گفت‌وگو
حجت‌الاسلام محمدرضا زائری، «پژوهشگر و‌نویسنده»
پوستر تبلیغاتی آقای توکلی را به شیشه ماشینم زدم
حجت‌الاسلام محمدرضا زائری، از چهره‌های شناخته شده مطبوعات است. او صراحت لهجه و روشنگری را از مهم‌ترین ویژگی‌های دکتر احمد توکلی، بیان می‌کند و درباره سابقه آشنایی‌اش با دکتر توکلی می‌گوید:«در اخبار روزنامه‌ها و تلویزیون ایشان را می‌دیدم. ما نسلی بودیم که به اقتضای فضای اجتماعی آن روزگار و احوال و شرایط آن دوران اخبار و مسائل سیاسی را از روزنامه‌ها و تلویزیون خیلی جدی دنبال می‌کردیم و شخصیت‌های سیاسی را می‌شناختیم. ایشان هم چهره شاخص و مهمی بودند و همیشه در بیان نظراتشان صراحت لهجه داشتند.» از حجت‌الاسلام زائری، خواستیم برایمان از ویژگی‌های شخصی دکتر توکلی بیشتر بگوید.
هیچ اجباری نسبت به فرزندانش نداشته است
دلیل صراحت لهجه و شجاعت آقای توکلی شاید این باشد که سالم زندگی کرده و به آرمان‌ها و باورهایش پایبند بوده و پایش جایی گیر نبوده است. برای همین قاطع و صریح موضع می‌گرفت و حرف می‌زد. من از نزدیک با پسران و دامادهای آقای توکلی آشنا هستم. چیزی که خیلی برایم جالب است تنوع فکری، اشتغال و حوزه کار و مطالعات و تخصص فرزندان‌شان است. مشخص است که هیچ اجباری در این خانواده و از طرف پدر نبوده که حتما باید این مسیر را بروید یا آن جور که من می‌گویم فکر کنید. آقای دکتر توکلی اهل این نبوده که از رانت استفاده کند یا مثلا موقعیت خاصی برای بچه‌ها یا دامادهایش فراهم کند بلکه می‌خواهم بگویم برعکس بوده، یعنی فرزندان آقای توکلی به‌دلیل این رابطه خانوادگی بیشتر محدود شده‌اند درحالی‌که هر کدام دارای تخصص و توان بسیار بالایی هستند. آقا مهدی، متخصص برجسته و صاحب‌نظر در حوزه کتاب و نشر و رسانه است. آقا زهیر شاعر و استاد ادبیات و انسان بسیار فاضلی است. مرحوم محمدآقا هنرمند و گرافیست توانمندی بود، اما همه زندگی‌های بسیار ساده و عادی داشته و دارند و گاه حتی در مسائل ابتدایی و پیش پا افتاده زندگی در حد اجاره منزل هم در حد عادی‌ترین افراد جامعه بوده و مثل همه مردم مشکل داشته‌اند. آقای توکلی فردی پاکدست است و در تمام جوانب سلامت این خانواده کاملا مشهود بوده و هست.
چهره عدالتخواه و آرمانگرا
چیزی که در شخصیت ایشان برای من خیلی برجسته است اعتدال و عقلانیت و متانت در رفتار سیاسی است. نمی‌خواهم بگویم که ایشان معصوم هستند. طبیعی است که کارنامه ایشان هم مثل همه ما نقاط ضعف و قوت را با هم دارد. وقتی تجربه سال‌های طولانی ایشان را به‌عنوان یک چهره عدالتخواه و آرمانگرا که «دیده‌بان شفافیت و عدالت» را تاسیس کرده، نگاه می‌کنید می‌بینید که خط‌و‌مرزها و چارچوب‌های بسیار جدی و مشخصی داشته است. بسیاری که هم‌دوره و بعضا همکارشان بودند از این سوی یا آن سوی افتادند، یعنی یا اصلا سکوت کردند و انتقاد نداشتند و حرفی نمی‌زدند یا اینکه اصل نظام را مورد هجوم قرار دادند یا حتی بعضا خسته شدند و به حاشیه رفتند. آقای توکلی حتی در این سال‌های اخیر با وجود کسالت شدید و حال سخت و بیماری‌هایی که مبتلا شدند باز هم با جدیت و قاطعیت مسائل را دنبال می‌کنند و مواضع خودشان را اعلام می‌کنند. رویکرد انتقادی او برای اصلاح و ترمیم بوده نه برای به هم ریختن و برآشفتن و مثل یک عضو دلسوز خانواده درک این را هم داشته که در مواجهه با این همه تهدید خارجی و نفوذی داخلی، حفظ اساس این ساختار و اقتدار نظام مهم‌تر از برخی مسائل دیگر است.
