عملیات ویژه برای حفظ درختان پایتخت

سید محمد فخار-روزنامه‌نگار

 این روزها عملیات مبارزه با آفات درختان تهران به اوج خود رسیده و عملیات ویژه‌ای برای حفظ درختان پایتخت در جریان است. آفاتی نظیر چوبخوار، پوستخوار و خاکزی تهدیدی علیه درختان شهر هستند و اگر شهرداری برای مقابله با آنها کاری نکند، محیط‌زیست شهر رو به زوال می‌رود. سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران با هدف حفاظت از محیط‌زیست و درختان در برابر آفات و بیماری‌های موجود، مدیریت تلفیقی مبارزه با آفات و بیماری‌ها(IPM) را آغاز کرده است. در این زمینه تمام تکنیک‌های موجود کنترل آفات و به‌کارگیری روش‌های مناسب با یکدیگر که مانع توسعه جمعیت آفات می‌شود، آفت‌کش‌ها و سایر مداخلات را در سطوحی نگه می‌دارد که توجیه اقتصادی داشته باشد و مخاطرات محیط‌زیستی را کاهش دهد یا به حداقل برساند. مبارزه تلفیقی بر رشد محصولات سالم با کمترین اختلال ممکن در اکوسیستم‌های کشاورزی تأکید دارد و سازوکار‌های طبیعی کنترل آفات را تشویق می‌کند.

تهدیدی برای اکوسیستم تهران
مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران در این‌باره می‌گوید: در حال حاضر حجم بالای آلاینده‌های محیطی و روند رو به رشد تغییر در اقلیم و اکوسیستم به‌دلیل مصرف بی‌رویه سموم و استفاده نامناسب از منابع زیست‌محیطی در سنوات قبل، حیات شهرهای بزرگ را تهدید می‌کند. اصول کلی مبارزه با آفات عبارت است از سطح قابل‌قبول آفات، کارهای پیشگیرانه، نظارت و پایش مستمر، کنترل مکانیکی، کنترل بیولوژیکی و همچنین مدیریت استفاده از سموم. علی‌محمد مختاری می‌افزاید: برای حفاظت از محیط‌زیست کلانشهر تهران، بیش از دو دهه است که استفاده از سموم ماندگار ممنوع شده و مقابله با آفات و بیماری‌ها تنها از طریق مبارزه تلفیقی و مکانیکی و بیولوژیکی انجام می‌شود و به‌صورت نادر، در موارد حساس نیز از سموم گیاهی استفاده می‌شود تا برای عموم شهروندان و محیط‌زیست مضر نباشد.
وی ادامه می‌دهد: یکی از اقدامات برای پیشگیری و کنترل آفات به‌ویژه آفات چوبخوار و پوستخوار (مثلا روی پایه‌های نارون و کاج)، آفات خاکزی (انواع کنه) و اجرای عملیات باندینگ درختان است. تنه درختان به‌علت داشتن شیارها و برجستگی‌ها و ترک‌ها محل خوبی برای زمستان‌گذرانی آفات و قارچ‌هاست. علاوه بر این، در برخی مکان‌ها شدت آفات نیز باعث آسیب‌دیدگی تنه درختان و سوختگی آن می‌شود. ایجاد یک لایه محافظ روی تنه درختان به‌صورت اصولی و علمی می‌تواند روشی پیشگیرانه در حفاظت از درختان باشد.
به‌گفته مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران، عملیات باندینگ معمولا در اواخر فصل زمستان و ابتدای بهار انجام می‌شود. مواد مورد استفاده در باندینگ مشتمل بر قارچ‌کش، آفت‌کش، چسب گیاهی بی‌ضرر برای درختان(مانند لاتکس) و مواد نگهدارنده (همانند پودر کائولن) است که باید غلظتش طوری باشد که فرچه به‌صورت روان حرکت کند (نه خیلی غلیظ و نه خیلی رقیق)، طوری که خلل و فرج تنه را بپوشاند. مختاری می‌افزاید: با توجه به اینکه رنگ سیاه عاملی برای جذب گرما و بالارفتن دمای درخت است، از رنگ روشن استفاده می‌شود تا اشعه مضر ماورای بنفش را نیز منعکس کند(تغییر رنگ گاهی براساس میزبانی حشره آفت نیز انتخاب خواهد شد). لازم به ذکر است رنگ ایجادشده روی تنه درختان نشانه‌ای از نظارت بر وضعیت درختان از سوی سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران و اطلاع‌رسانی به شهروندان محترم است. یکی‌دو روز قبل از باندینگ باید تنه درختان کاملا آبشویی (روشی پیشگیرانه جهت شستن آلاینده‌ها و هرگونه قارچ و تخم حشرات به‌صورت کاملا بی‌ضرر از روی سطح گیاه) شود و عاری از هرگونه عامل مزاحم باشد. پس از پاک کردن تنه و ترکیب مواد، عملیات در ارتفاع یک تا ۲متر انجام می‌پذیرد. مناسب‌ترین فاصله با توجه به ارتفاع حرکتی آفت از طوقه به سمت سرشاخه‌ها 5/1متر است (اگر در محیطی امکان آفتاب‌سوختگی تنه وجود داشته باشد، ایجاد پوشش تا ارتفاع ۲متر هم ادامه خواهد یافت).
در عملیات باندینگ اگر در تنه درخت نشانی از حفره در سنوات قبل موجود باشد، باید با خمیر مخصوص(آنتی‌تارلو) و آفت‌کش پُر و مسدود شود تا امکان تخم‌گذاری و استقرار آفت در آن محل کاملا منتفی شود.