دلیر تنگستان

رئیسعلی دلواری در روستای دلوار از توابع تنگستان متولد شده بود. با شروع نهضت مشروطیت، رئیسعلی درحالی‌که ۲۵سال بیشتر نداشت، یکی از پیشگامان مشروطه‌خواه در جنوب ایران شد و با همراهی دیگر مشروطه‌خواهان، بوشهر را از حاکمیت استبداد قاجاریه خارج کرد. رئیسعلی در دوران دیکتاتوری محمدعلی‌شاه قاجار علیه حکومت او در جنوب دست به اسلحه برد و به درخواست ملاعلی تنگستانی و سیدمرتضی مجتهداهرمی که مخالف استبداد محمدعلی‌شاه قاجار بودند، بوشهر را از سلطه عمال شاه قاجار آزاد کرد و حدود ۹ماه شهر را در کنترل داشت. در آن اوضاع آشفته جنگ جهانی اول، با اینکه ایران اعلام بی‌طرفی کرده بود، بوشهر از سوی انگلیسی‌ها اشغال شد. نیروهای انگلیسی پرچم ایران را از دارالحکومه پایین کشیدند و به جایش پرچم خودشان را زدند؛ تلگرافخانه، گمرک، پست، فرمانداری و بقیه ادارات دولتی را گرفتند و در شهر حکومت نظامی اعلام کردند.
شروع جنگ جهانی اول و اشغال بوشهر توسط انگلیسی‌ها، رئیسعلی را برای دفاع از بوشهر و جلوگیری از پیشروی نیروهای انگلیسی آماده کرد. انگلیسی‌ها تصمیم گرفتند به دلوار حمله کنند. خبر حرکت کشتی‌های جنگی انگلیس به سمت دلوار، خیلی زود به شهر رسید. رئیسعلی و نیروهایش هم در ساحل دریا، سنگر ساختند. به فاصله کمی نیروهای انگلیسی به دلوار رسیدند و جنگ شروع شد. رئیسعلی دلواری با کسب تکلیف از علما و بسیج نیروهای مردمی در اوایل رمضان ۱۳۳۳ قمری خود را برای دفاع از بوشهر و جلوگیری از پیشروی نیروهای انگلیسی آماده کرد و توانست آنها را شکست دهد. روزنامه‌های محلی آن زمان نوشتند: «زنده رستم علی شاه رئیسعلی دلواری که ایران را زنده کرد».
انگلیسی‌ها دیگر به دلوار حمله نکردند. برعکس، رئیسعلی به فکر یک حمله همه‌‌جانبه به بوشهر بود تا انگلیسی‌ها را از شهر بیرون کند. اما زمان شبیخون به نیروهای انگلیسی در ۱۲ شهریور ۱۲۹۴ در محلی به نام «تنگک صفر» توسط فردی نفوذی به نام غلام‌حسین تنگکی، از پشت سر هدف گلوله قرار گرفت و در ۳۳ سالگی به شهادت رسید. پیکر او نیز بنا بر وصیتش، در جوار حرم علی‌بن‌ابیطالب(ع) در وادی‌السلام نجف اشرف دفن شده است.