ایجاد انگیزه اقتصادی برای بازسازی بافت فرسوده

سحر ندایی طوسی-دانشیار دانشگاه شهید بهشتی

محله‌های اسلام‌آباد، کن، فرحزاد و... عمدتا از مسئله سکونتگاه‌های غیررسمی و دارای بافت فرسوده رنج می‌برند و در کمیسیون ماده‌5طرح‌هایی برای بهبود وضعیت این محلات تصویب شده است. سکونتگاه غیررسمی و بافت فرسوده به‌دلیل مشکلاتی همچون موانعی که طرح‌های توسعه شهری ایجاد می‌کند و اصطلاحا محله را فریز می‌کنند، تشدید می‌شوند و تمایل مردم و سرمایه‌گذار برای ساخت‌وساز در اینگونه محلات کاهش می‌یابد. درنتیجه محله‌‌ها با فرسودگی و زوال روبه‌رو شده و در طول زمان این زوال تشدید می‌شود. در این دوره مدیریت شهری، با همراهی کمیسیون ماده‌5اگر طرح‌های موضعی مصوب شده به مرحله اجرا برسد اتفاقات خوبی رخ می‌دهد؛ چراکه این پهنه‌ها، مناطقی هستند که پتانسیل اقتصادی خوبی دارند. مثلا نفرآباد در ضلع جنوبی حرم عبدالعظیم حسنی قرار دارد و یا کن پتانسیل عظیم گردشگری دارد اما هیچ اتفاقی برای آنها رخ نداده بود اما طرح‌هایی که تصویب شده کوشش کرده تا به نوعی رقابت‌پذیری، جذابیت و سرمایه‌پذیری را به این پهنه‌ها بازگرداند؛ چراکه با رویکردهای قدیمی همچون وام‌دادن و سوبسید‌دادن برای نوسازی منازل مسکونی نمی‌توانیم این محلات را احیا کنیم. ولی در این طرح‌ها با نگاهی نوین تلاش شده که جذابیت و سرمایه‌پذیری به این محله‌ها بازگردد تا به نوعی این رویکرد، با عملکردی همچون محرک توسعه در این محلات، بتواند اتفاقات بهتر و بزرگ‌تری را رقم بزند؛ مثلا در طرحی که برای گلابدره یا نفرآباد تهیه شده، به‌دنبال ارائه محرک‌های اقتصادی و محرک‌های توسعه در این محلات هستیم. از سوی دیگر درخصوص ضوابط سختگیرانه در برخی نقاط، ما باید به‌دنبال اصلاح ضوابط با هدف انگیزه‌بخشی و تحریک اقتصادی منطقه برای حل مشکلات باشیم؛ به‌طور مثال ما می‌دانیم که قطعات مسکونی واقع‌شده در حاشیه رود‌دره کن و یا مسیل کن را نمی‌توانیم به زور، جابه‌جا کنیم و ضوابط نیز با توجه به اینکه صرفه اقتصادی است عملا محرکی برای بهبود وضعیت در این منطقه نیستند.  لذا اتفاقی که در این بافت می‌افتد، این است که ما با ضوابط سختگیرانه‌ای که محرکی برای توسعه ایجاد نمی‌کند، عملا تاب‌آوری شهر را مختل می‌کنیم. لذا با برنامه‌ریزی و اجرای این طرح‌ها، عملا به ارتقای تاب‌آوری شهر تهران می‌توانیم کمک کنیم، چراکه وقتی نوسازی بافت‌های فرسوده و مخاطره‌آمیز و یا جابه‌جایی محل استقرار واحدهای مسکونی در یک بافت، صرفه اقتصادی داشته باشد، ما به مرور در وهله نخست شاهد مقاوم‌سازی‌ بافت فرسوده و در مراحل بعدتر شاهد جابه‌جایی بافت جمعیتی از محل‌های مخاطره‌آمیز به سمت پهنه‌های مناسب و پایدار خواهیم بود. لذا وقتی بتوانیم در طرح‌های خود، انگیزه‌های اقتصادی را برای ساکنان این مناطق مدنظر قرار دهیم مقاوم‌سازی‌ و نوسازی و البته ارتقای تاب‌آوری مناطق مختلف شهر را با هزینه کمتری شاهد خواهیم بود.