استارت آپ
اینترنت پرسرعت،عامل رشد استارت‌آپ‌ها در 4 سال اخیر
ژوبین علاقبند، نایب‌رئیس هیأت مدیره اسنپ در گفت و گو با همشهری از فراز و فرودهای این استارت‌آپ گفته است
محمد کرباسی ، دبیر گروه دانش و فناوری/اشکان خسروپور،خبرنگار| شاید هیچ استارت‌آپی در ایران به اندازه اسنپ هر روز با جمعیت زیادی از مردم به‌ویژه در کلانشهری مثل تهران سر و کار نداشته است. حتی خیلی از افراد مسن به‌خاطر این استارت‌آپ سراغ گوشی هوشمند رفته‌اند و استفاده از اینترنت موبایل را شروع کرده‌اند. همه این ماجراها باعث شده تا حاشیه‌ها و حرف و حدیث‌های زیادی هم همراه اسنپ باشد. گفت‌وگو ما با ژوبین علاقبند، نایب‌رئیس هیأت مدیره این شرکت در شبی صورت گرفت که کارمندان و مدیران اسنپ سومین سالگرد آغاز به‌کار خود را جشن می‌گرفتند. مصاحبه ما مانند خود روند رشد اسنپ با فراز و فرودهای فراوانی همراه بود. ژوبین علاقبند اما عقیده دارد که اینترنت پرسرعت و دیتای موبایل در 5-4 سال اخیر از مهم‌ترین دلایل رشد استارت‌آپ‌ها و کسب و کارهای اینترنتی بوده‌است.
شاید زمانی افراد به استارت‌آپ‌ها کمتر توجه می‌کردند. حالا اما مقام‌های کشور هم تأکید ویژه‌ای در این رابطه دارند. به عنوان اولین سوال در این سه سال چقدر اشتغال‌زایی داشته‌اید؟
در گروه شرکت‌های ما به‌صورت مستقل حدود 1500نفر شاغل هستند که این خودش یک موفقیت است. نصف این تعداد در اسنپ هستند. به‌صورت غیرمستقیم هم در سیستم بانک اطلاعاتی‌مان حدود 300هزار راننده ثبت‌شده داریم که چیزی نزدیک به 185هزار نفرشان فعال هستند؛ یعنی با سامانه ما کار کرده و مسافر جابه‌جا می‌کنند. ما در 14شهر هستیم اما در چشم‌اندازمان محدوده کارمان را کل جغرافیای کشور می‌دانیم.
شما روند توسعه‌ای سریعی طی ۳سال اخیر داشته‌اید. برخی اما حرف از حمایت برخی نهادها از شما می‌زنند. حمایت و پشتوانه خاصی داشته‌اید که باعث سرعت رشدتان بوده است؟
ما پشتوانه‌مان بیشتر ایرانسل است. این شرکت سرمایه‌گذار اصلی است و عملا در فعالیت‌هایی که انجام می‌دهیم، حامی ماست. این شرکت خیلی برایمان مهم و یک شریک تجاری با اهمیت و باارزش برای ماست. خوشبختانه مدیریت ایرانسل و سهامداران ایرانسل به این نوع کسب و کار اینترنتی علاقه‌مند هستند و در حمایت‌هایشان این مسئله را نشان داده‌اند. به‌طور کلی، هیچ‌چیز غیرعادی در ساختار سهامداری و پشتوانه مالی نداریم. همه‌‌چیز شفاف است. ایرانسل حدود یک‌سوم سهام را دارد و بقیه سهام در اختیار «ام.تی.ان» و عده‌ای سهامدار خصوصی است.
در فکر جذب سرمایه خارجی هستید؟ به‌ویژه اینکه بعد از برجام دولت توجه ویژه‌ای در این رابطه داشته است.
معمولا شرکت‌های استارت‌آپی چند مقطع جذب سرمایه دارند. ما در برنامه‌مان حتما جذب سرمایه در مقاطع بعدی را داریم. کشور ما هم حتما به جذب سرمایه خارجی احتیاج دارد. یکی از اهداف نظام بعد از اینکه برجام اتفاق افتاد این است که تا جایی که بتوانیم سرمایه خارجی جذب کنیم چون می‌تواند یک منبع درآمدی برای کشور باشد.
