گزارش
چاقوکشی برای ورود به خط ویژه
بررسی تردد وسایل غیرمجاز در خط ویژه اتوبوس‌های تهران
لیلا شریف-روزنامه‌نگار
اتوبوس مملو از مسافر در خطوط ویژه با اطمینان در حال حرکت است اما ناگهان مسافران با صدای مهیب برخورد یک شیء با بدنه اتوبوس و ترمز شدید، غافلگیر می‌شوند؛ باز هم یک خودرو یا موتورسوار بدون توجه به قوانین و برای فرار از ترافیک شهر، راه خود را به سمت خط ویژه اتوبوس انداخته و تصادفی را در این خط رقم زده است.
هرچند این قبیل اتفاق‌ها و تصادف‌ها به موضوعی تکراری در خطوط ویژه اتوبوسرانی تبدیل شده‌اند، اما هرگز برای رانندگان اتوبوس‌ها و مسافران، عادی نمی‌شوند و کمتر کسی در آن لحظات می‌تواند صدای ضربان قلبش و صحنه تصادف را نادیده بگیرد.
مسافرانی که در میان شلوغی‌های شهر تصمیم گرفته‌اند از اتوبوس‌های تندرو به‌عنوان وسایل حمل‌ونقل عمومی به جای خودروی شخصی استفاده کنند و سختی این تصمیم را در میان شلوغی صف‌ها و ایستادن در میان جمعیت به جان خریده‌اند تا شهر کمی از هجوم خودروها نفس بکشد، با حمله خودروها و موتورها به خطوط ویژه باز هم حقشان پایمال می‌شود؛ چراکه باید در مسیر ویژه اتوبوس نیز ترافیک خودروها و موتورهای قانون‌شکن را تحمل کنند.
مرگ به‌دلیل تصادف در خط ویژه
سارا که سال‌هاست از اتوبوس‌های تندرو برای رسیدن به منزلش استفاده می‌کند، خاطرات بسیاری از این قانون‌شکنی‌ها دارد. او در رابطه با یکی از تصادف‌ها اینگونه روایت می‌کند: «یک روز در یکی از اتوبوس‌های تندروی خیابان ولیعصر در حال رفتن به سمت میدان ولیعصر بودم که یک‌دفعه راننده اتوبوس پایش را روی ترمز گذاشت و همه مسافرها روی هم ریختند. وقتی شرایط به حالت عادی برگشت، فهمیدیم که یک موتوری می‌خواسته از عرض خیابان عبور کند و از جلوی اتوبوس با سرعت بگذرد اما خب متأسفانه حساب‌و‌کتابش در مورد سرعت خودش و اتوبوس درست از آب در نیامد و من یکی از وحشتناک‌ترین صحنه‌های زندگیم را دیدم.»
او ادامه می‌دهد: «هیچ وقت آن تصویر از ذهنم بیرون نمی‌رود، من که جلوی اتوبوس بودم، خودم را به شیشه جلوی راننده رساندم و دیدم که راننده موتور نقش بر زمین شده و از تمام سرش خون جاری بود. بنده خدا همان‌جا فوت کرد.»
گیر افتادن میان ترافیک خودروهای قانون‌شکن
مسافران اتوبوس‌های تندرو خاطرات این‌چنینی کم ندارند و هر کدام می‌توانند یک خاطره تلخ و شوک‌آور تعریف کنند. مریم هم یکی از مسافران اتوبوس‌های تندرو است و در رابطه با قانون‌شکنی خودروها و موتورها با ورود به این خط می‌گوید: «هر روز با تن و ذهن خسته از کار، خودم را به ایستگاه پارک‌وی می‌رسونم تا به جای استفاده از ماشین، با وسیله نقلیه عمومی برم خونه. متأسفانه هر روز که سوار اتوبوس می‌شم، می‌بینم که این راننده اتوبوس باید از بین موتورها و ماشین‌هایی که وارد خط‌ویژه شدن، برای خودش راه باز کنه.»
او با اشاره به ترافیک خط ویژه اتوبوس گفت: «بعضی از راننده‌های خودروهای شخصی این‌قدر اعتماد‌به‌نفس دارن که به اتوبوس میگن تو باید بری کنار که ما از بغلت رد بشیم. این وضعیت مخصوصا توی روزهای بارونی و زمان پیک ترافیک پیچیده‌تر میشه. یعنی باز هم حق من استفاده‌کننده از حمل‌ونقل عمومی خورده میشه و همه چی مطابق خواسته ماشین‌های شخصی و موتوری‌هاست.»
