و پیشروی‌های گسترده در تراز آبی این دریاچه بودیم و در مدت ۱۰هزار سال اخیر در کارنامه این دریاچه ترازهای مختلفی حتی تا نزدیک به منهای ۳۳متر را داریم و همچنین ترازهای منهای ۲۲متر تا ۲۰متر را هم شاهد هستیم.
این پژوهشگر مطالعات دریایی ادامه داد: بنابراین ۱۱متر تغییر تراز آب دریاچه خزر، آن هم در مدت ۱۰هزار سال برای این پهنه آبی موید این نکته است که با دریایی طرف هستیم که سرعت نوسانات آن بسیار بالاتر از سرعت نوسانات آب اقیانوس‌هاست.
خوشروان ادامه داد: دریاچه خزر قابل پیش‌بینی نیست و در هزار و500سال قبل یعنی در عصر ساسانی در خزر شرایط خاصی داشتیم؛ به‌طوری‌که سطح آب آن به منهای ۳متر رسید و حدود ۷قرن بعد از آن تراز آب خزر به منهای ۲۲متر رسید. در حقیقت چیزی حدود ۱۱متر اختلاف تراز را در این فاصله ۷قرن برای خزر داشتیم و حتی شهرهای ساحلی مانند رشت، لنگرود و لاهیجان که فاصله نسبتا زیادی با خط ساحلی دریای خزر دارند شاهد نفوذ و پیشروی آب خزر در این دوره بودند. خوشروان تأکید کرد: مهم‌ترین کاری که باید انجام شود، این است از سواحلی که آزاد شده‌اند و به‌اصطلاح به آنها اراضی مستحدثه ساحلی می‌گویند، حفاظت کنیم و اجازه ندهیم دخل و تصرف و تجاوزهای انسانی در این محدوده‌ها انجام شود. او افزود: خزرحتی اگر تا پایان قرن حاضر کاهش سطح تراز را ادامه دهد، هرگز خشک نخواهد شد و فرجام دریاچه ارومیه برای آن تکرار نمی‌شود؛ چون پسروی‌ و پیشروی آب، رفتار طبیعی خزر است که اکنون به‌علت گرمایش زمین تشدید شده و باید برای کاهش عوارض آن استراتژی سازگار با کاهش سطح تراز آب داشته باشیم.