کتابخوانی؛ روستا به روستا

محمود مولایی- روزنامه‌نگار

 این روزها که به هفته کتاب و کتابخوانی اختصاص دارد، فارغ از وضعیت کتابخوانی در کلانشهرها، در شهرهای کوچک و به‌ویژه در روستاها و مناطق عشایرنشین ترویج کتابخوانی مشاهده می‌شود. شهر کوچک بانه‌وره در استان کرمانشاه یکی از مناطقی است که از سال1397 با احداث کتابخانه عمومی امام شافعی، فعالیت خود را آغاز کرده است. این کتابخانه در بخش ورودی شهر واقع شده است.
مردم از اقشار و گروه‌های سنی مختلف از شهر و استان به کتابخانه مراجعه می‌کنند و در این بین کودکان زیر ۶سال، دانش‌آموزان و دانشجویان، بیشترین تعداد مراجعان را به‌خود اختصاص داده‌اند. به‌گفته مسئول کتابخانه عمومی امام شافعی شهر بانه‌وره، ظرفیت پذیرش فرهنگ کتابخوانی در مناطق روستایی بسیار زیاد است و باید در زمینه ترویج کتابخوانی در روستاها تلاش بیشتری صورت گیرد. فرزانه هدایتی‌زاده در این‌باره به همشهری می‌گوید: «هدف از بردن کتاب به روستا، ساختن جامعه متعادل است تا افراد با حقوق شهروندی خود آشنا شوند. دسترسی نداشتن به منابع و کتاب در روستاها از مهم‌ترین دلایل کمبود کتابخوان روستایی است.» او ادامه می‌دهد: «بچه‌های روستا سرشار از باور و انگیزه و امید هستند و تأثیر کتابخانه و کتابدار بر ترویج کتاب در روستاها یکی دیگر از اهداف مهم ماست.»

ترویج فرهنگ کتابخوانی در روستا  
فرزانه هدایتی‌زاده، کارشناس زبان و ادبیات فارسی از آذر سال1398 فعالیت خود را در کتابخانه عمومی امام شافعی شروع کرد و به‌عنوان مسئول این کتابخانه تا‌کنون اقداماتی را در راستای فعالیت‌های فرهنگی و ترویجی انجام داده است. به‌گفته هدایتی‌زاده، کتابخانه امام شافعی به‌عنوان پایگاه ترویج فرهنگ کتابخوانی در میان عشایر و روستاهای فاقد کتابخانه فعال است.  او می‌گوید: «باتوجه به اینکه شهر بانه‌وره حاصل تجمیع روستای نوار مرزی است، برخی از مردم این شهر هنوز زندگی کوچ‌نشینی دارند و در زمستان به مناطق مرزی کوچ می‌کنند. بنابراین کتابخانه در مناطق قشلاقی نیز فعالیت مستمر دارد.» مسئول کتابخانه امام شافعی عنوان می‌کند: «با توجه به تعداد قابل‌توجه روستاهای همجوار شهر که فاقد کتابخانه هستند، بر آن شدیم که کتابخانه به‌عنوان مرکز ترویج فرهنگ کتابخوانی در میان روستاییان و عشایر فعالیت کند و برخی از فعالیت‌های خود را به بیرون از شهر ببرد.»
 هدایتی‌زاده معتقد است باتوجه به اینکه روستاها حجم زیادی از کمیت و کیفیت جامعه ایرانی را تشکیل می‌دهند، متأسفانه برای روستاها در برنامه‌های فرهنگی به‌طور مشخص برنامه‌ریزی نشده است. شهر بانه‌وره یکی از شهرهای تازه‌تأسیس شهرستان پاوه محسوب می‌شود که از سال1391 رسما تاسیس شد. این شهر حاصل تجمیع بیش از 22روستا‌ از روستاهای نوار مرزی است که درجریان جنگ تحمیلی در محل کنونی شهر بانه‌وره استقرار یافته‌اند. جمعیت کنونی شهر طبق آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن کشور، 5000نفر و 950خانوار است. موقعیت شهر بانه‌وره در فاصله ۱۱۰کیلومتری مرکز استان کرمانشاه و ۱۷کیلومتری محدوده جنوب شرقی شهر پاوه واقع شده است.‌

