چشم انداز تهران زیبا با بازنگری طرح جامع

گروه شهری

اولین طرح جامع برای شهر تهران در سال۱۳۴۹ تصویب شد و از سال۱۳۵۰ به مرحله اجرا درآمد. از همان سال تاکنون هر ۲۰سال یک‌بار، اصلاحیه جدیدی بر طرح جامع زده شده است. این سند به‌عنوان یک نقشه راه، معیار پیشبرد اهداف و راهبردهای توسعه شهری قرار گرفت و درخصوص جمعیت محدوده و حریم شهر، ضوابط و مقررات ساخت و ساز، نحوه استفاده از اراضی و... ضوابطی را تعیین کرده است؛ هرچند که متأسفانه در سنوات گذشته هیچ‌گاه اهتمام لازم برای اجرای آن وجود نداشته است و آخرین طرح جامع شهر تهران 16سال پیش تصویب شد و به‌دنبال آن با آغاز مدیریت ششم شهر تهران، شورای شهر و شهرداری طی توافق با وزارت راه‌وشهرسازی، نهاد راهبری و پایش طرح‌های توسعه شهری تهران را تشکیل دادند تا این نهاد برای اجرای همه‌جانبه طرح جامع شهر تهران ورود کند. روز گذشته شانزدهمین سالگرد آخرین نسخه طرح جامع شهر تهران بود و رویداد «تهران آینده، یک شهر یک برنامه» برگزار شد. در این نشست به بررسی آخرین اقدامات نهاد راهبری طرح‌های توسعه شهری پرداخته شد.

مکث1
عملیاتی شدن تنها ۳۰درصد طرح جامع در شهر
محمدجواد خسروی‌پور، رئیس نهاد راهبری و پایش طرح‌های توسعه شهری تهران: اگر به طرح جامع شهری تهران عمل می‌شد، می‌توانستیم شاهد وضعیت بهتری در شهر باشیم. در دوره جدید مدیریت شهری، پایش از فعالیت‌ها صورت گرفت و در نهایت منجر به این شد که بفهمیم پیوست چهارم طرح جامع شهری تا چه اندازه تحقق یافته است. درمجموع طرح جامع به‌میزان ۳۰درصد عملیاتی شده است. در یک‌سال اخیر باتوجه به تلاش شهرداری، شورای شهر و وزارت راه‌وشهرسازی، نهاد پایش جایگاه خود را باز یافته است. خوشبختانه مدیریت شهری این اقدامات را جزو اسناد برنامه 5ساله قرار داده است. در یک سال گذشته آزمایشگاه زیست هوشمند شهری راه‌اندازی شده و با توجه به تأکیدات شهردار تهران، برای استفاده از فناوری‌های هوشمند شهری تلاش می‌کنیم با دانش روز حداکثر استفاده را از ظرفیت‌ها داشته باشیم. لازم است مدیریت شهری و وزارت راه‌وشهرسازی برای پیشبرد امور با نهاد همراهی کنند. ما در این جمع‌سپاری می‌خواهیم به تفاهمی در تدوین چشم‌انداز توسعه و بازنگری طرح جامع دست یابیم.

مکث2
واگذاری قرارداد طرح‌های جامع شهری از وزارت مسکن به شهرداری‌ها
مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران:  هرچه که می‌خواستند تصمیم می‌گرفتند و اجرا می‌کردند و نتیجه آن بی‌قانونی‌ها را امروز می‌بینیم و اگر مردم از ناهنجاری‌های شهر تهران ناراحت هستند، باید بگوییم که شهر یک‌روزه پدید نیامده و زمان مدیدی را نیاز دارد. شهر به هر طریقی که پول داده می‌شد، ساخته می‌شد و از درآمدهای حاصل‌شده، بزرگراه و خیابان می‌ساختند و کار به جایی رسید که مردم و شهروندان احساس کردند به‌راحتی نمی‌توان در آن زندگی کرد و امروز نیز به همین شکل است و به‌راحتی نمی‌توان در آن زندگی کرد. شورای اول تصمیم به تدوین طرح جامع گرفت و در انعقاد قرارداد با مشاوران، پایه‌ها را تنظیم کرد اما اجرایی نشد. ما در این دوره نسبت به اجرایی‌شدن طرح جامع شهری پافشاری کردیم و موفق شدیم. معاونت وزارت مسکن و شهرسازی اعلام کرد که قرارداد طرح‌های جامع باید توسط وزارت مسکن و شهرسازی منعقد و هزینه آن تأمین شود اما از مجلس شورای اسلامی می‌خواهیم که اصلاح صورت بگیرد و شهرداری‌ها این قراردادها را منعقد کنند. قرار بر این شد که شهرداری تهران بودجه را تأمین کند و وزارت مسکن و شهرسازی در آینده مبالغ را بپردازد که این اقدام انجام شد. ما در آن دوره ۲۲مشاور برای ۲۲منطقه گرفتیم و یک شرکت مهندس مشاور انتخاب شد. در کمتر از ۲سال مطالعاتی صورت گرفت و طرح جامع آماده و به وزارت مسکن و شهرسازی ارسال شد. طرح جامع تهران قابلیت انعطاف‌پذیری داشت و هنوز هم دارد؛ پس از طرح تفصیلی شهر، شهرداران مناطق و مردم پیشنهادهای اصلاحی را بالغ بر ۴۰۰مورد مطرح کردند و اصلاحات اعمال شد؛ بنابراین هر سال که جلو می‌رویم طرح جامع نیز جلو می‌رود و اصلاح می‌شود.