حمله با چاقو به راننده اتوبوس برای عبور از خط ویژه
درگیری با متخلفان وارد‌شده به خطوط ویژه تنها مربوط به شهروندان نمی‌شود؛ رانندگان اتوبوس و مدیران خطوط بیش از دیگران با این پدیده شوم درگیر هستند. جواد ارشاد، مدیر سامانه2 اتوبوس‌های تندرو در گفت‌وگو با همشهری به شرایط وخیم حضور موتورسواران و خودروها در خطوط ویژه اتوبوس پرداخت و گفت: «خط ویژه اتوبوس در محدوده مولوی یکی از مناطقی است که با مشکلات بسیاری به‌دلیل ورود خودروها و موتورسیکلت‌ها همراه است و براساس آماری که شهرداری منطقه12 ارائه کرده، در بین ساعت‌های15 تا 18 نزدیک به 4هزار موتور بر ساعت در خیابان مولوی تردد می‌کنند. این مسئله به‌غیر از مشکل‌سازی گاری‌دستی‌ها، باربرها و... است که از عرض خط ویژه می‌خواهند عبور کنند.»
او که سال‌ها در این محدوده مشغول فعالیت است، در مورد مشکلات این قانون‌شکنی گفت: «در برخی مواقع شاهد بودیم که یک موتوری به‌دلیل اینکه نتوانسته از کنار اتوبوس در خط ویژه عبور کند، با چاقو به راننده اتوبوس حمله و با 5ضربه چاقو چنان آسیبی به‌دست راننده وارد کرده که بخشی از گوشت دست راننده ریش‌ریش و کنده شد و دیگر امکان پیوند آن وجود نداشت. آن راننده بعد از دوره درمان به‌کار بازگشت اما دیگر آسیبی که به روحیه‌اش وارد شده بود، جبران نشد. ما مجبور شدیم که خط راننده را عوض کنیم تا کمتر تحت فشار روحی باشد.»
نیم‌نگاهی به وضعیت اتوبوس‌های تندرو در تهران این واقعیت را عیان می‌کند که خطوط ویژه با وجود اینکه قرار بود در کمترین و ایمن‌ترین سرعت، مسافران را به مقصد برسانند، در بسیاری از ساعات روز به‌دلیل قانون‌شکنی، از سوی رانندگان خودروهای شخصی و موتورسواران قرق می‌شود و باز هم استفاده‌کنندگان از حمل‌ونقل عمومی هستند که باید در برابر سد قانون‌شکنان، شاهد تلف‌شدن ساعت‌های زندگی‌شان در ترافیک خطوط ویژه باشند.
مکث1
ورود غیرقانونی به خطوط ویژه برای اتوبوسرانی دردسرآفرین است
مهدی علیزاده، مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی شهر تهران: در رابطه با ورود به خطوط ویژه، بحث ما تنها مربوط به موتورها نیست و ورود خودروها نیز به خطوط ویژه دردسرآفرین است. از میان تمام خطوط ویژه باید گفت که اتوبوس‌های تندرو از آزادی تا خاوران و همچنین از میدان راه‌آهن تا تجریش با بیشترین دردسر مواجه هستند. با وجود تلاش‌های مستمر پلیس راهور برای جلوگیری از ورود موتورسوارها و خودروها به خطوط ویژه، شاهد هستیم که پلیس در ساعات شلوغی ناچار می‌شود که در برخی نقاط اجازه ورود به خطوط ویژه را بدهد. به‌عنوان مثال، در نقطه‌ای مانند مولوی، مسیر را مسدود می‌کند و اتوبوس باید از میدان محمدیه به سمت جنوب عبور کند و از میدان شوش به خیابان ری برود و پس از آن خود را به میدان قیام برساند. چنین تصمیمی موجب می‌شود تا علاوه بر افزایش مسافت، شاهد افزایش چندبرابری زمان باشیم. در حالت عادی اتوبوس باید در 10دقیقه فاصله میان میدان محمدیه تا میدان قیام را طی کند اما زمانی که مسیر به‌دلیل هجوم خودروها و موتورها به خط ویژه و تصمیم پلیس مسدود می‌شود، زمان حرکت اتوبوس 40دقیقه می‌شود و حتی در این میان 3ایستگاه سعادت، چهارراه مولوی و قیام حذف می‌شوند. متأسفانه مردمی که در این ایستگاه‌های