مرمت موزه عصر آهن در فاز دوم

علی سلیمی| تبریز – خبرنگار:

سایت موزه عصر آهن تبریز حدود 10 سال پس از کشف سایت باستانی در مرکز تبریز اواخر اردیبهشت سال 86 افتتاح شد. در حقیقت اشیا از محل خود تغییر چندانی نکرد و موزه در همان محدوده آثار کشف‌شده ایجاد شد. باوجود قرار داشتن موزه در چند متری میدان ساعت، پیدا کردن موزه عصر آهن به ویژه اگر بومی تبریز نباشید کار دشواری است. جانمایی موزه به گونه‌ای است که باید هوشیارانه از خیابان خاقانی و یک فرعی منتهی به موزه عبور کنید تا به تابلویی برسید که کلمه عصر آهن را یدک می‌کشد، اما در ابتدا چندان متوجه موزه بودن این محل نخواهید شد.
راه بسیار نامناسب دسترسی به موزه عصر آهن تبریز و ساخت پاساژها و مراکز مختلف در کنار آن موجب شده تا شهروندان و گردشگران نتوانند به راحتی از این موزه بازدید کنند. اما این پایان کار نیست و در داخل موزه هم وضعیت چندان خوبی وجود ندارد. 


شرایط نامطلوب اشیای داخل موزه 

حدود 2 سال قبل بود که تعدادی از کارشناسان میراث فرهنگی نسبت به وضعیت نگهداری اشیای تاریخی داخل موزه عصر‌آهن هشدار دادند. این کارشناسان با جمعی از خبرنگاران از جمله خبرنگار همشهری مصاحبه کردند از رشد قارچ و تغییر رنگ استخوان‌ها و آثار دیگر انتقاد و گلایه‌هایی را مطرح کردند. به اعتقاد این کارشناسان، وجود رطوبت و از سوی دیگر وجود برخی حشرات و حیواناتی همچون سوسک و مارمولک در این محیط، امکان رشد قارچ را هم فراهم کرده بود که می‌توانست آسیب جبران‌ناپذیری بر بدنه این اسکلت‌ها وارد کند.
مسئولان میراث فرهنگی استان در آن مقطع وجود آلودگی‌های محیطی و میکروبی در این محل و سایت موزه را تکذیب کرده و اظهارات کارشناسان را غیر‌واقعی و اغراق‌آمیز خواندند. حالا پس از گذشت این مدت مسئولان اداره کل از مرمت آثار سایت موزه عصر آهن تبریز خبر می‌دهند؛ کاری که به گفته آنان در فاز دوم با اختصاص اعتبار و نظارت کارشناسان اداره کل موزه‌ها و اموال منقول فرهنگی – تاریخی آغاز شده است.


مرمت با حضور کارشناسان میراث فرهنگی 

رئیس امور موزه‌های آذربایجان‌شرقی در حالی از آغاز فاز دوم مرمت سایت موزه عصر آهن خبر می‌دهد که در گذشته انتقادهای زیادی به وضعیت نگهداری و مرمت این آثار وجود داشته است.
«مهدی بزاز دستفروش» می‌گوید: براساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، فاز دوم مرمت آثار سایت موزه عصر آهن با اختصاص اعتبار و نظارت کارشناسان اداره کل موزه‌ها و اموال منقول فرهنگی – تاریخی از اوایل تیرماه آغاز شده است. فاز اول این طرح در سال 96 شامل پروژه مرمت و استحکام‌بخشی 4 گور از این مجموعه و اسکلت‌های انسانی داخل آنها از سوی متخصصان حفاظت و مرمت اشیای تاریخی انجام شده است.

وی با رد نگاه انحصاری و غیر‌کارشناسانه به مرمت این آثار تاریخی اظهار می‌کند: با توجه به برگزاری نشست تخصصی حفاظت و مرمت اسکلت‌های سایت موزه عصر‌آهن در هفته میراث فرهنگی سال جاری و جلب نظر کارشناسان زبده مقرر شد تا فاز دوم مرمت هم اجرا شود. گفتمان‌های تخصصی با محوریت این سایت و با حضور اساتید دانشگاه هنر اسلامی تبریز برگزار و مشکلات موزه مطرح شد که بر این اساس فاز دوم مرمت آثار این مکان تاریخی از جمله مرمت و استحکام‌بخشی 6 گور دیگر در دستور کار قرار گرفته است.
رئیس امور موزه‌های آذربایجان‌شرقی با رد آلودگی‌های قارچی و مخرب در موزه عصر آهن تبریز بیان می‌کند: در نگهداری این آثار توجه به تهویه مناسب و همچنین میکروب‌زدایی مورد توجه قرار گرفته و از تخریب این آثار جلوگیری می‌شود.


شرایط محیطی متفاوت موزه

بزاز دستفروش بیان می‌کند: شرایط نگهداری آثار این موزه منطبق بر ماهیت تاریخی آن بوده و این مکان علاوه بر محل بازدید عموم یک سایت تاریخی نیز هست که شرایط متفاوتی با یک موزه را دارد. البته این شرایط تاریخی بر جذابیت آن نیز افزوده است. طبیعی است که این مجموعه تفاوت‌هایی با ساختمان‌های جدید‌الاحداث موزه‌ای خواهد داشت.

وی تاکید می‌کند: شاید در ورود به این مجموعه گردشگران با شرایط محیطی متفاوتی روبه‌رو شوند که برای کارشناسان تاریخی آشنا و برای شهروندان عادی کمی ناملموس است، اما برای نگهداری بهتر اشیا به این محیط پایدار و تهویه نیاز داریم.

این مسئول با اشاره به مسیر دسترسی این موزه اظهار می‌کند: مسیر دسترسی فعلی به این مجموعه از سمت خیابان خاقانی به منظور دسترسی آسان گردشگران به سایت موزه طراحی شده است. در مجموع با توجه به اینکه این موزه درست در محل کشف اشیا ایجاد شده است،‌ نمی‌توان در مورد مکان‌ آن ایرادی وارد کرد. تابلوهای راهنما هم به اندازه کافی در مسیر موزه قرار داده شده‌اند.


گورستان عصر آهن؛ شگفتی‌ای در مرکز تبریز

گورستان 3500 ساله عصر آهن تبریز را بدون شک می‌توان یکی از سایت موزه‌های شگفت‌انگیز نه تنها در کشور بلکه حتی دنیا دانست که آثاری به قدمت و عظمت آن در سطح جهان بسیار نایاب است. این موزه، محوطه باستانی است که در شمال، شمال شرقی و شمال غربی مسجد کبود تبریز واقع شده‌ و شامل گورستان و آثار سفالی مربوط به عصر آهن است. آثار به دست آمده در این سایت باستانی در سال 76 شامل ۳۸ گور است که اجساد در آن به شکل جنینی دفن شده‌اند. گور نوزادان یافت‌شده در این سایت، به صورت ساده بوده و گور نوجوانان در سازه‌های مربعی با دو ظرف سفالی همراه است. اکثر اجساد یافت شده در سایت موزه عصر آهن تبریز در سنین پایین مرده‌اند؛ کودکان با اسباب‌بازی‌هایشان، زن‌ها با جواهرات و مردها با ابزار جنگی‌شان در این گورها دفن شده‌اند و در کنار بعضی اجساد ظروف سفالی و اثرات غذا یافت شده که اعتقاد آنان بر آیین مهرپرستی را تأیید می‌کند. سنگ‌چینی دور اجساد نمادی از دیواره رحم است و اجساد به حالت جنینی یا چمباتمه‌ای دفن شده‌اند که جهت بدن و صورتشان متفاوت است.