بورس نفت؛ دستاوردها و چالش‌ها

خبر: اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور، خواهان مشارکت بخش خصوصی در خرید نفت خام شده و گفته بخش خصوصی بخشی از بار صادرات نفت را هم برعهده بگیرد. به گفته او، نفت خام ایران در یکی از بورس‌های داخلی عرضه خواهد شد و بخش خصوصی می‌تواند به‌طور شفاف نفت بخرد و صادر کند.
نقد: این اعلام نظر معاون اول رئیس‌جمهور البته بدون واکنش نمانده و برخی طرح دولت را تکرار ایده مطرح شده در دولت محمود احمدی‌نژاد ارزیابی و اجرای آن را ناممکن توصیف کرده‌اند اما برای قضاوت درباره امکان عرضه نفت خام در بورس ایران و مکانیسم عرضه و تقاضا باید دقت بیشتری به خرج داد تا هم از دستاوردهای این کار ازجمله شفافیت در عرضه و تقاضا بهره برد و هم نسبت به رفع چالش‌ها و موانع اجرایی و قانونی آن اقدام کرد.

هرچند به زعم برخی کارشناسان عرضه نفت خام در بورس به شفافیت در یکی از پیچیده‌ترین و حساس‌ترین بازارها می‌انجامد و دولت درصورت آماده بودن همه شرایط بیرونی و داخلی می‌تواند از توان بخش خصوصی در تجارت نفت خام و فرآورده‌های آن بهره ببرد اما نباید فراموش کرد که این کار تنها به استناد یک وعده یا عزم دولت شدنی نیست زیرا امکان حضور خریداران نفت خام ازجمله خریداران خارجی در بورس ایران، به بازنگری در رابطه مالی دولت و شرکت ملی نفت، چگونگی نقل و انتقال ارز ناشی از فروش و صادرات نفت و یافتن کانال بانکی مطمئن نیاز دارد. این موارد ازجمله مسائلی است که دولت باید نخست آنها را شفاف سازد و سپس از بخش خصوصی بخواهد به‌صورت شفاف در بورس، نفت بخرد و صادر کند. بنابراین باید برنامه دولت پخته‌تر، سنجیده‌تر و عملیاتی‌تر شود زیرا هرگونه شتابزدگی هزینه آفرین خواهد بود.