گوهر آزادی

 فضل‌الله توکلی- فرزند دکتر احمد توکلی

جنبه‌هایی از حیات سیاسی احمد توکلی کمتر دیده شده‌است. او از اوان دهه 60 یک روزنامه‌نگار بوده‌است. در تأسیس روزنامه رسالت که در آن زمان تنها رسانه منتقد دولت میرحسین موسوی بود، نقش اصلی را ایفا کرد. تاسیس روزنامه فردا 8‌ماه بعد از دوم خرداد ۷۶ فصل دوم حیات رسانه‌ای او را رقم زد؛ روزنامه‌ای که با این جملات، پیش از انتشار، در تبلیغات بازرگانی تلویزیون ظاهر شد: «دوست من! با من بخوان فردا روز دیگری است: ۲۴ دی ۱۳۷۶»؛ روزنامه‌ای برای نخبگان، بدون آگهی، بدون صفحه ورزشی و حوادث، بدون عکس، تماما سیاه و سفید، استفاده از کاریکاتور و تصویرسازی به جای عکس، تولیدکننده خبر به جای درج اخبار خبرگزاری‌ها، نخستین روزنامه بلکه رسانه ایرانی بعد از انقلاب که با سخنگوی کاخ سفید مصاحبه اختصاصی کرد، با صفحه روزانه گزیده مطبوعات که گزینشی سنجیده از مواضع «درست» جراید کشور بود، از سلام و عصر ما بگیر تا کیهان و اطلاعات و رسالت. بعدا وقتی روزنامه به دلایل مالی تعطیل شد، مطالب منقول از جراید اصلاح‌طلبی مانند سلام و عصرما بیشتر از جراید اصولگرا بود. برای نخستین بار در رسانه‌های ایران تمام القاب را از اسامی افراد حذف کرد، فی‌المثل مقام معظم رهبری در مقام خبر و تحلیل سیاسی و در روزنامه‌نگاری حرفه‌ای، مقام رهبری بود و به همین منوال سردار سازندگی، اکبر هاشمی رفسنجانی و آیت‌الله جنتی، احمد جنتی. این روزنامه بسیار آوانگارد بود حتی در قطع خاص و صفحه آرایی و گرافیک ویژه خود.
نکته بسیار مهم کادرسازی قبل از تاسیس روزنامه بود. در دانشگاه‌های تهران از دانشجویانی که مایل به همکاری بودند دعوت عام شد. سپس، کلاس‌های فشرده نگارش و ویرایش، اصول روزنامه‌نگاری، تاریخ معاصر و... برگزار شد؛ دوره‌هایی که استادان بنامی چون مهدی فرقانیان، هادی خانیکی و یونس شکرخواه در آن تدریس کردند، در کنار برخی از روزنامه نگاران تجربی چون علیرضا شمیرانی. این دانشجویان پیکره نیروی انسانی روزنامه را تشکیل دادند. بعدها نام بعضی از آنها بیشتر شنیده شد، مثلا علی میرزاخانی و سیدامیر سیاح.
این بعد رسانه‌ای توکلی با تاسیس سایت الف دوباره احیا شد؛ سایتی که اکنون دیگر در آن مسئولیتی ندارد و به برخی از دوستان وی واگذار شده‌است. از ویژگی‌های برجسته الف این بود که برای نخستین بار یک سبک واقعا تعاملی را با مخاطبان پیش گرفت. ذیل هر مطلب مخاطبان اظهارنظر می‌کردند و با غربالگری حداقلی در حد حذف دشنام‌ها بلافاصله زیر هر مطلب کامنت‌ها ظاهر می‌شدند.
بعدها این کامنت‌ها در سال ۹۳ کار دست او دادند و با شکایت مدعی‌العموم احمد توکلی با عناوین مجرمانه‌ای چون تشویش اذهان عمومی و بی‌احترامی به رئیس وقت قوه قضاییه به 6‌ماه حبس محکوم شد که البته تا دو سال تعلیق شد.
توکلی نوعی کنشگری سیاسی را در سال‌های اخیر برگزیده که رکن اصلی آن رسانه است: نامه‌های سرگشاده او ابزار سیاست‌ورزی اویند. نخستین سرمقاله روزنامه فردا به قلم او بود و به بیان فلسفی نوعی مرامنامه رسانه‌ای می‌پرداخت. این مرامنامه که راهنمای کنش رسانه‌ای او شد عنوانی فراموش ناشدنی برپیشانی خود داشت: گوهر آزادی!