مرزنشینان بی‌سامان

راضیه بوستانی/ بوشهر - خبرنگار
 سر و صدای عصایی که هر چند ثانیه یک بار بر کف فروشگاه فرود می‌آید، نگاهم را به عقب برمی‌گرداند. پیرزنی عصا به دست لابه‌لای قفسه‌ها می‌چرخد. نگاهش را که از میان چشمان ریز و کم‌سویش بیرون دویده است به نگاهم می‌دوزد. می‌پرسد: «ننه، برنج‌ها کجاست؟» دستانش را می‌گیرم و او را به انتهای راهرو می‌برم؛ گونی‌های 10 کیلوگرمی برنج روی هم قرار گرفته است. می‌گوید برنج هندی هم هست؟ اسامی نوشته شده روی گونی‌ها را نگاه می‌کنم. آنچه را می‌خواهد پیدا می‌کنم. با یک دست گونی را می‌گیرم و با دست دیگر دست پیرزن را. او را تا صندوق همراهی می‌کنم.

 قیمت را از فاکتوری که صندوق‌دار صادر کرده است، برایش می‌خوانم. جا می‌خورد. می‌گوید: «این‌قدر همراهم نیست. می‌شود برنج را سر جایش بگذاری؟ عصایش را که به میز تکیه داده، دوباره در دست می‌گیرد و راهی در خروجی می‌شود. به دنبالش می‌روم، از در که خارج می‌شود عصا را به نرده‌ها تکیه می‌دهد و بی‌اعتنا به رهگذران روی اولین پله فروشگاه می‌نشیند. روبه‌رویش می‌نشینم.

نگاهی به چهره‌ام می‌اندازد، انگار سنگ صبور پیدا کرده باشد: «سال 68 همسرم بخش زیادی از دسترنج سال‌ها کار خود را به شرکت تعاونی مرزنشینان سپرد؛ شرکتی که بسیاری از اقلام مواد غذایی و لوازم خانگی خود را از آن تامین می‌کردیم. قیمت‌هایش زیر قیمت بازار بود، اما حالا 6 سال است که تعاونی دیگر فعالیت پیشین را ندارد. آن موقع‌ها برنج، شکر، چای و روغن را با قیمت مناسبی در اختیار سهام‌داران می‌گذاشت، اما حالا دیگر خبری از واردات نیست. اگر هم باشد، شاید سالی یکی دو بار.»

می‌گوید: «سال‌هاست می‌گویند برای استفاده از مزایای شرکت تعاونی باید کارت مرزنشینی گرفت. گرفتن کارت مرزنشینی هم که داستان خودش را دارد. آن‌قدر فاصله قلعه سفید تا برازجان را برای گرفتن این کارت رفته‌ام و نتیجه نگرفته‌ام که دیگر رمق ندارم.

 اوایل هزینه صدور کارت 8500 تومان بود. بعدها که سیستم باز شد، هزینه صدور کارت شد 17هزار تومان! شماره تماسی لازم بود تا کد تاییدیه کارت به آن پیامک شود. خیلی‌ها تلفن نداشتند. من هم همینطور. یکی از آشناها شماره تماسش را در اختیارم گذاشت. کد پیامک شد و کارت هم تایید، اما مگر به همین جا ختم می‌شد؟»



هزینه پیامک‌ها تحمیل شد

سامانه پیامکی شرکت تار در این اوضاع آشفته شرکت‌های تعاونی مرزنشینان به دغدغه دیگری برای مرزنشینان تبدیل شده است؛ شرکتی که صدور کارت‌های مرزنشینی را بر عهده گرفته با راه‌اندازی یک سامانه پیامکی با کسر هزینه‌ از مرزنشینان به ازای پیامک‌های ارسالی موجب نارضایتی آن‌ها شده است.

پیرزن نگاهش را از من می‌گیرد و به پاهایش چشم می‌دوزد. انگار خستگی بر پاهایش چیره شده. برمی‌خیزم و کنارش می‌نشینم. باز هم بی‌اعتنا به عبور رهگذران پاهایش را روی پله‌ها دراز می‌کند. با خنده می‌گوید: «ننه، در روستا نیستی ببینی روستاییان چقدر از این پیامک‌ها شاکی‌اند.  یکی می‌گوید خدمات که قطع شده دیگر پیامک چه معنی دارد؟ دیگری می‌گوید حالا خدمات هم برقرار شود مگر سودمان چقدر است که هر سال 180هزار تومان برای هزینه پیامک‌ها بدهیم؟ آشنای من هم که پیامک‌های من به شماره‌اش می‌آید، با اینکه خودش دستش تنگ است، اما به روی خودش نمی‌آورد. فقط می‌آید و پیامک‌ها را برایم می‌خواند.»



لزوم بازنگری در مبارزه با قاچاق

روش‌های مبارزه با قاچاق سازمان‌یافته نیازمند بازنگری جدی است، زیرا در شرایط موجود فشار اقتصادی قابل ‌توجهی بر اقشار ضعیف جامعه اعمال می‌شود.  بعد از حذف مرزنشینانی که فاصله آن‌ها با خط مرزی بیش از 30 کیلومتر بود از 900 هزار عضو تعاونی‌های مرزنشینان بوشهر حدود 500 هزار نفر باقی ماندند که از این تعداد هم کمتر از 50 هزار مرزنشین موفق به دریافت کارت مرزنشینی شدند.

