راهکارهای عملی برای نخبه‌پروری در مدارس عادی

ناصر کوهستانی | کارشناس حوزه آموزش و پرورش:

در ماه‌های اخیر یکی از اخباری که در فضای حقیقی و مجازی و جامعه آموزشی، موافقان و مخالفانی پیدا کرد حذف آزمون‌های ورودی مدارس نمونه و تیزهوشان متوسطه دوره اول بود. یکی از اصلی‌ترین و جدی‌ترین نگرانی‌های مخالفان، حذف این آزمون‌ها، تربیت و توجه به دانش‌آموزان نخبه و مستعد است؛ زیرا نخبگان هر جامعه‌ای هسته اصلی مدیریت آموزشی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کشور هستند. بنابراین، سرنوشت این دانش‌آموزان و شیوه‌های آموزش آنها یکی از موضوعات مهمی است که باید راه‌حلی برای آن ارائه شود. کارشناسان و اولیای دانش‌آموزان منتظر جایگزین مناسبی در سیستم آموزشی برای پرورش استعداد نخبگان هستند.

اگر نیم‌نگاهی به اهداف آموزشی عمومی بیفکنیم، بناست بچه‌های ما مهارت‌های با هم زیستن را تجربه کنند و با آموزش مهارت‌های کاربردی زندگی، شادترین لحظات زندگی خود را در مدرسه تجربه کنند. اما حال و روز آموزش و پرورش ما در این زمینه خوب نیست؛ چراکه در کنار تمامی مشکلات موجود از قبیل نیروی انسانی ناکارآمد، فضای فیزیکی نامناسب مدارس، محتوای سنگین دروس ابتدایی و متوسطه، معلمانی با دغدغه‌های گوناگون و مشکلات مالی از سویی و آزمون‌های متعدد و استرس‌زا در پایه‌های ابتدایی از سوی دیگر، عرصه بر دانش‌آموزان تنگ شده و روزانه شاهد رقابت‌های ناسالم و صرف هزینه‌های سنگین برای ورود به مدارس خاص هستیم.

ما نمی‌گوییم مدارس نمونه و تیزهوشان نباشند اما برای پذیرش دانش‌آموزانشان باید راهکار جدیدی ایجاد شود. در چند سال گذشته طرح «شهاب» در مدارس اجرا شد که طرح بسیار خوبی بود، اما جدی گرفته نشد. اکنون باید یک مدل درست برای طرح شهاب ارائه شود تا جایگزین مناسبی برای این آزمون‌ها شود. ما به‌دنبال راهی هستیم که هم عدالت اجتماعی را حفظ کنیم و هم کیفیت مدارس را. این مدارس به‌عنوان مدارس عادی دولتی دانش‌آموز می‌پذیرند اما براساس مدلی که وزارتخانه به مناطق ارائه می‌دهد و شورای برنامه‌ریزی مناطق با توجه به شرایط و وضعیت منطقه‌شان آن را بومی‌سازی کرده و به مدارس ارائه می‌دهند. هم‌اکنون منتظر هستیم تا کارگروه وزارتخانه تصمیم بگیرد اما مدیران مدارس نمونه دولتی و تیزهوشان و همچنین اولیا نگران نباشند؛ بدون شک راهکاری مناسب برای آن درنظر گرفته شده است. همه تلاشمان این است که کشف و پرورش استعدادهایمان به شیوه‌ای اتفاق بیفتد که موجب ضرر و هدررفت آنها نشود.

خیلی‌ها با حذف این آزمون‌ها موافق‌اند اما می‌گویند چرا امسال و چرا بدون اطلاع و مقدمه؟

ما صحبتشان را قبول داریم اما بالاخره این کار باید از یک جایی شروع شود. اکنون که قدم اول برداشته شده است، همه تلاش بر این است که بچه‌ها کمتر آسیب ببینند و خانواده‌ها هزینه کمتری برای شرکت در کلاس‌های تست غیر‌استاندارد و فشرده بپردازند.

از سوی دیگر، توصیه می‌شود که مدیران مدارس دولتی بستری را فراهم کنند که دبیران با انگیزه‌هایی بالاتر در مدارس حاضر شوند و شاخص‌ها و برنامه‌های متعدد آموزشی را با کیفیت مناسب اجرا کنند تا در راستای تقویت بنیه علمی و فرهنگی مدارس، بستر حضور دانش‌آموزان شاخص در مدارس دولتی فراهم شود.
امروزه مطالعات تطبیقی در نظام آموزشی کشورهای موفق در عرصه تعلیم و تربیت نشان می‌دهد که میانگین دانش‌آموزان مستعد و تیزهوش با ضریب هوشی بالای 130، حدود 2/2درصد از دانش‌آموزان را پوشش می‌دهد که شیوه‌های آموزشی آن نیز از طریق تفکیک و جداسازی نیست، بلکه از طریق تلفیق و غنی‌سازی محتوای آموزشی، جهش‌های درست، بموقع و استعداد‌یابی است.

برنامه‌ریزان آموزشی و کارشناسان آگاه باید با انجام مطالعات تطبیقی در نظام آموزشی کشورهای موفق دنیا در زمینه‌های تلفیق دانش‌آموزان تیزهوش با عادی و صرف هزینه‌های مناسب و آماده‌سازی بسته‌های آموزشی کاربردی، بستر مناسب را برای رشد و تربیت این دانش‌آموزان فراهم و نگرانی‌های بحق و شایسته مخالفان را با راه‌حل‌های مناسب برطرف کنند.