استقلال مالی شهرهای ایران در آینده نزدیک

سیدمحمد فخار | خبرنگار:

درآمدهای پایدار طی سال‌های اخیر و پس از مشکلات بودجه‌ای فراوان دولت به نگرانی اصلی کلانشهرهای کشور تبدیل شده‌است. شهرداری‌های مقروض به بانک‌ها اگرچه طی سال‌های ابتدایی دهه 90برخی زیرساخت‌ها را پیش بردند، اما وابستگی آنها به منابع بانکی موجب شده بیشترین بدهکاری‌ها را به ساختار مالی کشور داشته باشند. اجلاسیه ششم شورای‌عالی استان‌ها که پنجشنبه هفته گذشته در محل مجلس شورای اسلامی سابق برگزار شد، بر این مهم تأکید داشت که باید فصلی نو در درآمدهای پایدار شهر پدید ‌آید. علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی در این رابطه توصیه کرد که شهرداری‌ها و شوراها نسبت به خلق اعتبارات نو و کاهش وابستگی به بودجه کشوری اقدام کنند.
    
سخنان اقتصادی لاریجانی

تامین منابع پایدار برای شوراها و شهرداری‌ها محور مهم سخنان لاریجانی بود؛ به زعم او باید منابع پایدار برای شهرداری‌ها ایجاد شود، اما این منابع باید ساختار معقول داشته باشد. این اصل باید درنظر گرفته شده و شهرداری‌ها به‌دنبال تأمین منابع برای خود باشند. نظر رئیس مجلس شورای اسلامی درباره موضوع سهم شهرداری‌ها از مالیات بر ارزش افزوده هم این بود که «هنوز بررسی مجلس درباره لایحه مالیات بر ارزش افزوده تمام نشده‌ است؛ لذا اگر شوراها و شهرداری‌ها پیشنهاداتی دارند اعلام کنند تا آن را لحاظ کنیم.» به گفته لاریجانی، سیر تکاملی در اوراق مشارکت نیز می‌تواند در آینده دولت را زمینگیر کند چون منابع مصرف شده و بازپرداخت هم‌زمان‌بر است. اکنون منابع زیادی برای بازنشستگان اختصاص داده شده که کافی هم نیست. با توجه به این شرایط توصیه می‌کنم که شهرداری‌ها و شوراها نسبت به خلق اعتبارات نو و کاهش وابستگی به بودجه اقدام کنند.

بودجه‌ها عمرانی شود نه جاری

تأکید بر امور عمرانی در شهرها نکته‌ای است که جز با اختصاص بودجه‌های کلان ممکن نمی‌شود. اما این مهم ممکن نمی‌شود جز با رفع معضل بودجه‌های جاری و تا وقتی حدود 300میلیارد تومان باید برای بودجه جاری مصرف شود، دیگر فضای تنفسی برای کار عمرانی باقی نمی‌ماند. لاریجانی در این زمینه گفت: با توجه به شرایطی که در آن قرار داریم، شهرداری‌ها باید بتوانند در آینده نزدیک منابعی برای خود تأمین کنند. با وجود این ما می‌توانیم زمینه را برای استفاده شهرداری‌ها از اوراق بیشتر فراهم کنیم، لازمه آن این است که منابع اوراق به سمتی رود که پروژه‌های ثروت‌زا اجرایی شود. ما از این رویکرد حمایت می‌کنیم چون نتیجه آن جذب نقدینگی است. رئیس مجلس شورای اسلامی با توصیه به شهرداری‌ها و شوراهای شهر در استفاده از فاینانس، اظهارکرد: با برخی از کشورها که مراوده داریم باید زمینه استفاده از فاینانس را فراهم کرد که به نفع کشور است. این مهم برای پروژه‌هایی همچون مترو و یا موضوع گردشگری ضروری است. مجلس و دولت نیز از آن حمایت می‌کنند.

در بخش دیگری از اجلاسیه ششم، اعضای شورای‌عالی استان‌ها در نامه‌ای خواستار دیدار با مقام معظم رهبری شدند. در بخشی از این نامه خطاب به رهبرمعظم  انقلاب آمده است: «تشکیل شورای‌عالی استان‌ها موید نقش مهم مردم در تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی‌های محلی و ملی است. »

تذکر درباره طرح‌های بلوکه شده

بهره‌گیری از ظرفیت شورای‌عالی استان‌ها موضوع فراموش شده‌ای در مجلس شورای اسلامی است.

 این نکته‌ای بود که مرتضی الویری رئیس شورای‌عالی استان‌ها مطرح کرد. او در این خصوص گفت: شوراهای اسلامی کشور و مجلس شورای اسلامی از حیث کارکردی ماموریت‌های مشابه در ساختار حاکمیت ملی و محلی دارند. هر دو نهاد دارای کارکردهای نظارتی و قانونگذاری هستند. انسجام و هماهنگی این دو ساختار می‌تواند نظام اجرایی در سطح حاکمیت ملی و محلی را کارآمدتر و اثربخش‌تر کند.

