گردش و خرید با یک بلیت مترو

سید محمد فخار-روزنامه‌نگار

برنامه‌‌‌ریزی برای ساخت ۱۲مجتمع ایستگاهی مترو در تهران از ابتدای سال‌جاری آغاز شده است. این تعداد طی مدت باقی‌مانده از عمر مدیریت شهری ششم تهران، به 22 ایستگاه خواهد رسید. اما طرح توسعه مجتمع‌های ایستگاهی مترو با TOD چیست؟ طرح TOD یا توسعه مبتنی بر حمل‌ونقل عمومی یکی از الزامات شورای‌عالی معماری و شهرسازی و شورای اسلامی شهر تهران است تا براساس آن بتوان جابه‌جایی تراکم ایستگاه‌های پرتردد را با توجه به خدمات شهری و بارگذاری جمعیتی به‌گونه‌ای سامان‌دهی کرد که سفرهای شهری کم شود. با این استراتژی افراد می‌توانند با کمترین زمان به ایستگاه‌ها دسترسی پیدا کنند. این بدان معناست که تمام مراکزی که شهروندان در طول روز با آن سروکار دارند، در اطراف ایستگاه‌های مترو توسعه پیدا کند؛ از مراکز خرید گرفته تا سایر نیازهای شهروندان. بدین ترتیب نیاز به سفرهای درون‌شهری کاهش پیدا می‌کند و ترافیک پایتخت مدیریت می‌شود. از سال97موضوع ساخت مجتمع‌های ایستگاهی زیرمجموعه مترو و معاونت حمل‌ونقل و ترافیک تهران قرار گرفت. در عین حال در زمان شورای شهر پنجم، کمیته‌ای با عنوان TOD در شورای شهر تهران شکل گرفت و شهربانو امانی به‌عنوان رئیس این کمیته تعیین شد. اما طی 4سال این طرح عملا بر زمین ماند و سنگی از سنگ برداشته نشد.
در عین حال مدیریت شهری در بودجه سال‌جاری، توجه جدی به این موضوع داشت. به‌طوری که مجموعه منابع شرکت توسعه مجتمع‌های ایستگاهی متروی تهران طبق قانون بودجه سال1402تهران، 520میلیارد تومان تعیین شد تا روند ساخت این مجتمع‌ها را در تهران فراهم کند. همچنین در تبصره چهارم لایحه بودجه هم شهرداری تهران موظف شد در راستای توسعه حمل‌ونقل عمومی ترتیبی اتخاذ کند تا درآمد حاصل از فروش یا واگذاری مجتمع‌های ایستگاهی مترو صرفا به توسعه و تکمیل خطوط و ایستگاه‌های مترو اختصاص یابد. به این ترتیب مشخص است برنامه برون‌سپاری مجتمع‌های ایستگاهی سیاستی است که شهرداری تهران برای مدیریت این عرصه دنبال خواهد کرد.

آخرین وضعیت پیشرفت TOD
سعید اسکندری، مدیر سرمایه‌گذاری شرکت متروی تهران درباره آخرین وضعیت پیشرفت مجتمع‌های ایستگاهی مترومحور یا TOD به همشهری می‌گوید: بیشتر شهرداری‌های مناطق نظیر مناطق 7، 17و 20درحال کار هستند. حتی در منطقه 7کار مطالعات تمام‌شده و در منطقه 17و 20کار مطالعات ادامه دارد. همچنین در منطقه 7، حدود 60پروانه مجوز تجاری صادر شده است. آنطور که به ما گزارش داده‌اند، استقبال خوبی هم از این مجتمع صورت گرفته و کار روی روال افتاده است. در منطقه18نیز کار در حال انجام است. بنابر دستور زاکانی، شهردار تهران، کار ساخت مجتمع‌های ایستگاهی در همه شهرداری‌های مناطق قرار است با جدیت دنبال شود.

