درخت تنومند عصبی

زهرا خلجی- روزنامه‌نگار

هیچ‌وقت به این فکر کرده‌اید که هر لحظه که اراده به انجام کاری می‌کنید، چند نورون عصبی در بدن شما درگیر می‌شوند؟ همین حالا که این مطلب را می‌خوانید میلیون‌ها نورون در ارتباط با هم، پیام‌های لازم را فقط بین مغز و چشم رد و بدل می‌کنند. شاید بپرسید که سیستم عصبی هر انسان به طور میانگین چند نورون یا همان یاخته‌های عصبی دارد؟ دانشمندان می‌گویند تقریبا 100میلیارد نورون با انواع سلول‌ها در هر انسان تعامل دارند. نکته جالب‌تر اینکه یک آدم بزرگسال با  یک کودک ۲ساله، تعداد نورون یکسانی دارند. این در حالی است که در یک ‌موش حدود 5میلیون نورون وجود دارد. اما دانشمندان علوم اعصاب دانشگاه مک‌کواری بر اساس تحقیقاتی توانسته‌اند جلوی پیشرفت 2بیماری کشنده نورون حرکتی و زوال عقل جلویی گیجگاهی را در موش متوقف کنند؛ دستاوردی که می‌تواند به درمان بیماری‌هایی همچون آلزایمر و اختلال شناختی و حتی ASL‌  که به نام بیماری نورون عصبی شناخته می‌شود، در انسان بسیار کمک کند.
 
ژن‌درمانی بیماری‌های نورون
دانشمندان علوم اعصاب دانشگاه مک کواری یک داروی ژنتیک تک دوز ایجاد کرده‌اند که پیشرفت 2بیماری کشنده، نورون حرکتی و زوال عقل جلویی گیجگاهی را در موش متوقف می‌کند و حتی ممکن است پتانسیل معکوس‌کردن برخی از اثرات این بیماری را داشته باشد. این دارو فرصت‌هایی برای درمان انواع شایع‌تر زوال عقل، مانند بیماری آلزایمر را هم ایجاد می‌کند. درمان جدید که CTx1000 نام دارد، تجمعات پاتولوژیک پروتئین TDP-43 را در سلول‌های مغز و نخاع هدف قرار می‌دهد. سلول‌هایی مانند نورون به‌طور طبیعی TDP-43 را تولید می‌کنند و برای عملکرد سالم آنها مهم هستند. این پروتئین، تحت شرایط خاصی در قسمت اشتباه سلول‌ها تجمع و آنها را مسدود کرده و از عملکرد صحیح‌شان جلوگیری می‌کند. طی 15سال گذشته، این تیم تحقیقاتی به‌دنبال علل این تجمع پاتولوژیک TDP-43، همراه با راه‌هایی برای پاک کردن انسدادها و جلوگیری از تشکیل آنها در وهله اول بوده است. پروفسور یازی نویسنده اصلی این مقاله، می‌گوید: «ما امیدواریم که نه‌تنها از مرگ افراد به‌دلیل بیماری نورون حرکتی و زوال عقل، جلوگیری ‌کند، بلکه حتی به بیماران اجازه ‌دهد تا بخشی از عملکرد از دست رفته را از طریق توانبخشی بازیابند.»

نورون چیست؟
نورون‌ها که سلول‌های عصبی هم نامیده می‌شوند واحدهای اساسی مغز و سیستم عصبی به‌حساب می‌آیند که مسئول دریافت ورودی حسی از دنیای بیرونی، ارسال فرمان‌های حرکتی به ماهیچه‌ها و تبدیل و انتقال سیگنال‌های الکتریکی در هر زمان هستند. در اصل، نورون‌ها نشان می‌دهند که ما چه هستیم. تقریبا 100میلیارد نورون با انواع سلول‌های دیگر تعامل نزدیک دارند. بیایید  یک نورون را به‌عنوان یک درخت درنظر بگیریم.
هر نورون 3بخش اصلی دارد: دندریت، آکسون و جسم سلولی یا سوما که به‌ترتیب به‌عنوان شاخه‌ها، ریشه‌ها و تنه درخت نمایش داده شوند. توانایی جانداران در درک محیط، دیدن، شنیدن و بوییدن به سیستم عصبی بستگی دارد. قدرت یادآوری هر چیزی از اسم تا محل زندگی نیز کاملا به نورون‌ها مربوط است.

درخت حیاتی انسانی
نورون‌ها، اصلی‌ترین یاخته‌های عصبی هستند. این یاخته‌ها وظیفه ترارسانی داده‌های عصبی را دارند. آنها این کار را از راه هدایت تکانه‌های الکتریکی انجام می‌دهند. انواع مختلفی از نورون‌ها هم در مغز و هم در نخاع وجود دارد. آنها به‌طور کلی براساس جایی که از آن منشأ می‌گیرند، جایی که به آن انتقال می‌یابند و اینکه از کدام انتقال‌دهنده‌های عصبی استفاده می‌کنند، تقسیم می‌شوند. مثلا نورون‌های حسی، اطلاعاتی در مورد آنچه در داخل و خارج بدن می‌گذرد به‌دست می‌آورند و آن اطلاعات را به سیستم عصبی مرکز می‌آورند تا بتوان آ‌نها را پردازش کرد. به‌عنوان مثال، اگر زغال‌سنگ داغی را بردارید، نورون‌های حسی با انتهای انگشتان شما این اطلاعات را به سیستم عصبی مرکزی منتقل می‌کنند و داغی آن را حس می‌کنید. اما نورون‌های حرکتی، اطلاعات را از سایر نورون‌ها دریافت و دستورات را به عضلات، اندام‌ها و غدد منتقل می‌کنند. به‌عنوان مثال، اگر زغال داغی را بردارید، نورون‌های حرکتی که عضلات انگشتان‌تان را کنترل می‌کنند، باعث می‌شوند، آن را رها کنید. نورون‌های داخلی نیز که فقط در سیستم عصبی مرکز یافت می‌شوند، یک نورون را به نورون دیگر متصل می‌کنند.