الویری تأکید کرد: قطعا ما نمایندگان شورای‌عالی استان‌ها که در زمینه مدیریت محلی امکان تصویب قانون داریم فرمایشات مقام معظم رهبری را نصب‌العین خود قرار خواهیم داد. به‌نظر الویری مسئله کنونی فراروی مجلس شورای اسلامی و شورای‌عالی استان‌ها عدم‌هماهنگی و رابطه تنظیم شده پایدار و مؤثر است. هرچند در قوانین اعلام شده طرح‌های مصوب شورای‌عالی استان‌ها باید در دستور کار مجلس شورای اسلامی قرار گیرد، اما در عمل و واقعیت این ماموریت به شکل کارآمد و مؤثر اتفاق نمی‌افتد. محصول این عدم‌هماهنگی ناکارآمدی قوانین وضع شده در حوزه مدیریت شهری و روستایی کشور است. الویری همچنین به لایحه دائمی شدن مالیات بر ارزش افزوده اشاره کرد و اضافه کرد: در این لایحه عملا ضمن کاهش بسیار شدید منابع پایدار شهرداری‌ها و دهیاری‌ها اختیار قانونی وضع عوارض که در قانون شوراهای اسلامی کشور از اختیارات کلیدی شوراها بوده است حذف شده که این اقدام یعنی تشریفاتی کردن شوراهای اسلامی.

ضمن آنکه در این لایحه تغییر مبنا و ساختار درآمدهای شهرداری‌ها و دهیاری‌ها از عوارض مالیات بوده و این با قانون آزمایشی قبلی مغایرت ساختاری دارد. طرح‌های مختلفی از شورای‌عالی استان‌ها از سنوات گذشته به مجلس ارسال شده که بخش عمده آنها در کمیسیون‌ها بررسی نشده و در اداره حقوقی مجلس بلوکه شده‌است این نارسایی باید با فوریت رفع شود. اگر طرحی از شورای‌عالی به مجلس ارسال می‌شود انتظار داریم در دستور کار صحن مجلس و کمیسیون‌ها قرار گیرد.

بخشی از هزینه‌ها را باید دولت و مجلس بپردازند

در ششمین اجلاس شورای‌عالی استان‌ها، سیدمحمدعلی افشانی شهردار پایتخت و محسن هاشمی، رئیس شورای شهر نیز حضور داشتند. افشانی در حاشیه جلسه گفت: بخشی از هزینه‌های پایتخت را باید دولت و مجلس بپردازند تا همه هزینه‌های پایتخت متوجه شهروندان تهرانی نباشد. البته تفکیک این هزینه‌ها غیرممکن است. به‌عنوان مثال، الان بخشی از هزینه‌ خطوط مترو را دولت پرداخت می‌کند که باید افزایش پیدا کند. او در پاسخ به پرسشی درباره مالیات بر ارزش افزوده هم گفت: آن‌چیزی که امروز به اسم مالیات بر ارزش افزوده وجود دارد، عوارضی بوده که شهرداری‌ها برای اداره امور شهر دریافت می‌کردند، چون این عوارض توسط دولت و شهرداری از مردم اخذ می‌شد و تعدادشان هم زیاد بود، برای اینکه مردم در چند مورد عوارض پرداخت نکنند، اسم آن را طرح تجمیع گذاشتند. براین اساس و از طریق مالیات بر ارزش افزوده ۵۰ درصد درآمدها به دولت و ۵۰ درصد دیگر به شهرداری پرداخت می‌شد که الان سهم شهرداری‌ها به۳۳ درصد کاهش یافته است. تقاضای ما این است که سهم شهرداری‌ها از مالیات بر ارزش افزوده همان ۵۰‌درصد محقق شود. شهردار تهران در پاسخ به پرسشی درباره ساختمان شورای‌عالی استان‌ها هم گفت: مسئله ساختمان شورای‌عالی در سال‌جاری با همکاری شهرداری و وزارت کشور حل خواهد شد. او در پاسخ به پرسشی درباره تراکم‌فروشی و فروش هولوگرام گفت: من به‌طور کلی از روزی که مسئولیت شهرداری تهران را برعهده گرفتم، با منطق و دانش همکارانم کار را شروع کردم و به همین شیوه هم شهر را اداره خواهیم کرد. یکی از محل‌های کسب درآمد عوارض است و عوارض حتما گرفته می‌شود. افشانی ادامه داد: آن‌چیزی که مورد قبول نیست، بالاآمدن ناگهانی یک ساختمان در یک محله‌ است که مانند دودکش بالا می‌آید و زندگی شهروندان را ساقط می‌کند. این ساختمان‌های دودکش‌گونه، روی نور و دید ساکنان آن محله تأثیر مخرب می‌گذارد و از این به بعد ساختمان‌های دودکش‌گونه در تهران ساخته نخواهد شد و براساس طرح جامع و تفصیلی، ساختمان‌ها ساخته می‌شوند. سیدمحمدعلی افشانی درباره طرح جایگزین ساختمان پلاسکو هم با اشاره به ضرورت توجه به قوانین، گفت: دیروز آقای مهندس سعیدی‌کیا به دفتر شهرداری آمدند و با هم درباره ساختمان پلاسکو صحبت کردیم. قرار شد اولا حتما نقشه‌ گودبرداری را در شهرداری تأیید کنند و بعد کار را شروع کنند. بعد از آن هم در نخستین فرصت نقشه‌های نهایی تصویب شود تا براساس نقشه‌های مصوب و پروانه‌های صادره کار انجام شود.