توسعه حمل‌ونقل همگانی منطبق با طرح تفصیلی
حمیدرضا صارمی؛ معاون معماری و شهرسازی شهردار تهران
رشد کلانشهر تهران از یک‌سو و به‌تبع آن گسترش روزافزون جمعیت ساکن و فعال شهری از سوی دیگر، موجبات توسعه خدمات و فعالیت‌های مورد نیاز و تمایل به استفاده از وسایل نقلیه شخصی برای دسترسی به کارکردهای مختلف را فراهم آورده است؛ به همین دلیل بهره‌برداری از حوزه‌های فعالیتی شهری با توجه به حجم روزافزون مراجعان، تنها با توسعه شهری مبتنی بر حمل‌ونقل همگانی قابل دستیابی خواهد بود؛ ضمن اینکه حمل‌ونقل عمومی اثر شگرفی در طراحی و توسعه محلات پایدار و پویا و عرصه‌های سکونتی کیفی و متناسب با منزلت اجتماعی مردم دارد.
شبکه‌های حمل‌ونقل همگانی در سطوح مختلفی از شهر، چه در لایه‌های زیرزمینی و چه در سطوح کالبدی شهر به‌دلیل اینکه محل حضور گسترده مردم هستند، بسیار مورد توجه برنامه‌ریزان شهری قرار گرفته است؛ به‌عبارتی ظرفیت نظام حمل‌ونقل همگانی انبوه‌بر شهری به‌عنوان یک عرصه عمومی می‌تواند بهترین امکان را برای توسعه کمی و کیفی عرصه‌های شهری با هویت و عرصه اجتماعی بالنده فراهم کند.
براساس آمارها، کلانشهر تهران در مجموع دارای 362 ایستگاه مترو در 11خط است که در حال حاضر 141ایستگاه در 7خط فعال هستند؛ بنابراین می‌توان گفت که این اماکن، ظرفیت غیرقابل انکاری در فرایند برنامه‌ریزی شهری و تأثیر قابل‌ملاحظه‌ای در اسناد طرح تفصیلی دارند.
با توجه به این مهم، در رویکرد TOD توسعه مبتنی بر حمل‌ونقل همگانی، قسمتی از محدوده شهری اطراف ایستگاه‌های حمل‌ونقل عمومی در شعاع 800متر یا نیم‌مایل (پیاده‌روی 10دقیقه‌ای) مورد توجه قرار گرفته است. در این رویکرد، توجه برنامه‌ریزان شهری به ایجاد ساختاری از تمرکز انواع کاربری‌ها، شبکه پیاده‌روی قوی در کنار فضاهای باز عمومی و سرزنده، تمرکز تراکم ساختمانی، وجود حمل‌ونقل همگانی مکمل و مسیرهای مناسب تردد دوچرخه قرار دارد. با توجه به اینکه حوزه‌های ایستگاهی رویکرد TOD در بافت‌های مختلف شهری قرار دارند و هرکدام دارای ویژگی‌های هویتی و ظرفیت‌های کالبدی متفاوتی هستند، در نتیجه تنوع ویژه و خاصی را در ابعاد مختلف توسعه، متناسب با بافت رقم می‌زنند؛ به‌عبارتی، توسعه شهری مبتنی بر حمل‌ونقل همگانی و نیاز یک محدوده شهری به نوع مشخصی از توسعه، به‌صورت یک تعامل دوطرفه، مورد تأکید مدیریت شهری است.
پروژه‌های TOD که در دستور کار معاونت شهرسازی و معماری و کارگروه توسعه مبتنی بر حمل‌ونقل عمومی قرار دارد در 2مقیاس راهبردی و موضعی تعریف شده است. در مقیاس کلانشهر تهران طرح تدوین برنامه استراتژیک توسعه مبتنی بر حمل‌ونقل همگانی (TOD) با هدف بهره‌برداری در فرایند بازبینی طرح تفصیلی، رسالت تدوین راهبردهای مقیاس شهری و توزیع تعادل در حوزه‌های شهری پیرامون ایستگاه‌های مترو با توجه به ظرفیت‌های تهران را برعهده دارد.
در هر یک از مناطق شهری، یک حوزه ایستگاهی به‌منظور شناسایی محدودیت‌ها و ویژگی‌های بافت هر منطقه انتخاب شده و در قالب پروژه موضعی توسعه مبتنی بر حمل‌ونقل عمومی در دست تهیه قرار گرفته است. تاکنون 18قرارداد موضعی مربوط به مناطق در دستور کار قرار گرفته که 8مورد آنها در مراحل اولیه طرح‌ها و شناخت بستر حوزه‌های ایستگاهی پیشرفت داشته‌اند و مابقی در قالب طرح‌های مجزا یا کریدورهای ایستگاهی در مراحل انعقاد قرارداد و انجام فراخوان هستند.
