فراموشستان

علیر‌ضا‌ محمودی | نویسنده و روزنامه‌نگار:

میدان بهارستان با بی‌رحمی تحمل‌ناپذیری نشانه‌ بی‌معرفتی ما تهرانی‌ها به تهران است. تندیس مرحوم مدرس در گوشه میدان بهارستان با مظلومیت خاصی که به گوشه دیگر میدان اشاره می‌کند، ناخواسته همچون همان نطق‌های آتشین در صحن مجلس ملی، یادآوری می‌کند که اینجا بهارستان است؛ میدان بهارستان. قلب تاریخی‌ای که تهران را از شیراز و مشهد و اصفهان جدا می‌کند. ما میدان بیضی‌شکل را دور می‌زنیم و صدای مدرس را نمی‌شنویم؛ چراکه تهران امروز برای توقف و شنیدن و دیدن‌، شهر بی‌مناسبتی است.

تاریخ معاصر ایران و تاریخ پایتخت ایران آنچنان با هم درآمیخته که وقتی از تاریخ ایران معاصر حرف ‌می‌زنیم بدون شک داریم درباره تاریخ تهران حرف می‌زنیم. لوکیشن و محل وقوع این تاریخ در این شهر بزرگ میدانی است به نام بهارستان؛ میدانی که مجلس شورای ملی به‌عنوان نماد آرزو‌های ملی در راه سعادت و بهروزی قوم ایرانی در آنجا ساخته شده است. مجلس در جوار مدرسه سپهسالار قرار دارد؛ جایی که فاتحان تهران با تفنگ‌های سرپرشان مقابل در ورودی‌اش به نشانه پیروزی و تفوق بر استبداد، عکس یادگاری گرفتند. در همین میدان بود که نمایندگان آزادیخواه و طرفدار رضاخان پیش از آغاز جلسات مجلس از درشکه‌ها پیاده می‌شدند تا وارد صحنه رقابت آزادی و استبداد شوند. در همین میدان بود که مردم تهران برای حمایت از مصدق تجمع کردند؛ روزی که مصدق می‌رفت تا استعفا بدهد.

در همین میدان بود که شعبان جعفری و گروهش پیروزی کودتا را جشن گرفتند. در همین میدان بود که حسنعلی منصور توسط جوانی مسلمان ترور شد. در همین میدان بود که مردم آدرس مدرسه علوی را می‌گرفتند تا به دیدار امام خمینی بروند که چند ساعتی از بازگشت پیروزمندانه‌اش به وطن می‌گذشت. اینها همه تاریخ تهران است و تاریخ میدان بهارستان. برگردیم به میدان بهارستان کنونی. در این محوطه ولنگ و باز، از کجا باید دنبال این نشانه‌ها را گرفت. از سردر مجلس یا از دیوار آجری مدرسه عالی شهید مطهری. از پیاده‌روها یا از سنگفرش خیابان. از تاکسی‌‌ها یا بساط دستفروش‌ها.

در چنین بازار مکاره‌ای میدان تاریخ‌ساز شهر ما هیچ نشانه‌ای برای اینکه تهرانی‌ها را در تهرانی بودن به هم نزدیک کند، ندارد. بر هویتی پافشاری می‌کند که خود نهایت بی‌هویتی است. به هیچ‌چیز اشاره نمی‌کند؛ چرا که خود سر تا پا انباشته‌ از روزمرگی است. زمانی در این میدان مردم تهران برای عمیق‌ترین نیازهای جامعه ایرانی ایستادگی کرده‌اند و حالا در این میدان همه‌‌چیز از در و دیوار تا نمادها و نشان‌ها در خود هستند که باشند.