گفت‌وگو
گفت‌وگو با جعفر ابراهیمی شاهد:
به‌خاطر خواندن«بینوایان»، در زمان طاغوت تحقیر شدم
شعرهای امامره اعتماد به نفس خاصی به جوانان می‌دهد
فرشاد شیرزادی- روزنامه‌نگار
جعفر ابراهیمی (شاهد) جزو پرکارترین شاعران و نویسندگان کودک و نوجوان است و تا‌کنون بیش از 150عنوان کتاب از او منتشر شده است. شعر و نثرش برای بچه‌ها و به‌ویژه نسل دهه 60 و 70 جذاب و خاطره‌انگیز است. جعفر ابراهیمی (شاهد) با شعر «پژواک» (من در کمرکش کوه خوشحال می‌دویدم) در کتاب تعلیمات دینی سوم ابتدایی و «خوشا به حالت ای روستایی» فارسی اول ابتدایی در ذهن بچه‌های دهه 60 و 70 ماندگار شده است. گفت‌وگوی ما را با جعفر ابراهیمی(شاهد) بخوانید.
بنیانگذار انقلاب اسلامی در حوزه ادبیات داستانی چه علاقه‌مندی‌هایی داشتند؟
اجازه دهید پیش از پاسخ به پرسش شما، خاطره‌ای کوتاه برایتان نقل کنم که بی‌ارتباط با پرسش شما هم نیست. برای خواندن رمان «بینوایان» در مدرسه‌ای که خیلی مذهبی بود و اعضای انجمن حجتیه در آن حضور داشتند، فلک شدم. پس از انقلاب وقتی از زبان احمدآقا شنیدم که امام‌خمینی(ره) رمان «بینوایان» را خوانده و آن را پسندیده و دوست داشته‌اند، خوشحال شدم و حس خوشایندی در وجودم ایجاد شد.
به نظر شما با توجه به تجربیات تان در همه این‌سال‌ها و اینکه چندین بار هم جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را از آن خود کرده‌اید، ادبیات و طلبگی تنافری با هم دارند؟
همیشه فکر می‌کردم که اسلام واقعی نباید آزادی انسان‌ها را محدود کند و چنین باشد که در دوران مدرسه خود را با محدود کردن بچه‌ها نشان دهد. امام‌خمینی(ره) این توسع نظر را داشتند. باید قویا بگویم که چه اشکالی دارد که یک مسلمان واقعی رمان و ادبیات بخواند؟ امام(ره) باعث شد که روحانیت آشتی دوباره‌ای با کتاب داشته باشد که این راه و مسیر تا به امروز ادامه دارد.
چه کسانی در این رهگذر مؤثر واقع شدند؟ منظورم غیر از بنیانگذار انقلاب اسلامی است و پیش از ایشان یا همزمان با ایشان.
امام(ره) مانند شهید مطهری و علامه طباطبایی عالمانی بودند که باعث این آشتی شدند. علامه طباطبایی نیز مانند امام(ره) شعر می‌سرودند. همیشه از دوران نوجوانی و جوانی احساس می‌کردم در بین روحانی‌ها و اشخاصی که مسائل فقهی را به شکل دقیق می‌دانند، کسانی موفق‌اند که به ادبیات و فلسفه نیز علاقه‌ای داشته و کتاب‌های ارزشمندی را در این زمینه خوانده‌اند.
امام(ره) از چه منظر جزئی‌نگرانه ای به عرفان و تصوف می‌نگریستند؟
ایشان شعر گفتن را با قلب شان دوست می‌داشتند و نگاه جهانی نسبت به مسائل مختلف ازجمله ادبیات، فلسفه و عرفان داشتند. کسانی که عصر ایشان را درک کرده‌اند، این موضوع را به روشنی و با وقوف کامل می‌دانند. به همین دلیل دنیای ذهنی امام(ره) نسبت به بسیاری از رهبران سیاسی و مذهبی جهان خیلی گسترده‌تر بود.
دیوان امام(ره) امروز از چه عیار ادبی برخوردار است؟
اگر دیوان امام(ره) را بخوانید متوجه می‌شوید که هر کدام از شعرهایشان حاوی نکته‌ها و نگاه‌های تازه‌ای نسبت به جهان است. امام(ره) به سعدی و حافظ ارادت ویژه‌ای داشتند و در جایی می‌نویسند: «شاعر اگر سعدی شیرازی است / بافته‌های من و تو بازی است»
ارتباط ذهنی شما از ابتدا با سعدی قوی بود؟
از زمان نوجوانی سعدی را می‌خواندم اما پدرم با خواندن سعدی مخالفت می‌کرد و به من می‌گفت این چه کتابی است که می‌خوانی! بعدها البته او با سعدی بیشتر آشنا شد و در این مورد کمتر به من خرده می‌گرفت. به هر حال تأثیر امام(ره) حتی پیش از اینکه دیوانشان چاپ و منتشر شود، میان جوان‌ها بارز بود. شعرهای ایشان اعتماد به نفسی به جوانان می‌دهد که شاید در کمتر شعری بتوان آنها را یافت.
قضاوت امروزتان با نگاه الان درباره زبان شعر امام(ره) چیست؟
زبان شعر امام(ره) زبانی ساده است و این زبان برای من و بسیاری از شاعران و نویسندگان فعال کودک و نوجوان تأثیرگذار بود. ایشان در عین حال، زبان سبک عراقی را با زبان امروز پیوند می‌دهند. خیلی‌ها امروزه از همین زبان ساده در رمان‌ها و شعرهایشان بهره می‌برند. همواره حس خوبی نسبت به زبان آثار امام(ره) داشته و دارم. علاوه بر اینها برخی تصویرسازی‌های عرفانی در شعر امام(ره) نیز منحصر به فرد، خواندنی و لذتبخش است. البته اینها جدای از آن است که ایشان به آیات و احادیثی اشاره کرده‌اند که ارزش ادبی دیوان را بالا می‌برد. همیشه با خواندن اشعار و آثار امام(ره) نکته‌های تازه‌تری را کشف می‌کنم.
در همینه زمینه :
