تنش در قلمرو آرامش

خانواده خلج که آغاز می‌شود به‌نظر می‌رسد فیلمی در ستایش کارآفرینی و تولید باشد، شبیه مستند‌های کارستان یا یکی از فیلم‌هایی که احتمالاً به سفارش نهادی ساخته می‌شوند. کمی که پیش‌تر می‌رود به‌نظر می‌رسد قرار است درباره دشواری‌هایی باشد که تولیدکنندگان با آن مواجه می‌شوند، شبیه یکی از فیلم‌هایی که قرار است به سیاستگذاران و نهادهای بالادستی هشدار دهد که تولیدکنندگان را دریابند. اما جلوتر که می‌رود، معلوم می‌شود که قرار است نه فقط ماجرای یک کارخانه بلکه ماجرای اوج و افول یک خانواده را روایت کند؛ خانواده‌ای که زندگی در شهر را رها کرده، به جایی در حاشیه گلپایگان رفته و شرکت تولید پرورش مرغ و تخم‌مرغ به راه انداخته‌اند و در نوسان‌ها و فراز و فرودها به نوعی زندگی خود را قمار کرده‌اند.
خانواده خلج آغاز می‌شود و آرام و آهسته، سکانس به سکانس، پیش می‌رود و روزهای خوب را در کنار دشواری‌های اندکی که تولید و ساختن هر حرفه‌ای دارد روایت می‌کند تا زمانی که گره‌ نخست و بعد گره‌های بعدی می‌آیند و تماشاگر را درگیر می‌کنند، اما اینها همه ماجرا نیست. در حقیقت تماشاگر هرچه پیش‌تر می‌رود، درمی‌یابد که گره‌هایی که تا‌کنون دیده فرع ماجرا بوده‌اند و ماجرا قرار است در جای دیگری اتفاق بیفتد و راز موفقیت فیلم همین‌جاست.
خانواده خلج در خلال روایت خود فراز و فرودهای اقتصادی ایران را نیز روایت می‌کند، اینکه از آغاز دهه70 تا امروز، در هر مقطع زمانی، چه حوادثی واقع شده‌اند که می‌توانستند تولیدکنندگان را به چالش‌های گوناگون دچار کنند از آنفلوآنزا و بلایایی که پرورش‌دهندگان مرغ گاه و بیگاه به آن دچار می‌شوند تا قطع یارانه دان مرغ و سویا و.... خانواده خلج در عین حال روایت  تصویری دشواری‌های پیگیری‌های حقوقی در ایران نیز هست؛ اینکه قوانین کجا می‌تواند دست‌و‌پای تولیدکنندگان را ببندد و کجا تغییرات اندک و بسیار در آنها می‌تواند راهگشا باشد. بخشی از بار دراماتیک فیلم را پیگیری‌های حقوقی و قضایی و بازشدن روزنه‌های امید و بسته‌شدن آنها به دوش می‌کشند، اگرچه گاه خالی از ملال نیست. استفاده از فیلم‌های خانوادگی که با هندی‌کم (Handycam) فیلمبرداری شده‌اند، نه فقط تکه‌های روایت تاریخی را تکمیل می‌کند که وجه مستندگونه بدوی فیلم را تقویت می‌کند و به کمک یکدستی کار نیز می‌آید. شاید فیلمبرداری حرفه‌ای‌تر بیشتر از اینکه به فیلم کمک کند از انسجام کار کم می‌کرد، حتی کندی آهنگ فیلم خیلی وقت‌ها در خدمت تقویت وجه مستندگونگی بدوی است.

روایت کارگردان
مصائب خانواده کارآفرین

مریم الهامیان
 این مستند درباره یک خانواده است که در اواخر دهه ۷۰ و اوایل دهه ۸۰، پدر خانواده خیلی مشتاق است تولیدی راه‌اندازی کند و یک کار بزرگی انجام دهد. در واقع پدر علاقه‌مند است کار با ارزشی انجام دهد تا از آن راه درآمد داشته باشد و از لحاظ اقتصادی و اجتماعی رشد کند. به همین دلیل این خانواده از بومهن به گلپایگان اصفهان مهاجرت و در آنجا یک واحد صنعتی مرغ تخم‌گذار را راه‌اندازی می‌کنند و به‌دلیل اینکه نقدینگی‌شان کم است از بانک وام می‌گیرند.
 مستند خانواده خلج  مسائلی را نشان می‌دهد که خیلی از تولیدکننده‌ها با آن مواجه شده‌اند و شاید موانع تولید به‌حساب می‌آید که باعث می‌شود یک تولیدکننده با خود بگوید چرا چنین کاری انجام دادم. در این مستند تبعات مسائل را در پسران خانواده می‌بینیم و در نهایت مادر که برای حفظ خانواده و حفظ تولیدی تلاش می‌کند.
 من در یک دوره از زندگی‌ام رشته مهندسی صنایع غذایی خواندم و دغدغه تولید داشتم؛ یعنی دوره‌ای به این فکر می‌کردم که یک واحد تولیدی بزنم. زمانی که با داستان این مستند از طریق یکی از پسران خانواده آشنا شدم و خودش هم تمایل داشت که این موضوع به مستند تبدیل شود، ابعادش را سنجیدم و متوجه شدم ما در کشور بحران تولید و تولیدکننده‌هایی را داریم که با آرزوهای بزرگ شروع می‌کنند اما با مشکلاتی روبه‌رو می‌شوند که شاید شکست بخورند و بعد تبدیل به بحران‌های جدی در خانواده می‌شود که تبعات سنگینی دارد. به‌طور کلی علاقه‌مند بودم به شکل موشکافانه به یک نمونه از خانواده‌هایی که با رویای بزرگ، کارشان را آغاز می‌کنند، بپردازم. نکته قابل توجه این است که ما از هر کسی (استادان و مستندسازان) خواستیم تا مستند را ببینند؛ یک داستان از تولیدکننده‌ای که از نزدیکانشان بود، تعریف کردند که دچار چنین مشکلی شده است.
در مورد همکاری با همسرم مصطفی حاج قاسمی، باید بگویم ما اول با هم صحبت می‌کنیم، می‌نویسیم و جلسه می‌گذاریم. وقتی سر پروژه می‌رویم، دقیقا می‌دانیم هرکس چه کاری قرار است انجام دهد. اگر می‌خواهیم قابی را ببندیم با هم به نتیجه می‌رسیم و بعد یکی با فیلمبردار صحبت می‌کند و یکی با سوژه‌ها. تقسیم کار داریم. البته هر کاری چالش‌های خودش را دارد ولی مهم این است که شیوه‌ای برای گفت‌وگو وجود داشته باشد که فکر می‌کنم در این چهارمین کار مشترک سینمایی، به این شیوه گفت‌وگو رسیده‌ایم.

شناسنامه

نویسنده و کارگردان: مریم الهامیان و مصطفی حاجی‌قاسمی، مدیر فیلمبرداری: علیرضا منصوری،تدوینگر: مصطفی حاجی‌قاسمی، صدابردار: حامد حسین‌زاده، مدیر تولید: مهدی الهامیان ، طراحی و ترکیب صدا:  حسن مهدوی، تهیه‌کننده: مریم الهامیان.