کتابخوانی دانش‌‌آموزان روستا
فرزانه هدایتی‌زاده معتقد است به‌عنوان یک فعال فرهنگی فعالیت کتاب و کتابخوانی را فقط به کتابخانه امام شافعی خلاصه نکرده است. مسئول کتابخانه عمومی امام شافعی در این رابطه می‌گوید: «از آنجایی که فعال فرهنگی هستم، فقط در خود کتابخانه امام شافعی فعالیت نمی‌کنم. سعی می‌کنم به روستاها و مناطق عشایرنشین بروم و اغلب با خودم کتاب هم می‌برم. در هر روستا هم یکی از بچه‌هایی که علاقه بیشتری به کتاب دارد را به‌عنوان سفیر کتاب انتخاب می‌کنم تا همکاری بیشتری با هم داشته باشیم. به این ترتیب که هر بار به یک روستا می‌روم، چندین کتاب به سفیر کتاب می‌دهم تا او مسئول هماهنگی بین من و بقیه بچه‌ها باشد.» او بر این باور است که اگر دانش‌آموزان به کتابخوانی علاقه‌مند شوند، به ترویج فرهنگ کتابخوانی در آینده کمک بیشتری خواهد کرد.
هدایتی‌زاده می‌گوید: «بچه‌ها کتاب می‌خوانند و وقتی دوباره به همان روستا می‌روم، بچه‌ها به معرفی کتاب‌هایی که خوانده‌اند، می‌پردازند. دانش‌آموزان، بیشتر به کتاب‌های شعر علاقه نشان می‌دهند.» کارشناس زبان و ادبیات فارسی یادآور می‌شود: «با توجه به اینکه کتابخانه امام شافعی در شهر قرار دارد و من علاقه زیادی به ترویج فرهنگ کتابخوانی در روستاها دارم، از سال 1399کتاب‌ها را شخصا به روستاها می‌برم تا خوانده شود. البته هزینه‌ای بابت آن دریافت نمی‌کنم و فقط به‌دلیل علاقه شخصی چنین کاری می‌کنم. از آنجایی که ارزش کتاب درون خودم نهادینه شده، دوست دارم روستاهای فاقد کتابخانه و عشایر نیز از لذت کتابخوانی بهره‌مند شوند.» او تأکید می‌کند: «در روستاها بیشترین کسانی که علاقه به کتاب نشان می‌دهند، معمولا از گروه سنی کودک و نوجوان هستند. حتی خیلی از کارگاه‌های آموزشی که در روستاها برگزار می‌کنیم، بیشتر ویژه کودک و نوجوان است.»  مسئول کتابخانه عمومی امام شافعی اضافه می‌کند: «کتابخانه که به‌صورت هیأت امنایی اداره می‌شود، هزینه را پرداخت می‌کند. البته یکی از مشکلات کتابخانه امام شافعی این است که کمبود نیرو داریم و عملا خودم به تنهایی این کتابخانه را اداره می‌کنم. این کتابخانه به‌صورت تک شیفت فعال است و به‌نظر می‌رسد که حداقل یک نیروی کار دیگر باید به اینجا اضافه ‌شود.»

فرزانه هدایتی‌زاده:
با توجه به اینکه کتابخانه امام شافعی در شهر قرار دارد و من علاقه زیادی به ترویج فرهنگ کتابخوانی در روستاها دارم، از سال 1399کتاب‌ها را شخصا به روستاها می‌برم تا خوانده شوند. البته هزینه‌ای بابت آن دریافت نمی‌کنم و فقط به‌دلیل علاقه شخصی چنین کاری می‌کنم.
از آنجا‌ که علاقه به کتاب درون خودم نهادینه شده، دوست دارم روستاهای فاقد کتابخانه و عشایر نیز از لذت کتابخوانی بهره‌مند شوند.

ما اکثر تجهیزات جدیدی را  که خریداری کردیم به کتابخانه‌های روستایی که فعال هستند، اختصاص دادیم. البته تمام کتابخانه‌های روستایی مانند هم نیستند و برخی از آنها فعال‌تر از بقیه هستند.

مکث
یک کتابخانه به وسعت یک فرهنگسرا
به‌گفته مدیرکل کتابخانه‌های عمومی کرمانشاه، در روستاهای کرمانشاه وجود یک کتابخانه به اندازه یک فرهنگسرا تأثیرگذار است. محمدامین بهرامی در این‌باره به همشهری می‌گوید: «چند کتابخانه در کندوله صحنه، شیان اسلام‌آباد غرب، پاوه و... داریم و عملا کل کار فرهنگی این مناطق به‌دست مسئولان کتابخانه است. واقعیت این است که مسئولان کتابخانه‌هایی که در مناطق محروم فعالیت می‌کنند، چندان مدنظر ما نبودند، اما با تلاش خود نشان دادند که می‌توانند در ترویج کتابخوانی کمک بسیاری انجام دهند. ما هم البته حمایت‌های لازم را از این دست کتابخانه‌ها انجام می‌دهیم؛ چنان‌که در حال حاضر برنامه‌های مستمری با حضور همکاران برگزار می‌کنیم تا به وضعیت کتابخانه‌های روستایی رسیدگی کنیم. افرادی هم که در کتابخانه‌های روستایی فعالیت می‌کنند، مورد حمایت ما هستند و به‌شدت از کاری که آنها انجام می‌دهند، استقبال می‌کنیم.» او ادامه داد: «ما اکثر تجهیزات جدیدی  راکه خریداری کردیم به کتابخانه‌های روستایی که فعال هستند، اختصاص دادیم. البته تمام کتابخانه‌های روستایی مانند هم نیستند و برخی از آنها فعال‌تر از بقیه هستند.» ‌مدیرکل کتابخانه‌های عمومی کرمانشاه اضافه کرد: «در روز روستا یک همایش با عنوان نشر کتابخانه‌های روستایی در توسعه و پیشرفت روستاها برگزار کردیم که البته از چند استان کرمانشاه، گیلان، بوشهر، چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد حضور داشتند. بعد از آن نیز برنامه‌های مختلفی را برای ترویج کتابخوانی در روستاها برگزار کردیم و در هفته کتاب نیز این برنامه‌ها ادامه دارد.»‌