همراه با کارشناسان و مسئولان حوزه پایداری
ضرورت روایتگری صحیح
مهناز عباسیان-روزنامه‌نگار
برای رسیدن به یک چارچوب و نقشه راه در مسیر نوشتن در حوزه پایداری، سراغ کارشناسان و فعالان این حوزه رفتیم و نظرات و پیشنهادهای آنها را در این حوزه جویا شدیم.
سردار علی‌محمد نائینی، رئیس مرکز اسناد و تحقیقات دفاع‌مقدس
باید مقابل روایت‌سازی ایستاد
گاهی روایت‌های مختلف با تحریف اتفاقات جنگ تحمیلی نقل می‌شود. اینکه چطور می‌توان صحت و سقم روایت‌های شفاهی مصاحبه‌شونده‌ها را بررسی کرد مهم است. باید از جنبه‌های گوناگون دفاع‌مقدس، روایت درست و واقعی را تبیین کرد. تلاش ما این‌است که علاوه بر شرح دقیق و جزئی حوادث، معنی و باطن دفاع‌مقدس که ایستادگی و مقاومت بود، مورد توجه قرار گیرد. تاریخ شفاهی فرماندهان به‌عنوان یک منبع منحصربه‌فرد در پژوهش‌های دفاع‌مقدس، گنجینه ارزشمند و بی‌مانند اسناد است. گنجینه اسنادی و روایت شفاهی فرماندهان به‌طورقطع، مبنایی برای اعتبارسنجی روایت‌های دفاع‌مقدس است. در مقابل روایت‌سازی با اغراض سیاسی و روایت‌سازی از روی غفلت و فراموشی این گنجینه، نقش بازدارندگی دارد.
جهاد تبیینی که مقام معظم رهبری فرمودند، امروز کلیدی‌ترین میدان جنگ و نبرد است و چون ما با جریان تحریف مواجه هستیم، این جریان پایان ندارد و بسیار فعال است. حضرت‌آقا فرمودند تک‌تک روزهای دفاع‌مقدس یوم‌الله بود یا همه شب‌های کربلای۵شب‌های قدر بود، همه آنها یوم‌الله بود و در جنگ نرم تحریف اینها هدف قرار می‌گیرد.
رضا شاعری، نویسنده و فعال رسانه‌ای
شهدا را دست نیافتنی معرفی نکنید
در روزگار تحریف‌ها و استفاده از تکنیک‌های تقطیع و پاره‌حقیقت‌گویی و وارونه‌نمایی وقایع تاریخی، فعالان رسانه‌ای و داستان‌نویسان حوزه دفاع‌مقدس و حماسه و جهاد، مدافعان حرم روایت صحیح حماسه‌های دفاع‌مقدس و میدان‌های جهادند. بی‌گمان فعالان این عرصه با تلاش‌شان برای خلق و تولید محتوا امید آن دارند که در عصر جدید و در دوران طوفانی نوجوانانی که سرگشته و حیران دنبال هویت و الگو هستند، خوانش آثارشان چراغ راهی برای خواننده باشد. یکی از روش‌ها در مسائل تربیتی و آموزش نوجوانان، معرفی الگوست. روایت و خوانش زندگی شهیدانی که با ضمیری پاک زندگی‌ای در مسیر صلاح داشته‌اند، بی‌شک می‌تواند در انتخاب مسیر درست برای نسل جوان مؤثر باشد. البته تمام وجوه زندگی شهیدان باید مطرح شود و آنها را دست‌نیافتنی معرفی نکنیم. در تاریخ هر مرز و بوم، چهره‌هایی وجود دارند که نام آنها در شمار برجستگان تاریخ ثبت شده است، بعضی از این نام‌ها در روایت تاریخ فرهنگ و اندیشه و حماسه جوامع به‌گونه‌ای مطرح هستند که به راستی فهم و درک هویت تاریخی و فرهنگی هر جامعه بدون آنها ممکن نیست، درست همین اهمیت در خور توجه است که شناخت این چهره‌ها را امری لازم می‌سازد. شهدا در هر زمانه‌ای خاصه در تاریخ معاصر و دهه معنوی 06 پاک‌ترین انسان‌های زمانه خود بودند که در آزمون انسان‌سازی و خداباوری با پوشیدن خلعت شهادت، بزرگ‌ترین مدال افتخار را کسب کردند. این مقصد بدون انتخاب سبک زندگی پاک و معنوی، محقق و مقدر نمی‌شد.