شرکت تعاونی مرزنشینان بخش مرکزی دشتستان هر چند تلاش می‌کند سالی یکی - دو بار اجناسی را وارد کند و در حفظ سهام‌دارانش بکوشد، اما آن‌طور که مسئول این شرکت می‌گوید؛ واردات در همین یکی - دو بار هم با هزاران مشقت همراه است.

حیدر خدادادی تنها ثمره طرح ساماندهی را رشد تجار، حذف شرکت‌های تعاونی از میدان فعالیت و فشار بر معیشت مرزنشینان می‌داند و تصریح می‌کند: «دایره فعالیت تعاونی‌ها از سال 90 تاکنون چنان بسته شد که از بین حدود 24 تعاونی استان، فقط تعاونی بخش مرکزی دشتستان توانسته است حیات خود را حفظ کند؛ آن هم با سالی یکی دو بار نفس کشیدن. مشقت بسیار برای گرفتن کارت مرزنشینی همه اعضا را ناامید کرد به گونه‌ای که بسیاری از آن‌ها دیگر از گرفتنش سرباز زدند. عده‌ای آمدند سهامشان را گرفتند.  عده‌ای هم هنوز درگیر  گرفتن کارت مرزنشینی هستند. باوجود بی‌میلی مرزنشینان برای گرفتن کارت در نهایت با اصرار توانستیم حداقل 23 هزار نفر از اعضایمان را به کارت مرزنشینی مجهز کنیم.»
او ادامه می‌دهد: «مرزنشینان بوشهر از این اوضاع بسیار ناراضی‌اند، زیرا از سال 66 تاکنون امتیازهای آن‌ها هر روز کمتر شده است. البته در برخی استان‌ها با رایزنی‌های صورت‌گرفته، وضع بهتری برای مرزنشینان رقم خورده است. مثلا در سیستان ‌و ‌بلوچستان برای تشویق اعضا به ازای هر کارت، هزار لیتر سوخت در نظر گرفته‌اند.»



واردات تعاونی‌ها معلق است

از70 نوع کالایی که شرکت‌های تعاونی مرزنشینان 17 استان کشور به واردات آن‌ها می‌پرداختند، حالا مانده 42 کالا با 30 درصد گمرکی برای 4 کالایی که روزگاری شرکت‌های تعاونی آن‌ را بدون پرداخت گمرک وارد می‌کردند؛ برنج، شکر، چای و روغن و50 درصد گمرکی برای سایر کالاها.

مدیرعامل شرکت تعاونی مرزنشینان بخش مرکزی دشتستان می‌گوید: «صادرات شرکت‌های تعاونی بر اساس نوع کالاهایی است که دولت تعیین کرده و برای صادرات سقفی تعریف نشده، اما واردات محدودیت‌هایی دارد. بعد از ابلاغ طرح ساماندهی، تعداد اقلام وارداتی شرکت‌های تعاونی از 70 کالا به 42 مورد کاهش پیدا کرد که البته میزان واردات این 42 قلم هم نصف شده است. مثلا اگر قبل از طرح ساماندهی هر مرزنشین می‌توانست 50 کیلوگرم برنج وارد کند، حالا فقط می‌تواند 25 کیلوگرم وارد کند.»

حیدر خدادادی می‌افزاید: «با وجود همه مشقت‌هایی که بر سر راهمان قرار گرفته، سال گذشته حدود 432 تن برنج وارد کردیم و هر گونی 40 کیلوگرمی را به قیمت 58 هزار و 500 تومان، یعنی زیر قیمت بازار، در اختیار مرزنشینان قرار دادیم. حالا اما برای واردات مشکلاتی داریم. واردات تعاونی‌های مرزنشینان بر اساس صادراتشان صورت می‌گیرد. صادرات هم به ارز نیاز دارد و ممنوعیت خرید ارز در بازار سیاه برای تعاونی‌ها وجود دارد و دولت هم ارزی در اختیار تعاونی‌ها قرار نمی‌دهد. به همین دلیل محدودیت صادرات، واردات تعاونی‌ها هم معلق شده.» سال گذشته حدود 800 هزار دلار صادرات از تعاونی مرزنشینان بخش مرکزی دشتستان صورت گرفت، اما امسال مرزنشینان علاوه بر همه مشکلات، هنوز بلاتکلیف صادرات و واردات هم هستند.



   سوءتفاهم مالیاتی هم اضافه شد

مالیاتی که بر اثر یک اشتباه بر تعاونی مرزنشینان بخش مرکزی دشتستان تحمیل شده است هم بر مشکلات مرزنشینان افزوده. آن‌طور که مدیرعامل شرکت تعاونی مرزنشینان بخش مرکزی دشتستان می‌گوید؛ با واردات 240 تن شکر در سال گذشته، تعاونی حدود 117 میلیون تومان جریمه و در نهایت 130 میلیون تومان مالیات، برایش نوشته شد. حیدر خدادادی با بیان اینکه سود تعاونی‌ها فقط بین 3 تا 6 درصد است، می‌افزاید: «موضوع از این قرار است که واردات 240 تن شکر مربوط به 2 سال بوده و با وجود اینکه بر اساس درخواست گمرک این 240 تن به 2‌بخش تبدیل شد، اما در نهایت اداره مالیات، مالیات را برای 2 برابر این 240 تن در نظر گرفت. حالا حدود یک‌ سال است هر چه جلسه می‌رویم و توضیح می‌دهیم، بی‌فایده است.»