عزم جزم برای هوای پاک

محمد قربانی- روزنامه‌نگار

براساس آخرین نظرسنجی انجام‌شده از شهروندان تهرانی، آنها 2 مقوله کاهش آلودگی هوا و کاهش ترافیک را به‌عنوان دو مطالبه اصلی خود از مدیران شهرداری اعلام کردند؛ دو مطالبه به‌حقی که نه‌تنها مدیران پیشین نتوانستند آنگونه که باید و شاید به آنها پاسخ دهند، بلکه با بی‌توجهی و کم‌توجهی به‌توسعه وسایل حمل‌ونقل عمومی همچون اتوبوس و مترو، این دو وسیله حمل‌ونقلی انبوه‌برِ تهران را که می‌توانست نسخه‌ای برای رفع دو دغدغه تهرانی‌ها باشد، زمین‌گیر کردند. بر همین اساس با روی کار آمدن مدیریت شهری ششم، این مدیریت پاسخگویی به این دو مطالبه مردمی یعنی رفع آلودگی هوا و ترافیک را در دستور کار خود قرار داد و هم‌اکنون این دو مهم به‌طور موازی در حال پیگیری‌اند.

۷میلیون مرگ زودرس در جهان منتسب به آلودگی هوا
وضعیت آلایندگی در شهر تهران به قدری هولناک است که عباس شاهسونی، رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت با اشاره به مطالعه‌ای برای بررسی اثرات بهداشتی و اقتصادی منتسب به آلاینده ذرات معلق2.5PM  در ۳۳ شهر کشور گفت: تعداد کل موارد مرگ منتسب به مواجهه طولانی‌مدت با ذرات معلق 2.5PM در افراد بالای ۳۰سال به‌طور میانگین ۲۶هزار و ۳۰۷ نفر گزارش شده است که بیش از ۲۶درصد نسبت به سال۱۴۰۰ افزایش یافته است.
این در حالی است که براساس آخرین گزارش سازمان جهانی بهداشت، آلودگی هوا سالانه به بیش از ۷میلیون مرگ زودرس در جهان منجر می‌شود. در واقع از هر ۹مرگ در جهان، یک مرگ منتسب به آلودگی هوا است. طبق آمار و اطلاعات سازمان بهداشت جهانی در حال حاضر ۹۹درصد از جمعیت جهان در کشورهایی زندگی می‌کنند که در آنها سطح آلودگی هوا (غلظت سالانه ذرات معلق 2.5PM) بالاتر از رهنمود سازمان جهانی بهداشت (۵میکروگرم در مترمکعب) است.

راه‌حل چیست؟
برای حل ترافیک که نسخه مشخصی وجود داشت و آن هم توسعه حمل‌ونقل عمومی بود؛ برهمین اساس همزمان با اورهال مدهای حمل‌ونقل انبوه‌بر به دلیل فرسودگی اتوبوس و مترو - مشکلی که به این دوره مدیران شهری به ارث رسیده بود - مدیران سعی کردند توسعه حمل‌ونقل را نیز در دستور کار قرار دهند. به همین دلیل در کنار تکمیل خطوط موجود مترو و اورهال واگن‌های موجود به‌عنوان ستون فقرات شبکه حمل‌ونقل پاک تهران، به توسعه خطوط جدید نیز توجه شد؛ به‌گونه‌ای که عملیات ساخت خط 10 مترو آغاز و کلنگ احداث خط 8 مترو هم به زمین زده شد. همچنین به اورهال و ورود اتوبوس‌ها به‌عنوان راه‌حلی سریع‌تر از مترو توجه ویژه شد.
اما مشکل آلودگی هوا چندوجهی است و رفع آن به کمک دستگاه‌های مختلف نیاز دارد؛ در این میان شهرداری تهران سعی کرده به سهم خود برای رفع این مشکل عمل کند و به همین دلیل با اتکا به تجربه‌های جهانی، برقی‌سازی‌ را در دستورکار قرار داده است؛ چراکه برقی‌سازی‌ وسایل حمل‌ونقل عمومی می‌تواند نقش به‌سزایی در کاهش آلودگی هوا داشته باشد.

سهم 58درصدی خودرو و موتور در تولید آلودگی هوا
برابر فهرستی که  سال ۱۳۹۶ شهرداری تهران منتشر کرده است، در بررسی سهم منابع مختلف در آلودگی هوا در کلانشهر تهران سهمی برای منابع متحرک تشخیص داده شده است که بنا بر آن، سهم تولید آلاینده‌های گازی نزدیک به ۸۰درصد است. از این ۸۰درصد، سهم خودروهای سبک ۳۷درصد و سهم موتورسیکلت‌ها ۲۱درصد است؛ پس موتورسیکلت‌ها و خودروهای شخصی سهم ۵۸درصدی در آلودگی هوای تهران دارند و تمرکز بر بهبود وضعیت آلایندگی آنها قطعا کاهش جدی آلودگی هوای تهران را در پی خواهد داشت.
مدیران دریافتند که برای عبور از بحران آلودگی هوا چاره‌ای جز برقی‌سازی وسایل حمل ونقل عمومی در تهران‌ندارند.چراکه اوضاع اسف‌بار زیست‌محیطی امروز نفس‌های پایتخت را به‌شماره انداخته است. این در حالی است که تجربه دیگر کلانشهرهای دنیا نشان می‌دهد هیچ سازوکاری به اندازه برقی‌سازی نمی‌تواند به کنترل آلودگی کمک کند.
بر همین اساس مدیران شهری تصمیم گرفتند با حرکت به سمت برقی‌سازی‌ به وظیفه خود در کاهش آلودگی هوای تهران عمل کنند؛ هرچند حرکت به سمت برقی‌شدن خودروها و عبور از سوخت‌های فسیلی دیگر یک انتخاب نیست بلکه یک الزام است؛ به‌گونه‌ای که مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان «دورنمای خودروهای برقی در جهان» آورده است: میزان فروش خودروهای برقی در سال‌های ۲۰۲۰، ۲۰۲۵ و ۲۰۳۰ به‌ترتیب ۲، ۸ و ۲۰ درصد از بازار فروش خودرو پیش‌بینی شده است‌ و درنهایت در سال۲۰۴۰، بین ۳۵ تا ۴۷ درصد از فروش خودروهای جدید به خودروهای برقی تعلق خواهد گرفت. همچنین از لحاظ تعداد خودرو در بازه زمانی بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۴۰ سهم خودروهای برقی از ۲میلیون خودرو در سال ۲۰۱۶ به بیش از ۴۰میلیون خودرو از مجموع ۱۹۰میلیون فروش خودرو در سال۲۰۴۰ خواهد رسید.

