گفتوگو با محمد علی بصیری کارگردان انیمیشن ساعت جادویی
روایتی از شاهنامه با زبان کودکانه
شقایق عرفی‌نژاد
در جشنواره امسال 4انیمیشن حضور دارند که با موضوعات مختلف کودکان را سرگرم خواهند کرد.
یکی از این انیمیشن‌ها، فیلم ساعت جادویی به کارگردانی محمدعلی بصیری‌نیک است که روند تولیدش از سال 98آغاز شده است. این انیمیشن سبک زندگی مردم ایران در سال‌های ابتدایی سده 1300را نمایش می‌دهد و نگاهی هم به واقعه مسجد گوهرشاد دارد. در این گفتوگو با محمدعلی بصیری درباره جزئیات این انیمیشن صحبت کرده‌ایم.
فیلم شما پیش از این در جشنواره کودک اصفهان نمایش داده شده است. با توجه به اینکه فیلم‌های شرکت‌کننده در جشنواره نباید قبلا در جایی نمایش داده شده باشند، ساعت جادویی چطور به جشنواره فجر هم راه پیدا کرده است؟
من در جریان این اتفاق نیستم. فیلم از طریق تهیه‌کننده به جشنواره ارسال شده، اما حس کنم از آنجایی که جشنواره امسال اهمیت خاصی برای انیمیشن قائل شده و 4انیمیشن در این بخش حضور دارند، به همین دلیل خواسته‌اند با بیشتر شدن فیلم‌ها، رقابت در این بخش جذاب‌تر باشد و کارها دیده شوند. اما از جزئیات اطلاعاتی ندارم.
انیمیشن شما با چه گروه سنی‌ای ارتباط برقرار میکند و میتوانند مخاطبش باشند؟
به‌طور کلی سعی کردیم دامنه وسیعی از گروه مخاطبان را درنظر بگیریم. کار تم تاریخی دارد و تلاش ما این بود که روایت جذابی از یک واقعه تاریخی را نمایش دهیم. مواردی در کار وجود دارد که میتواند نظر مخاطب بزرگسال را هم جلب کند. تم کلی کار به سبک زندگی ایرانی برمیگردد که امروز آن را از دست داده‌ایم.
در مصاحبه‌ای گفته‌اید فیلم در جشنواره کودک اصفهان نتوانست با مخاطب ارتباط برقرار کند. در این‌باره بیشتر توضیح میدهید؟ چه اتفاقی افتاد؟
آنچه از رده سنی پایین بازخورد گرفتیم نشان میداد آنها نتوانسته بودند با کار ارتباط برقرار کنند و میگفتند مربوط به سن ما نیست. ولی نوجوانان توانسته بودند با فیلم رابطه برقرار کنند و آن را دوست داشتند.
نکته دیگری که وجود دارد این است که وقتی بچه‌های مدرسه به دیدن فیلم میروند نگاه متفاوت‌تری به فیلم دارند تا اینکه با خانواده آن فیلم را ببینند. وقتی کودک با خانواده فیلم را میبیند اگر سؤالی برایش پیش بیاید، آن را از مادر یا پدرش میپرسد ولی وقتی بچه‌ها به‌صورت جمعی به دیدن فیلم میروند حواسشان چندان به فیلم نیست و سؤالی هم اگر داشته باشند، کسی نیست که پاسخ دهد.
واقعه مسجد گوهرشاد اتفاق تلخ و خشنی است و روایتش برای کودکان کاری نامناسب به نظر می‌رسد. چه تمهیداتی داشتید که چنین واقعه‌ای را بدون نمایش خشونت برای کودکان روایت کنید؟
اگر بخواهیم وقایع تاریخی را در کتاب نگه داریم یا فقط مستندهایی برای بزرگسالان درباره آنها بسازیم، هیچ‌وقت نمیتوانیم آنطور که باید به آن بپردازیم. اگر بتوانیم این وقایع را با روایتی لطیف‌تر همراه با دلیل و شرح علت و معلول برای کودکان تصویر کنیم، بچه‌ها خیلی زودتر با هویت بومی خود آشنا میشوند. در این انیمیشن ما تم کودکانه‌ای به یک واقعه تاریخی خشن داده‌ایم تا کودکان فقط متوجه شوند چنین اتفاقاتی در تاریخ ما افتاده است. ضمن اینکه قضیه مسجد گوهرشاد فقط چاشنی فیلم ماست و ماجراهای زیاد دیگری هم وجود دارد که میتواند برای کودکان جذاب باشد.