میانی منتظر اتوبوس هستند، به‌دلیل قانون‌شکنی خودروها و موتورها مجبور هستند تا مسیری را پیاده بروند و خود را به ایستگاه قیام برسانند. معمولا در ماه‌های آخر سال شاهد این اتفاق هستیم و برخی روزهایی که مسیر عبور از مولوی قفل شود، به‌راحتی خط ویژه اتوبوس را مسدود می‌کنند. متأسفانه به جای اینکه جلوی حرکت موتورها و خودروهای متخلف گرفته شود، بار اضافی بر دوش اتوبوسرانی نهاده می‌شود. در گفت‌وگوهایی که با پلیس راهورهای حاضر در برخی نقاط تهران داشتیم، اعلام کردند که برای مدیریت ترافیک مجبور به این کار هستند. واقعیت این است که این قبیل اقدامات موجب می‌شود تا حق استفاده‌کننده از حمل‌ونقل عمومی ضایع شود. چنین اتفاقی سرفاصله اتوبوس‌ها را نیز افزایش می‌دهد، چراکه مدیر خطوط در فاصله مشخص اتوبوس‌ها را اعزام می‌کند اما وقتی در جایی مانند میدان محمدیه مسیر خط ویژه به‌دلیل هجوم خودروها و موتورها مسدود می‌شود، این سرفاصله افزایش می‌یابد و شاهد انباشت مسافران در ایستگاه‌ها خواهیم بود. براساس قانون، تنها اتوبوس، خودروهای امدادی و خودروهایی که از پلیس راهور مجوز گرفته‌اند، می‌توانند از این خطوط عبور کنند. مسئله دیگر این است که جریمه‌های ورود به خطوط ویژه بازدارنده نیست و شاید بهتر باشد که جریمه مناطق براساس میزان درگیری با مسئله‌ای که دارند، مشخص شود.
مکث2
راهکار ویژه پلیس راهور برای خطوط ویژه
حمید طریقت، فرمانده یگان عملیات پلیس راهور تهران بزرگ : پلیس راهور به هیچ عنوان اجازه ورود هیچ وسیله نقلیه را به خط ویژه نمی‌دهد. با وجود اینکه از هیچ نهاد و سازمانی به ما کمکی نشده، پلیس راهور در تلاش است تا با تکیه بر نیروهای خود در جهت رفع و رجوع مشکلات خط ویژه گام بردارد. به‌همین دلیل این موضوع از سوی پلیس راهور در حال کنترل است اما در برخی مناطق شاهد هستیم که موتورها و خودروها با وجود منع پلیس، وارد خطوط ویژه می‌شوند. در چنین مواقعی به‌دلیل اینکه اقدام غیرقانونی انجام شده است، پلیس تمام تلاش خود را برای توقف و جریمه آن وسیله نقلیه انجام می‌دهد؛ حتی در نقاطی مانند خیابان ولیعصر، کفی برای جمع‌آوری موتورهای متخلف گذاشته شده است. مشکل اصلی ما مربوط به موتورهاست و در مورد ورود خودروها به خطوط ویژه نیز اگر موردی مشاهده شود، به سرعت خودرو به بیرون خط ویژه هدایت و جریمه می‌شود. در برخی نقاط مانند خطوط ویژه اتوبوس در فاصله خیابان میرداماد تا بزرگراه نیایش به‌دلیل تنگ‌شدن معبر و حجم ترافیک عجیبی که ایجاد می‌شود، ما برای حداکثر 20دقیقه در روز مجبور هستیم که اجازه عبور خودروها را در خط ویژه اتوبوس بدهیم و از این طریق به جریان ترافیک در خطوط عمومی کمک کنیم. پلیس صلاح می‌داند برای اینکه ترافیک را از سمت ونک و توانیر سبک کند، برای دقایقی این اجازه عبور را بدهد. چنین مجوزی باعث می‌شود تا زحمت پلیس راهور افزایش پیدا کند؛ چراکه ما باید مراقب باشیم تصادفی در خط ویژه رخ ندهد. برای حل مشکل خط ویژه چند راهکار جامع و کامل تهیه کرده‌ایم و در مرحله بررسی است، بخشی از این راهکار مربوط به یاری‌گرفتن از نهادهای دیگر همچون شهرداری است تا در بحث استفاده از تجهیزاتی مانند دوربین به ما کمک شود. اجرایی‌شدن راهکارها نیازمند همکاری با نهادهای دیگر است.