راهکارچین برای آلودگی هوا
روزگاری نه‌چندان دور شهرهای مختلف چین نیز با آلودگی هوا دست‌وپنجه نرم می‌کردند؛ اما سعی کردند با اتکا به روش‌های مختلفی همچون اصلاح سوخت، اصلاح مصرف سوخت‌های فسیلی، برقی‌سازی‌ و ... به سمت شهرهای کم‌آلاینده و پاک حرکت کنند. یکی از این شهرها «شنجن»، کلانشهری ۱۲میلیون نفری در جنوب چین در نزدیکی هنگ‌کنگ است که امروزه به مرکز خودروهای برقی این کشور تبدیل شده است. در این شهر همه اتوبوس‌ها با انرژی برق حرکت می‌کنند. مقامات این شهر اعلام کرده‌اند که با اجرای این طرح سالانه از تولید 1.18میلیون تن گاز گلخانه‌ای دی‌اکسیدکربن جلوگیری می‌شود. جالب است بدانید که در حال حاضر از هر دو خودروی برقی، یکی در چین در حرکت است و این کشور در نظر دارد در رأس فناوری خودروهای برقی در جهان جای گیرد.
در شهری مانند لندن هم سال‌هاست که تاکسی‌ها کاملا برقی‌اند و این امر نقش به‌سزایی در کاهش آلودگی هوای این شهر داشته است.

خیز برقی‌سازی‌ در تهران
الزام به برقی‌سازی‌ ناوگان نقلیه به‌خصوص حمل‌ونقل عمومی سبب شد شهردار تهران در سفر اخیرش به چین به دنبال راه‌حلی برای جبران عقب‌ماندگی‌های این حوزه در تهران باشد. او و تیم همراهش در سفر چندروزه خود از شهرهای مختلف و کارخانه‌های آنجا بازدید کردند تا ببینند چه نسخه‌ای می‌توان برای آلودگی هوای تهران پیچید. بر همین اساس رایزنی برای ۱۰هزار ون برقی، 100هزار موتورسیکلت برقی، ۲۵۰۰ اتوبوس برقی، 25هزار تاکسی برقی و 2500 تاکسی برقی شاسی‌بلند ویژه فرودگاه آغاز شد و درنهایت به جمع‌بندی نهایی رسید. البته شهرداری تهران در موضوع برقی‌سازی‌ ناوگان حمل‌ونقل عمومی پایتخت تنها نبود؛ چراکه وزارت صمت و بانک مرکزی نیز کنار شهرداری ایستادند و کمک کردند تا هوای پاک به تهران برگردد؛ حتی شخص رئیس‌جمهوری بر برقی‌سازی‌ خودروها تأکید داشته است و دارد.

تامین منابع برقی‌سازی‌ از کجاست؟
 ارز لازم از سوی بانک مرکزی تامین می‌شود و ۵۰درصد اعتبارات را دولت پرداخت خواهد کرد. همچنین رئیس‌جمهوری دستور داد منابع از محل ماده۱۲ تامین شود. وزارت نفت ۱۰۰میلیون دلار معادل ۵۰هزار میلیارد تومان کمک بلاعوض بابت صرفه‌جویی در مصرف سوخت پرداخت می‌کند که براساس نرخ تورم افزایش خواهد یافت.
البته سر جمع 2.102میلیون یورو مبلغ قراردادها بوده که در لایحه «اعطای مجوز به شهرداری تهران جهت انجام معاملات و انعقاد قراردادهای خرید و پذیرش سرمایه‌گذاری خارجی در حوزه حمل‌ونقل» ذکر شده است. 400میلیون یورو برای تجهیزات هوشمندسازی، 225میلیون یورو برای 100هزار موتورسیکلت برقی، 547میلیون یورو برای 20هزار و 500 تاکسی انرژی نو، 380میلیون یورو برای 10هزار ون و مینی‌بوس و 550میلیون یورو برای 2500 اتوبوس برقی در نظر گرفته شده است.

ناوگان برقی کی به تهران می‌آید؟
براساس تفاهمنامه بین شهرداری تهران و یک شرکت چینی 6‌ ماه بعد از واریز اعتبارات نخستین پارت واسل نقلیه برقی وارد تهران می‌شود؛ البته به‌تازگی مطهر محمدخانی سخنگوی شهرداری تهران اعلام کرد که به‌زودی نخستین نمونه‌های اتوبوس و تاکسی‌های برقی وارد کشور می‌شود و امیدواریم با روند فعلی و با همکاری بانک مرکزی از اردیبهشت و خرداد سال آینده ورود این تاکسی‌ها، اتوبوس‌ها و ون‌ها به شهر تهران را شاهد باشیم.