اولویت حل مسئله جدی آلودگی هوا

داریوش گل‌علیزاده؛ معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست

7میلیون خودروی فرسوده از میان 26میلیون خودروی شماره‌گذاری شده در کشور و 10میلیون موتورسیکلت فرسوده از میان حدود 13میلیون موتورسیکلت شماره‌گذاری شده در کشور هنوز با استاندارد یورو2 و یورو3 زیر آسمان شهرهای ایران تردد می‌کنند و سم حاصل از سوخت را بدون امکان برخورداری از قطعات استاندارد کنترل‌کننده آلودگی به جان شهروندان می‌اندازند.
 به این آمارها البته فرسودگی 85درصد ناوگان حمل‌ونقل عمومی و شدت آلایندگی کامیون‌ها و مینی‌بوس‌ها و اتوبوس‌های فرسوده و وانت‌بارهایی که چندین سال است از رده خارج شده و چندین برابر خودروهای معمولی تولید آلایندگی دارند، اضافه کنید تا متوجه شوید چرا ایرانی‌ها براساس آمار رسمی در نیمه اول امسال به ‌طور میانگین روزانه 116میلیون لیتر بنزین سوزانده و سم آن ‌را در آسمان شهرها پراکنده‌اند؛ آماری که در کشور ترکیه با برخورداری از جمعیتی همتراز ایران، روزانه 12.5میلیون لیتر است.
85درصد ناوگان حمل‌ونقل عمومی ایران فرسوده است و 17میلیون خودرو و موتورسیکلت در ایران از رده خارج و فرسوده‌اند که برای سوخت یورو2 و یورو3 طراحی شده‌اند. این منابع آلاینده متحرک، تجهیزات کاهش آلایندگی ندارند و علاوه بر آنکه از استاندارد خارج هستند مصرف سوخت بالا نیز دارند و به‌دلیل نداشتن تجهیزات کنترل آلایندگی، عامل انتشار آلاینده‌ها در شهرهای ایران هستند. بنابراین اولویت اصلی در بسامان کردن وضعیت هوا اسقاط خودروها و موتورسیکلت‌ها، اتوبوس‌ها، کامیون‌ها و وانت‌بارهای فرسوده است.
وسایل نقلیه فرسوده انتشار آلایندگی بالایی دارند و بیشترین ذراتی که در آلایندگی هوا وجود دارد ناشی از سایش تجهیزات خودرویی نظیر لنت‌ترمز و نبود کاتالیست و ... است. عمده جنس ذرات معلق نیز از جنس دوده یا ترکیبات هیدروکربنی است.
در نیمه اول سال به‌دلیل کمبودهایی که برای تامین سوخت وجود دارد، کمیت سوخت اهمیت می‌یابد که این موضوع باید بهینه‌سازی‌ شود.
متأسفانه عامل اصلی وضعیت امروز تشدید آلودگی هوای شهرهای ایران، عقب‌ماندگی تکالیف دستگاه‌ها از سالیان  گذشته در اجرای قانون هوای پاک است که موجب شده، اثرات تجمعی انواع سوخت‌های فسیلی در کشور و افزایش مصرف انرژی، هوای شهرها را به ‌شدت آلوده کند.
هر سال که می‌گذرد یک سال به سن خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده اضافه می‌شود. این در حالی است که سال گذشته بیش از یک میلیون خودروی جدید وارد بازار شده، اما تنها 20هزار و800 خودروی فرسوده از رده خارج شد. این در حالی است که براساس قانون باید به‌ازای ورود هر خودروی نو به بازار 4تا‌8 خودروی فرسوده از رده خارج و اسقاط شوند.
در این شرایط حتی اگر خودروی یورو6 روز دنیا هم وارد بازار ایران شود، تا وقتی کیفیت سوخت مطرح باشد و رانندگان ملزم به تعویض به‌موقع تجهیزات و قطعات نظیر لنت ترمز، روغن موتور، کاتالیست و سنسورهای دوده و... نباشند، وضعیت از این بهتر نخواهد شد اما باید توجه داشت که آلودگی هوا یک چالش نیست. بلکه یک مسئله جدی است و راهکارهای آن کاملا مشخص است. بنابراین درصورت فراهم شدن زیرساخت‌ها و اعتبارات برای توسعه حمل‌ونقل عمومی نظیر مترو و اتوبوس و وسایط نقلیه برقی که خریداری آنها نیازمند پول است، می‌توان طی 2برنامه 5ساله مشکل آلودگی هوا را در ایران به‌طور کامل حل کرد.