22ایستگاه TOD در تهران
۱۳شهریورامسال معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران از مطالعه روی ایستگاه‌های متروی مناطق ۲۲گانه تهران برای اجرای طرح TOD خبر داده و گفته بود: در حال حاضر تمام مناطق را برای اجرای این طرح زیربار مطالعاتی برده‌ایم. به‌گفته حمیدرضا صارمی، مطالعات این بستر برای 2منطقه ۷ و ۱۸ تمام‌شده و به تصویب کمیسیون ماده 5هم رسیده است.
مناطق دیگر نیز در دست مطالعه هستند. ایستگاه بریانک جزو ایستگاه‌هایی است که اگر مطالعاتش به تصویب برسد می‌تواند رهاورد خوبی برای منطقه داشته باشد. در عین حال ابتدای هفته گذشته صارمی اعلام کرد که با اجرای TOD سفرهای درون‌شهری به‌گونه‌ای انجام می‌شود که شهروندان برای تردد به محل کار، خرید و دریافت خدمات نیاز به استفاده از خودرو نداشته باشند. شهرداری با اجرای طرح TOD می‌خواهد بازخوانی جدیدی از محله داشته باشد. TOD یکی از راه‌های نجات تهران از ترافیک سنگین و آلودگی هوا است؛ چراکه با اجرای این طرح، سفرهای درون‌شهری به‌گونه‌ای انجام می‌شود که شهروندان برای تردد به محل کار، خرید و دریافت خدمات نیاز به استفاده از خودرو نداشته باشند. به‌گفته صارمی، معاون شهردار تهران تا انتهای بهمن‌ماه تهیه ۱۹پروژه TOD در مناطق آغاز شده و از این تعداد، قرارداد ۹پروژه نهایی شده و بقیه در آستانه نهایی‌شدن هستند. ۳تا از پروژه‌‌ها نیز آغاز شده‌اند. پروژه‌های مذکور در ۵قسمت اصلی شناخت، برنامه‌ریزی حوزه ایستگاهی، طرح شهرسازی و مصوبات کمیسیون ماده۵، طراحی شهر و نهایتا اقدام تعریف شده‌اند. تعریف پروژه‌ها باید در چند مرحله هویت متناسب با حوزه ایستگاهی، برنامه‌ریزی سکونت، جانمایی کاربری اصلی(مسیر اصلی پیاده) و کاربری‌های اطراف، مسیرهای پیاده و تجهیز آن، پروژه‌های محرک توسعه و پروژه‌های عمومی صورت گیرد.
شناسایی ساختار اصلی، گام مهمی است که هویت، کالبد و کاربری اطراف پروژه براساس آن ساختار شکل می‌گیرند. ساختار پیاده‌روی در این پروژه‌ها باید قوی باشد تا بتوان مسئله تردد خودروها و پارکینگ حاشیه‌ای را ساماندهی کرد و سپس حمل‌ونقل عمومی مکمل و مسیرهای دوچرخه در آنها تامین شود. مسئله هویت از دیگر موضوعات مهم در اجرای TOD است.

آغاز کار از منطقه18
هفته گذشته نخستین پروانه شهرسازی مجتمع ایستگاهی تهران در منطقه18صادر شد. شهرداری منطقه18در زمینه تحقق رویکردهای مباحث توسعه مبتنی بر حمل‌ونقل عمومی(TOD)، نخستین پروانه شهرسازی مجتمع ایستگاهی را صادر کرد. در فرایند اقدامات صورت گرفته برای صدور پروانه این مجتمع در کمیسیون ماده5شهرداری تهران، زیربنای کلی در ابعاد 377هزار و 535مترمربع درنظر گرفته شد. در این مجتمع ایستگاهی واقع در حاشیه بلوار معلم، ابتدای شهرک صاحب‌الزمان(عج)، از مجموع مساحت کلی، 58هزار و 750مترمربع عرصه داشته و به‌عنوان چرخ محرکی در بخش توسعه مبتنی بر حمل‌ونقل عمومی محسوب می‌شود. توسعه فشرده، اختلاط کاربری‌ها، پیاده‌مداری و تسهیلات حمل‌ونقل و جابه‌جایی ازجمله رویکردهای توسعه مبتنی بر حمل‌ونقل عمومی یا به‌عبارتی همان TOD بوده که با این اقدام مدیریت شهری می‌توان در زمینه دستیابی به آنها گام برداشت.