برخی عقیده دارند که شما اوبر را در ایران پیاده کرده‌اید. چقدر این مسئله را قبول دارید؟
به هر حال مدل برگرفته از مدل اوبر است اما نمی‌توان گفت اوبر این را عملی کرده بلکه تکنولوژی، سرعت اینترنت بالا و دیتا این شرایط را فراهم کرده‌اند. در ایران یکی از مهم‌ترین دلایل رشد استارت‌آپ‌ها و این نوع کسب و کارها این است که اینترنت پرسرعت ودیتا روی موبایل‌ها فراهم است؛ به‌خصوص در 5-4 سال گذشته به‌شدت در این حوزه سرمایه‌گذاری شده است که باید از آن تقدیر کرد. مدل ما ایجاد پلتفرم حمل‌ونقل مسافر در دنیا بوده و اوبر هم در دنیا نخستین استارت آپی بوده که شروع به‌کار کرده است. ما اما نرم‌افزارمان را خیلی ایرانی کرده‌ایم.
اپ شما ایرانی است؟ خیلی‌ها فکر می‌کنند که اپ شما تغییریافته یک پلتفرم خریداری شده از خارج است.
اپلیکیشن فعلی ما از صفر در ایران نوشته شده و توسعه پیدا کرده است. قبل از اسنپ ما یک نرم‌افزار تاکسی‌یاب داشتیم که در خارج از کشور طراحی شده و در ایران کار می‌کرد اما چون در ایران ما شرایط خاص خودمان را داریم فهمیدیم که تاکسی‌یاب جواب نمی‌دهد. نسخه جدید را با نام اسنپ بچه‌های فنی ایرانی خودمان از صفر شروع به نوشتن کردند. اپلیکیشن اسنپ کاملا ایرانی است و این یکی از افتخارات ماست.
بعضی‌ها می‌گویند شما بازار رقابت در این حوزه را به هم ریخته‌اید. نمونه‌اش مثلا شکایت تپسی از شما به‌خاطر جلوگیری از کار همزمان راننده‌ها ست.
ما استدلال‌مان خیلی منطقی است. وقتی کسی به‌عنوان کاربر راننده با ما کار می‌کند، طبیعتا یک‌سری دستورالعمل و ضوابط خاص و انتظاراتی از او داریم. بعضی وقت‌ها در برندینگ کمک‌شان می‌کنیم که آرم اسنپ در خودرویشان دیده شود و این خیلی غیرعادی نیست که از آن دسته از راننده‌ها بخواهیم که فقط با ما کار کنند. در خیلی از صنایع این را می‌بینید. قبل از شروع کار با راننده ما یک قراردادی داریم که راننده تعهد بدهد تا زمانی که با ما کار می‌کند با شرکت دیگری کار نکند. طبیعی است اگر شما با اسنپ کار می‌کنید و مسافر در ماشین‌تان است اگر همزمان بخواهید با تپسی کار کنید، نمی‌توانید خدمات‌رسانی مناسبی داشته باشید.
اما این مسئله شما را متهم به نقض حریم شخصی هم کرده است؛ یعنی شما به راننده پیغام می‌دهید که اپلیکیشن تپسی دارد و باید آن را پاک کند. مثل قضیه‌ای که برای ویز وجود داشت.
اندروید ساختارش به شکلی هست که این دسترسی برای همه وجود دارد. هر اپی می‌تواند ببیند که چه برنامه‌های نصب شده است و اگر می‌توانند ببینند که چه برنامه‌ای نصب شده دلیلی ندارد که به محتوای آن دسترسی داشته باشند. اگر شما تلگرام در برنامه‌هایتان وجود داشته باشد هر اپی می‌تواند بفهمد شما تلگرام در لیست‌تان دارید اما طبیعتا به دیتای آن دسترسی ندارد.
اما شما مثلا درباره ویز اعمال قانون کرده و راننده‌ها را مجبور به پاک کردن این اپلیکیشن کردید.
ما اعمال قانون نکردیم؛ یعنی اصلا تصمیم ما نبود. ما صرفا از معاون دادستان در امور مسائل رایانه‌ای یک نامه دریافت کردیم که این نامه خطاب به ما و دو شرکت همکارمان بود. در آن نامه از ما خواسته شده بود که در یک تاریخ و ساعتی این محدودیت را برای راننده‌هایمان اعمال کنیم.
چطور شد که از کافه بازار حذف شدید؟ بعضی‌ها می‌گویند به‌خاطر جریان‌های اخیر است.
نمی‌دانم دلیلش چیست. پیامی که ما می‌گیریم این است که به‌دلیل عدم‌رعایت قوانین کافه بازار ما نمی‌توانیم برنامه شما را داشته باشیم. من نمی‌دانم کدام قانون را رعایت نکرده‌ایم اما اگر کسی اپ ما را بخواهد می‌تواند آن را از روی سایت‌مان دانلود کند.
