مقاومت به روایت نمادها

بهاره محبی- روزنامه‌نگار

«چرخاندن یک هندوانه در میان جمعی از حامیان اسرائیل» اقدام عجیبی بود که چندی پیش یک معترض در لندن برای ابراز همبستگی با فلسطینیان انجام داد و بازخوردهای گسترده‌ای نیز در شبکه‌های اجتماعی داشت. از ابتدای عملیات طوفان الاقصی و حملات رژیم‌ صهیونیستی به  نوار غزه، حامیان فلسطین در اقصی نقاط جهان علاوه بر حمل پلاکارد، از هندوانه، قاشق و کلید برای ابراز همبستگی با مردم فلسطین استفاده کرده‌اند. از گذشته تا به امروز و در طول چند دهه اشغال سرزمین فلسطین توسط صهیونیست‌ها، اشیاء‌  وتصاویر مختلفی به‌عنوان نماد فلسطین و مبارزه آنان برای آزادی سرزمین‎شان مطرح شده است که در ادامه به برخی از آنان می‌پردازیم.


چفیه؛ نماد طغیان در برابر استکبار
چفیه سال‌هاست که به نماد مبارزه فلسطین برای تعیین سرنوشت و آزادی تبدیل شده است. این پوشش که در اصل برای محافظت از آفتاب استفاده می‎شد، نخستین بار در جریان طغیان جهان عرب در برابر استعمار انگلیس در دهه1930 محبوب شد. امروز نیز اغلب حامیان فلسطین برای نشان دادن همبستگی خود با فلسطین از چفیه استفاده می‌کنند. پس از عملیات طوفان الاقصی، لولا داسیلوا، رئیس‌جمهور برزیل و رشیده طلیب، نماینده کنگره آمریکا، ازجمله کسانی بودند که از چفیه برای ابراز همبستگی با فلسطین استفاده کرده اند. در پی بالا گرفتن استفاده از چفیه در برخی از کشورهای اروپایی، آلمان استفاده از آن را در مدارس ممنوع کرده است.


شاخه زیتون؛ نماد مقاومت در برابر اشغال
درخت زیتون ریشه‌های تاریخی و فرهنگی عمیقی در فلسطین دارد. یکی از شاخصه‌های بارز گیاه زیتون مقاومت در برابر خشکسالی، دمای زیر صفر و حتی آتش است که باعث شده تا به نماد مقاومت فلسطینی‌ها در برابر اشغال اسرائیل تبدیل شود. کشت زیتون از دیرباز نقش مهمی در اقتصاد فلسطین داشته است. حدود ۸۰ تا ۱۰۰ هزار خانواده فلسطینی برای گذران زندگی خود به کشت زیتون متکی هستند. بر همین اساس به‌طور سنتی، فصل برداشت این محصول زمان جشن و شادی در فلسطین است. به‌گزارش سازمان ملل، در 5ماه نخست سال2023، صهیونیست‌ها بیش از 5هزار اصله درخت زیتون را در کرانه باختری از بین برده‌اند.


گنبد مسجد الاقصی؛ آرمان نهایی
مسجدالاقصی در بیت المقدس پس از کعبه در مکه و مسجد النبی در مدینه یکی از مقدس‌ترین اماکن مسلمانان به شمار می‌رود و برای فلسطینی‌ها نیز از اهمیت مذهبی، فرهنگی و سیاسی عمیقی برخوردار است و به همین دلیل، آزادی کامل قدس و مسجدالاقصی به یکی از نمادهای فلسطینی‌ها تبدیل شده است.
 خبرگزاری رویترز به نقل از منابع، حماس گزارش داده که محمد ضیف، رهبر حماس طوفان الاقصی را از سال2021 و در واکنش به هتک حرمت صهیونیست‌ها به مسجدالاقصی طرح‌ریزی کرده است.


حنظله؛ تاب‌آوری کودکان در شرایط دشوار
حنظله، شخصیت کارتونی ساخته ناجی علی، کاریکاتوریست فلسطینی است که نخستین بار در سال1969 در یک روزنامه کویتی منتشر
 و به نماد مردم فلسطین تبدیل شده است. به‌گفته ناجی علی،  حنظله نمادی از سرنوشت تلخ و اندوهبار آوارگان فلسطینی به‌ویژه کودکانی است که در اردوگاه‌ها زندگی می‌کنند. حنظله با پای برهنه و لباس ژنده همیشه به مخاطبان پشت کرده تا نشان دهد که جهان چطور در طول تاریخ به فلسطینی‌ها پشت کرده است. حنظله همچنین نام میوه بسیار تلخی است که در مناطق خشک فلسطین رشد می‎کند و وقتی قطع می‌شود، دوباره رشد می‌‎کند و ریشه‌های عمیقی دارد. ناجی علی در سال1987 در لندن ترور شد اما حنظله همچنان به‌عنوان یکی از نمادهای فلسطین باقی مانده است.‌


کلید؛ نماد امید و حق بازگشت
در سال۱۹۴۸ که صهیونیست‌ها حداقل 750هزار فلسطینی را از خانه خود آواره کردند‌ فلسطینی‌ها کلیدهایشان را با خود بردند؛ چون مطمئن بودند که روزی باز می‌گردند. بسیاری هنوز کلید خانه‌های پدری خود را به‌عنوان نماد امید و عزم برای بازگشت نگه داشته‌اند. این کلیدها از نسلی به نسل بعد منتقل شده و به‌عنوان نمادی از حق بازگشت فلسطینی‌ها حفظ شده است. الجزیره نوشته: در حملات اخیر اسرائیل به غزه، حداقل ۱.۵میلیون فلسطینی آواره شده اند که تقریبا 2برابر تعداد آوارگان روز نکبت در سال۱۹۴۸ است. برای فلسطینی‌ها روز نکبت یک واقعه تاریخی مربوط به گذشته نیست، بلکه روندی است که هرگز متوقف نشده است.