در مورد گوهرشاد هم بچه‌ها وقتی بزرگتر شدند، میتوانند اطلاعاتشان را بیشتر کنند و با نکات بیشتری در این مورد آشنا شوند مثل همان اتفاقی که در مورد روایت داستان‌های شاهنامه برای کودکان میافتد. در این مورد هم داستانی از شاهنامه به شکلی کودکانه روایت میشود و زمانی که کودک بزرگتر شد، میتواند داستان کامل را بخواند. فکر میکنم خود خانواده‌ها هم از این کار استقبال میکنند، چون اطلاعاتی که در مورد مسائل تاریخی داریم کم است. یک انیمیشن میتواند این اطلاعات را به شکل جذاب به کودکان ارائه دهد.
ساعت جادویی با چه تکنیکی ساخته شده است؟
این انیمیشن با تکنیک سه بعدی کار شده است. در طول 3سال تولید، فضاسازی‌هایمان را در نرم‌افزار مخصوص بازی انجام دادیم و اشل کوچکی از مشهد قدیم را ساختیم. در این لوکیشن دوربین‌گذاری میکردیم و از فضاها و ساختمان‌هایی که ساخته بودیم تصویربرداری میکردیم. برای حرکت شخصیت‌ها و نورپردازی هم از نرم‌افزار مایا استفاده کردیم و بعد فضاها و شخصیت‌ها را با هم تلفیق کردیم. منظر کلی کار یک کار سه‌بعدی است، اما 3 قطعه موسیقی هم داریم که برای اینکه با کودکان بیشتر ارتباط برقرار کنند، از تکنیک دوبعدی برای ساخت این قطعات استفاده کردیم.
فرآیند ساخت این انیمیشن طولانی بوده است. خودتان هم اشاره کردید که 3 سال زمان برده است. چرا اینقدر طولانی شد؟
علتش این است که کار سختی بود. البته این را هم بگویم که مرحله تحقیق و توسعه کار 2 سال زمان برد. چون لازم بود تحقیقات میدانی انجام دهیم و این اطلاعات جمع‌آوری و به یک تصویر فانتزی تبدیل شد. بعد از این وارد روند تولید شدیم. همانطور که گفتم در این مرحله باید یک شهر را به شکل سه‌بعدی میساختیم که کار زمانبری بود.
حضور انیمیشن‌ها در جشنواره همانطور که خودتان هم گفتید امسال پررنگ بوده است. قبل از این هم در طول سال گذشته چند انیمیشن موفق داشته‌ایم. فکر میکنید این را باید به‌حساب رشد انیمیشن بگذاریم یا مقطعی است.
به‌نظرم در چند سال گذشته نگاه هنری به انیمیشن کم‌رنگ‌تر شده و به شکل صنعتی به آن نگاه میشود. تولیدکننده‌ها و سفارش‌دهنده‌ها متوجه شده‌اند از این صنعت میشود پول درآورد همانطور که در کشورهای دیگر این اتفاق افتاده است. وقتی یک اتفاق هنری به صنعت تبدیل شود شروع به رشد و همه‌گیر شدن میکند. علاوه بر این در ایران ما نیروهای متخصص در انیمیشن زیاد داریم. هرچند متأسفانه عده زیادی از آنها از ایران مهاجرت کرده‌اند ولی اگر بستری فراهم شود که بتوانند در ایران فعالیت کنند، ایران به‌زودی یکی از کشورهای موفق در تولید انیمیشن خواهد شد.
فیلم ظاهرا یکی از گزینه‌های اکران نوروز است. در این‌باره بگویید.
البته اکران خود نوروز نیست، ولی بعد از ماه رمضان اکران خواهد شد. هرچند زمان دقیق هنوز مشخص نشده است.
در همینه زمینه :