اتفاق‌های مختلفی برای مسافران و راننده‌های اسنپ افتاده است. فکری برای این مسئله کرده‌اید؟
در هر سیستم حمل‌ونقلی که یک راننده مسافری را جابه‌جا می‌کند ممکن است هر اتفاقی بیفتد. در فعالیت اینترنتی احتمال چنین مسائلی خیلی کمتر است چون تمام اطلاعات راننده، شماره ماشین، موبایل، شماره ملی و حتی مسیر دقیقی که طی کرده کاملا در سامانه‌های ما ثبت می‌شود. راننده طبیعتا این را می‌داند و احتمال اینکه اتفاق ناگواری به‌صورت تعمدی بیفتد کمتر از مسافرکش شخصی است. از این نظر اطمینان خاطر مضاعف را به مسافران می‌دهم. اما این دلیل نمی‌شود که ما به‌صورت شبانه‌روزی تمرکز خود را روی بهتر کردن کیفیت سفرهایمان و امنیت آنها نگذاریم.
می‌شود بگویید برای حل مشکلات به‌وجود آمده چه کارهایی کرده‌اید؟
یکی از مشکلات ما و سامانه‌های اینترنتی این است که راننده و مسافر به تلفن هم دسترسی دارند. ما یک کار جدیدی به نام «پنهان کردن شماره‌ها » را راه‌اندازی کردیم که دو طرف می‌توانند با هم تماس بگیرند اما با یک شماره ثابت مشخص که به محض پایان سفر از بین می‌رود. به جز این درهوش مصنوعی کاری می‌کنیم تا مطمئن باشیم راننده همان کسی است که در سیستم ما ثبت نام شده است. امکانی را فراهم می‌کنیم که در زمان ورود به سیستم راننده از خودش یک سلفی بگیرد و اگر این عکس با عکسی که راننده در سرور ما دارد مطابقت داشته باشد، اجازه ورود به برنامه را دارد.
اما در این ماجراها مسئله پرونده تجاوز به یک مسافر وجود دارد.
خیلی از جزئیاتی که به گوش مردم رسید صحت نداشت اما الان هنوز این پرونده در مرحله قضایی و در حال بررسی است. هنوز دارند بررسی می‌کنند که آن روز چه شده بود. تا جایی که من می‌دانم هنوز به نتیجه نرسیده‌اند و رأی هم صادر نشده است. اما این ماجرا باعث شد که کل پروسه جذب راننده را به‌طور مفصل بازبینی کردیم و اصطلاحا با سیستم «سه جفت چشم» راننده را چک می‌کنیم. در این سیستم سه نفر به‌طور جداگانه مدرک رانندگان را چک می‌کنند که اگر از نظر یکی از آنها مسئله‌ای وجود داشته باشد، راننده از روند ثبت نام حذف می‌شود. قبلا فقط یک نفر این کار را انجام می‌داد. به جز این، کل روند ثبت نام را دگرگون کردیم. جذب راننده در دفاتر انجام می‌شود و اکنون با پلیس امنیت همکاری می‌کنیم که گرفتن سوءپیشینه را با سرعت بالاتری انجام دهیم.
فکر می‌کنید با کارهایی که انجام داده‌اید امنیت مسافران بیشتر شده است؟
صددرصد. اصولا در پروسه‌هایی که تحت آی تی باشد اگر جرمی چه سبک یا سنگین در سفرهای ما اتفاق افتاده باشد با حکم قضایی تمام جزئیات سفر را در اختیار مقامات قضایی می‌گذاریم. خیلی وقت‌ها بعد از یک سفر اسنپ اتفاقی می‌افتد و کسانی که دنبال این اتفاق هستند می‌بینند که فردی قبلا اسنپ گرفته و با حکم قضایی که به ما می‌دهند ما اطلاعات‌شان را در اختیار آنها می‌گذاریم. این اتفاق باعث می‌شود که امنیت سفر بالا رفته و پیشگیری از جرم بیشتر شود. مسئله دیگری که وجود دارد و خیلی جنجالی بوده قیمت سفر است. بعضی مواقع مسافران از افزایش قیمت ناراضی هستند و گاهی راننده‌هایتان به‌خاطر پایین بودن قیمت اعتراض می‌کنند. پایین آوردن قیمت یک امکانی است که فناوری برای ما فراهم کرده است. این به هیچ عنوان به‌معنای پایین آوردن درآمد راننده نیست. مثلا یک راننده سنتی از نقطه یک به دو اگر 20هزار تومان می‌گرفت و مجبور بود خالی برگردد حالا به جای 20هزار تومان، 15هزار تومان می‌گیرد و در مسیر برگشت 15تومان دیگر می‌گیرد که در نهایت قیمت برای مسافر هم کاهش پیدا کرده است. راننده و مسافر کارمند ما نیستند. کاری که ما می‌کنیم این است که در پلتفرم‌مان کسی که می‌خواهد رانندگی کند و دیگری که می‌خواهد به جایی برود، همدیگر را ببینند. اگر این قیمت خیلی پایین باشد برای راننده صرف نمی‌کند و مسافر هم با قیمت بالا میانه‌ای ندارد. ما با الگوریتم‌های ریاضی و برنامه‌نویسی عرضه و تقاضا را هماهنگ می‌کنیم. قیمت‌گذاری ما صرفا یک مبنای منطقی براساس عرضه و تقاضا دارد.