عبدالله گنجی، روزنامه‌نگار و کارشناس رسانه
از معرفی الگوهای انسان‌ساز تا مقایسه جنگ‌های ایران
مهم‌ترین نکته‌ای که در روایتگری ایثار مطرح است حرف زدن از مواردی است که برای الگوسازی دست یافتنی هستند. ما گنجینه‌ای چون دفاع‌مقدس برای الگوسازی و الگو‌گیری داریم اما نکته اینجاست که این الگو باید دست یافتنی به مخاطب و به‌ویژه نسل جوان منتقل شود. به‌عنوان مثال الگوهای عملی و شهدایی که مرگ آگاه بوده یا زندگی عرفانی داشتند مثل شهید چمران و حاج قاسم یا شهید محمد حسین یوسف الهی که سردار سلیمانی وصیت کردند کنار آن شهید به خاک سپرده شوند. این الگوها دست‌یافتنی، باور‌پذیر، جذاب، آدم‌ساز و هویت سازند. یا معرفی شهدایی که زندگی‌های سختی داشتند و برعکس شهدایی که زندگی‌های مرفه داشتند و خانواده‌های ثروتمند آنها حاضر بودند امتیازهای خاص به او بدهند که جبهه نرود یا امکان تحصیل در خارج از کشور داشتند و حتی عده‌ای در دوران جنگ تحمیلی، از تحصیل در بهترین رشته‌های دانشگاهی از خارج خودشان را برای دفاع به ایران رساندند. نکته دوم پاسخ به شبهات است. این نسل بعد از ۴ دهه از جنگ نگاه متفاوتی به جنگ داشته و دستگاه معرفتی آنها دگرگون شده است. نگاهی بعضا منفعت‌طلبانه و سودآور به موضوعات دارد و اگر به شبهات این نسل پاسخ داده شود خوب است. کتاب‌های جدید و خوبی هم در زمینه پاسخ به شبهات منتشر شده است. پیشنهاد دیگر مقایسه جنگ تحمیلی با جنگ‌های ۲۰۰ سال اخیر ایران است. در این 2 سده ایران جنگ‌های زیادی با کشورهای مختلف ازجمله روسیه، عراق و... داشته است.
نتایج این جنگ‌ها، دستاوردهای سیاسی و نحوه مواجهه مردم بسیار مهم است که باید با دفاع‌مقدس مقایسه و به مخاطب ارائه شود.
سردار محمدقاسم ناظر، مدیرعامل موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس
روایت صحیح برای رفع شبهه و ابهام
بسیاری از مسائل اگر به قاعده و در چارچوبی منطقی و عقلانی طرح و بسط شوند، پاسخ متناسب و صحیح را نیز در خود مستتر دارند، پژوهشگر و جوینده‌ای که به‌دنبال پاسخ است، تنها کافی است صورت‌بندی معقول و مناسبی از مسئله داشته باشد. سؤالات و شبهاتی که پیرامون انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس مطـرح می‌شـوند نیـز از ایـن قاعـده مسـتثنا نیسـتند. امـا آنچـه در جبهـه مقابـل انقلاب اسلامی عموما با قصد و غرض و از طریق جریان مثلا آزاد اطلاعات و اخبار توسط رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی به مخاطب القاء می‌شود، بیش از اینکه بنای پاسخ به سؤال و رفع شبهه و گشودن گره‌ای از ذهن مخاطب را داشته باشد، با دست بردن در روال منطقی طرح سؤال، پاسخ را در هاله‌ای از ابهام فرو می‌برد و مخاطب را سرگردان‌تر از قبـل می‌کند. تأکید عقلای جامعه بر روایت صحیح و دست اول از انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس که این اواخر با عنوان جهاد تبیین از آن یاد می‌شود، در واقع ایجاد جریانی است برای مقابله باهمین جریان معوج.
مشخصا درباره روایت تاریخ انقلاب و دفاع‌مقدس 2 خطر اساسی وجود دارد:
اول ؛ گذر زمان و از میان رفتن افرادی که خود در صحنه حضور داشته‌اند و مع‌الاسف فقدان آنها روایات دست اول و صحیح را به محاق خواهد برد. مبارزان و رزمندگان و پیشکسوتانی که ثبت و ضبط تجربه‌ها و دیده‌هایشان، حفظ و نگهداری بخشی از تاریخ است. در این‌باره گرچه سازمان‌ها، نهادها و افراد زیادی دست‌به‌کار شده‌اند و ذیل عنوان تاریخ شفاهی و مستندنگاری، بخش‌هایی از تاریخ را محافظت کرده‌اند، اما همین جریان نیز با آفاتی از قبیل استناد به واقع، دست و پنجه نرم می‌کند. از همین روست که درباره واقعه‌ای، گاهی چند روایت حتی متضاد وجود دارد و محقق و مخاطب را در ارجاع بدان دچار سردرگمی می‌کند. از طرفی در فرایند تاریخ شفاهی بیشتر فرماندهان و بزرگان مورد سؤال قرار گرفته‌اند و ظرفیت‌های فعال این جریان که همانا مبارزان کف خیابان و رزمندگان پشت خا کریزهایند مورد غفلت واقع شده‌اند؛ کسانی که روایت هر کدامشان می‌تواند تکه‌ای از این پـازل وسیع و گسترده را تکمیل کند.
دوم؛ موازی کاری‌ها گاهی تا بدانجا پیش می‌رود که از یک اتفاق چندین روایت به‌دست می‌د‌هد. همین روایت‌ها بهانه و بستری می‌شود برای بیگانگان تا پـروژه تحریف و طرح شبهه را با قوت بیشتری ادامه دهند. موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس بنا بر رسالت و وظایف تعیین شده خود به 2طریق سعی کرده است تا این تهدیدها را برطرف یا لااقل به حداقل برساند؛ ابتدا در بازنگری و طرح مفاهیم موزه‌ای که عموما مخاطب عام و بازدیدکنندگان موزه از قشرهای مختلف در ارتباط است و در مرحله بعد با تعریف کلان طرح‌های تحقیقاتی، محققان، پژوهشگران و طراحان موزه‌های دفاع‌مقدس را در روایتی صحیح از تاریخ انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس همراهی کرده است.
امید آنکه جریان مبارزه با تحریف تاریخ سراسر افتخار این سال‌ها، بیش از پیش سامان گیرد و روایتی همواره صحیح و عقلانی - آنچنان که به واقع بوده است - به‌دست نسل‌های امروز و فردا برسد.