نقشه فلسطین؛نماد مالکیت تاریخی فلسطینی‌ها
نقشه تاریخی فلسطین مربوط به دوران پیش از اشغال فلسطین‌توسط اسرائیل در سال1948 نیز به یکی از نمادهای فلسطین تبدیل شده است که بر حق مالکیت فلسطینی‌ها بر سرزمین مادری‎شان تأکید دارد. صهیونیست‌ها در سال1948 میلادی ۷۸درصد سرزمین تاریخی فلسطین را اشغال کردند و 22درصد باقیمانده به 2 منطقه کرانه باختری و نوار غزه تقسیم شده است. فلسطینی‌ها و حامیان آنها از آن زمان گردنبند، تی‌شرت‌ها و اقلام مختلف دیگری را که شامل جزئیات کاملی از سرزمین تاریخی فلسطین است ، به‌عنوان نماد مالکیت فلسطینی‌ها بر سرزمین مادری‎شان استفاده می‌کنند.


هندوانه؛ استعاره‌ای از پرچم فلسطین
هندوانه که یکی از محصولات غالب کشاورزی در فلسطین به‌ویژه غزه است، به‌دلیل داشتن رنگ‌های مشابه پرچم فلسطین  یعنی قرمز، سبز، سفید و سیاه  به‌عنوان نمادی علیه سرکوب هویت فلسطینی‌ها استفاده می‌شود. پس از جنگ سال1967 بود که رژیم صهیونیستی کنترل کرانه باختری و نوار غزه را به‌ دست گرفت و استفاده از پرچم فلسطین را در قلمروی  اشغالی ممنوع کرد. از آن زمان بود که استفاده از تصاویر هندوانه به‌عنوان نماد مقاومت مرسوم شده و در آثار هنری، لباس‌ها، پوسترها و ایموجی‎ها در شبکه‌های اجتماعی ظاهر شده است. پس از طوفان الاقصی نیز مردم از ایموجی هندوانه یا حتی خود هندوانه در تظاهرات‌ به‎عنوان راهی برای ابراز همبستگی با ملت فلسطین استفاده می‌کنند.


قاشق؛ نماد آزادی و مقاومت ‌
سال2021 میلادی که 6اسیر فلسطینی توانستند با استفاده از چند قاشق زنگ‌زده و حفر تونل از زندان فوق امنیتی صهیونیست‌ها بگریزند، این شیءبه نمادی از فلسطین تبدیل شده است. گفته شده، فلسطینی‌ها برای حفر این تونل از قاشق و دسته یک کتری استفاده کرده اند. وب‌سایت عربی21، در آن زمان با اشاره به اینکه پس از فرار اسرای فلسطینی از زندان گلبوا، قاشق به نماد آزادی و مقاومت فلسطینی‌ها تبدیل شده، نوشت: «فلسطینی‌ها با هوشیاری و زیرکی توانستند با چند قاشق به سبک فیلم‌های هالیوودی زیر زندان فوق امنیتی اسرائیلی‌ها تونل بزنند و اسباب سخره صهیونیست‌ها در جهان عرب شوند.»


مقلوبه؛ نماد سرنگونی اسرائیل
مقلوبه که در واقع نوعی از غذاهای فلسطینی (ته‌چین) است نیز به یکی از نمادهای این سرزمین تبدیل شده است. این غذا از آنجا به یکی از نمادهای فلسطین و مبارزه آنان با اسرائیل تبدیل شده که پس از آماده شدن برای سرو، قابلمه روی یک سینی بزرگ برگردانده می‎شود؛ همین برگرداندن قابلمه ‌ به نماد پیروزی قدس و سرنگون شدن رژیم اشغالگر تبدیل شده است.


شلوار 3خط ورزشی؛ مظهر تحقیر اسرائیل
«زمانی سنگ نماد فلسطین بود، اماحماس کاری کرده است که شلوار 3خط ورزشی به نماد مبارزه با اسرائیل تبدیل شود.» این واکنش یکی از کاربران شبکه‌های اجتماعی در روزهای پس از عملیات طوفان الاقصی است؛ زمانی که ویدئوها و تصاویری از رزمندگان مقاومت فلسطین با شلوار 3خط آدیداس منتشر شد وآنها در حال مبارزه با نظامیان اسرائیلی و منهدم کردن تانک‌ها و جنگ‌افزارهای شان بودند. یکی دیگر از کاربران شبکه‌های اجتماعی در این‌باره نوشته بود: «چقدر هیجان‌انگیز بود که می‌دیدیم کسی با شلوار 3 خط آدیداس با پاراگلایدر از دیوار حائل غزه عبور کرده و اسرائیلی‌ها را به اسیری گرفته است؛ کنار آن حمله طوفانی که هیمنه اسرائیل را تا ناکجا آباد شکست، این شلوار 3 خط گویا ابهت پوشالی‌اش را به تمسخر گرفت، شاید هیچ کار تبلیغاتی دیگری با بودجه سنگین نمی‌توانست اینقدر آبروی ارتش نمی‌دانم چندم جهان را ببرد، اینکه کسی با شلوار گرم‌کن بیاید سر وقت یک پادگان تا دندان مسلح و سربازی را از خواب بیدار کند و بگوید: رفیق وقت اسارته.»