اما در روزهای آلودگی هوا و اجرای طرح زوج و فرد از در منزل، خیلی‌ها که نیاز به استفاده از اسنپ داشتند با افزایش قیمت زیادی مواجه شدند.
در طول روز هم گاهی افزایش و کاهش سفر داریم. همه‌‌چیز بستگی به عرضه و تقاضا دارد. در روزهایی که گفتید ما قیمت را بالا برده‌ایم اما دلیل آن رضایت مشتری بود. اگر قیمت‌مان همان بهای روزهای عادی بود طبیعتا 50درصد راننده‌های ما کم می‌شدند. فقط یک گروه از راننده‌ها می‌توانند کار کنند پس ما باید قیمت بهتری بدهیم که راننده‌ها بتوانند به این گستره اضافه شوند و به همین دلیل در نهایت درخواست‌ها قبول شود. به همین دلیل کسی که کاری دارد حاضر است کمی بیشتر هزینه کند تا به کارش برسد. کارمان به این دلیل نبود که بخواهیم از آلودگی هوا سوءاستفاده کنیم.
پس یعنی افزایش قیمت دستی نبوده است؟
سیستم هوشمندی است که نظارت شخص روی آن وجود دارد. ما الگوریتم را نگاه می‌کنیم. الگوریتم ممکن است نداند امروز هوا آلوده است. چیزی که ما مانیتور می‌کنیم، تعداد عرضه و تقاضاست. بنا بر یک شاخص به نام fulfillment می‌سنجیم که از تعداد درخواست‌ها که آمده، چند عدد قبول شده است. این شاخص گاهی به 70یا 80درصد می‌رسد اما در روزهایی که پایین آمده، ما بررسی می‌کنیم که چرا کسی درخواست را قبول نمی‌کند. گاهی الگوریتم بالا می‌برد. گاهی خودمان می‌فهمیم که مشکل از کجاست و خودمان قیمت را تغییر می‌دهیم.
بعضی‌ها می‌گویند بعضی از خودروهایی که با اسنپ کار می‌کنند قدیمی هستند و می‌توانند باعث آلودگی بیشتر هوا شوند. کاری در این رابطه انجام می‌دهید؟
راننده‌ها استخدام ما نیستند و خودروها مال ما نیست. به همین دلیل نمی‌توانیم مستقیما هزینه کنیم اما در باشگاه راننده‌ها داریم تسهیلاتی برای راننده‌ها فراهم می‌کنیم؛ ازجمله بازدیدهای فنی با قیمت پایین‌تر. راننده‌ها چون کارمند ما نیستند نمی‌توانیم آنها را بیمه کنیم اما می‌توانیم تسهیلاتی فراهم کنیم که از بیمه‌های ارزان‌تر استفاده کنند. تا حد امکان سعی می‌کنیم خودروهایی که می‌گیریم سالم باشند تا به کاهش آلودگی کمک کنند.
طرح سفر مشارکتی
ما این دیدگاه را داریم که اسنپ راه‌حل همه مسائل ترافیکی شهر تهران است و داریم به این سمت می‌رویم که انتخاب اول حمل‌ونقل باشیم. در درازمدت یکی از اهداف ما کارپولینگ یا سفر مشارکتی است که در آن زمان به‌صورت مستقیم روی کاهش ترافیک و آلودگی تأثیر خواهد داشت. این طرح عملا به نحو احسن اقتصاد مشارکتی یا Sharing Economy را پیاده می‌کند. دوست داریم به جایی برسیم که وقتی صبح کسی می‌خواهد از خانه‌اش بیرون بیاید، حس کند که سوار شدن به ماشین شخصی و رفتن به شهر مشکل‌تر از اسنپ گرفتن است.
در همینه زمینه :