مکث3
طرح جامع شهر تهران بازنگری شود
علیرضا زاکانی، شهردار تهران: اگر امروز شاهد ترافیک، ناپایداری فضاهای کالبدی و...  هستیم، به این دلیل است که شهر براساس الگوی درستی شکل نگرفته است. شکل فضاهای کالبدی شهر به هیچ عنوان به پیشینه گذشته و فضای ایرانی-اسلامی بازنمی‌گردد. روح و جسم شهر را با هم باید درآمیخته بدانیم و ضرورت دارد یک نگاه از کل به جزء داشته باشیم. اگر هم چنین نگاهی صورت گرفت و این دید را داشتیم باید طرح جامع را جور دیگری تصویب کنیم. این سال‌ها تهران هیچ‌گاه براساس بر الگوی صحیحی ساخته نشده است. از ابتدا یک نگاه چارچوب‌مند بر شهر وجود نداشته تا کالبد شهر را مبتنی بر نیاز آن طراحی کنند. جغرافیای ۷۰۰کیلومتری تهران به ما می‌گوید که برگردیم و فرازونشیب‌ها را ببینیم و ناظر بر نقطه مطلوب خود چشم‌اندازی را تعریف کنیم که اهل علم را قانع کند و مردم امیدوار و قانع شوند که مسیر ما درست است. ما به دوره‌ای رسیده‌ایم که طرح جامع شهر تهران بازنگری شود. نگاهی که در گذشته مقدمه تصویب چنین طرحی بوده، امروز پس از 16سال کامل‌تر و واقع‌بینانه‌تر شده و کل شهر را در یک پیکره واحد می‌بیند؛ لذا باید شهر مطلوب را ترسیم کنیم. شهر ما مناسب‌سازی‌ نشده و از نظر معماری به‌گونه‌ای تنظیم نشده که خدمات را در تمام نقاط ببینیم. برای رفع مشکلات ترافیک، آلودگی هوا، توزیع خدمات مناسب و ایجاد هویت بصری برای شهر نیاز به بازنگری در طرح جامع داریم. طرح جامع شهری باید تکمیل شود؛ نزدیک به 2دهه از این طرح گذشته و باید بازنگری شود و هر 5سال باید برداشتی از آن برای تدوین طرح تفصیلی شکل بگیرد.


مکث4
استفاده از طرح جامع شهری تهران برای دیگر شهرهای کشور
اقبال شاکری، عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی شهر تهران:  خوشبختانه شورای شهر تهران در یک سال قبل عملکرد خوبی داشته و 2لایحه نیز به مجلس ارائه داده که نشان می‌دهد، مشارکت‌ها منشأ اثر خواهند شد. اقدامات لازم در نهاد انجام شده و آنچه اهمیت دارد این است که از نهاد حمایت شود. سؤال ما از وزارت راه و شهرسازی این است که گزارش دهد علل انحراف طرح جامع شهری چیست و چرا ۳۰درصد اجرایی شده و عدم‌اجرای آن به چه زمانی بازمی‌گردد؟ با افتتاح و بریدن روبان‌ها، طرح‌ها آغاز می‌شوند. نباید پس از افتتاح مشکلات آغاز شوند و لازم است هر بخشی کار خود را انجام دهد. ‌باید بستری فراهم شود تا براساس آن بتوان طرح‌های شهری آینده را تدوین کرد. در برنامه هفتم توسعه اشتراک مسائل را مورد توجه قرار دادیم و ۹۰درصد این موارد مشترک را تصویب کردیم. ارکانی که کار می‌کنند باید به اتفاق از نهاد پایش حمایت کنند تا طرح ارائه شود. برنامه ما این بود که طرح جامع شهری که وزارت راه و شهرسازی، شورا و شهرداری برای تهران تدوین کرده‌اند، در دیگر شهرها اجرایی کنیم. برای مدیریت یکپارچه شهری، 3بار تا صحن رفتیم، اما ارائه نشد؛ با وجود این از خیر این طرح نگذشتیم و در روز آخر طرح مدیریت یکپارچه شهری و اتحادیه شهرداران را توانستیم به جای خوبی برسانیم.