«آقای توکلی همیشه در بیان نظراتشان صراحت لهجه دارند. در ابتدای دوران معروف به سازندگی که تحولات اجتماعی و اقتصادی و سیاسی کلان در شرایط بعد از جنگ در کشور شروع شد یکی از مهم‌ترین چهره‌هایی بود که به شکل قاطع و صریح موضع گرفت و روشنگری کرد. یادم می‌آید که همین رویکرد و صراحت و قاطعیت ایشان برای من آنقدر جذاب بود که وقتی سال ١٣٧٢ رقیب جدی مرحوم آقای هاشمی رفسنجانی بودند من بدون آن که تعلق سیاسی و مشارکت حزبی داشته باشم و جزو تشکیلات تبلیغاتی و ستادشان باشم، پوستر تبلیغاتی آقای توکلی را پشت شیشه ماشینم زدم.»
حسین نجابت: از موقعیت سیاسی خود سوءاستفاده نکرد
حسین نجابت، نماینده مجلس شورای اسلامی در دوره‌های هفتم و هشتم از حوزه انتخابیه تهران برایمان از سبک زندگی دکتر توکلی می‌گوید:
« زندگی احمدآقا در کمال سادگی است و به جرأت می‌توانم بگویم که در رده سیاستمداران این نوع سبک زندگی کم‌نظیر است. آقای توکلی چند ویژگی منحصر به فرد دارند. ایشان با وجود اینکه چند دوره نماینده مجلس بودند و در دولت‌های اول انقلاب هم مسئولیت داشتند، هرگز از موقعیت سیاسی‌شان استفاده یا سوءاستفاده نکردند. خانواده بسیار محترمی دارند و این ساده‌زیستی را می‌توانیم در زندگی فرزندان آقای دکتر هم مشاهده کنیم. پسرهای آقای توکلی هرگز از رانت و اعتبار پدرشان برای دستیابی به پست و مقام استفاده نکردند. نه پدرشان اهل استفاده از رانت بود و نه فرزندان انتظار داشتند که پدرشان از اعتبارش استفاده کند و برای آنها کاری بکند. من با خانواده آقای توکلی از نزدیک آشنا هستم. همسرشان بسیار بانوی محترم و صبوری هستند. بسیار پایبند به اصول اعتقادی هستند. در تمام سال‌های زندگی مشترک‌شان، در دورانی که آقای دکتر در زندان بودند و در نبودشان در منزل به‌دلیل مشغله کاری، مسئولیت رسیدگی به فرزندان را برعهده داشتند. همراه و پشتیبان آقای دکتر در دوران انقلاب، جنگ تحمیلی و دوران مسئولیت‌شان بوده‌اند.»
هرگز نظرشان را به سایر اعضا تحمیل نمی‌کنند
نجابت خاطراتش از دکتر توکلی را چنین ادامه می‌دهد:«در سال‌های بعد از انقلاب مسئولیت‌های مختلفی برعهده داشتند و اگر درباره موضوعی به یقین برسند به آن عمل می‌کنند و هیچ‌گاه از مواضع انقلابی‌شان کوتاه نمی‌آیند. در عین حال در موضع‌گیری‌های‌شان اگر متوجه اشتباهی شوند حتما اعلام می‌کنند. پیش آمده بود که درباره شخصی نظری داشتند و بعدا متوجه اشتباه‌شان می‌شدند و به راحتی عذرخواهی می‌کردند و این هم ویژگی دیگرشان است. زمانی که آقای توکلی رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس بودند مباحثی طرح می‌شد و در برخی موارد نسبت به‌نظر سایر اعضا مخالف بودند، اما به‌نظر جمع احترام می‌گذاشتند و هرگز نظرشان را تحمیل نمی‌کردند. این ویژگی‌ها در میان افرادی که مسئولیت یک بخش را برعهده دارند بسیار نادر است.»
در همینه زمینه :