گزارش
میراث شیخ در قلب تهران
آرامگاه شیخ هادی نجمآبادی مجتهد دیندار، مأمن دلدادگان است
سعیده مرادی-روزنامه‌نگار
در هیاهوی میدان حسن‌آباد و شلوغی خیابان‌های اطرافش، معبر و مقبره‌ای به نام شیخ هادی نجمآبادی وجود دارد که علاقه‌مندان به تاریخ به‌ویژه تاریخ معاصر به خوبی با شخصیت این مجتهد دوره قاجار و نقش او در وقایع و حوادث تاریخی و سیاسی آن دوران ازجمله آگاه کردن مردم در گرایش به افکار و اندیشه‌های نو و در نهایت پیدایش مشروطه‌خواهی آشنا هستند. روحانی‌ای که پس از درگذشتش مقبره شیخ‌هادی سال ۱۳۳۰ در حوالی بازار بزرگ تهران و کمی پایین‌تر از میدان حسن‌آباد ساخته شد؛ خیابانی که مقبره در آن قراردارد به نام شیخ هادی می‌شناسیم و از آن زمان تا‌کنون سال‌هاست به محلی برای حضور و عرض ارادت مردم و زیارتگاهی پر رونق برای اهل محله تبدیل شده است.
شیخ هادی نجمآبادی که بود؟
خاندان نجمآبادی یکی از خانواده‌های عالم‌پرور200 ساله در تهران بودند که چه در میان عالمان دین و چه میان دانشمندان علوم جدید شخصیت‌هایی چند از این خانواده برخاسته‌است. یکی از این افراد، شیخ هادی نجمآبادی، از مجتهدان مشهور تهران در دوران پادشاهی ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه قاجار است. بزرگ‌مردی که او را یکی از تأثیرگذاران مهم تاریخ معاصر ایران می‌نامند که هم در زمینه فکر تجددخواهی و هم در مسائل سیاسی ایران، تأثیرگذار و نقش‌آفرین بوده است. افکار و اندیشه‌های شیخ را در کتاب تحریر‌العقلاء می‌توان مشاهده کرد. مورخان، شیخ هادی را از نزدیک‌ترین روحانی‌های ساکن ایران به سیدجمال‌الدین دانسته‌اند. او، یکی از مجتهدان نامدار سال‌های پیش از مشروطیت بود که نقش مثبتی در آگاه کردن مردم در گرایش به افکار و اندیشه‌های نو و در نهایت پیدایش مشروطه‌خواهی داشته است. شهامت سیاسی شیخ هادی‌نجم‌آبادی چنان بود که منزلش مأمن بزرگانی مانند میرزا حسن‌خان رشدیه (بنیانگذار مدارس نوین در ایران) به حساب می‌آمد.
خانه‌ای که مقبره شد
شیخ هادی نجمآبادی در سال ۱۳۲۰ هجری قمری درگذشت. او وصیت کرده بود که پس از فوت، پیکرش را در منزل خودش به خاک بسپارند، بنابراین پیکر شیخ را در همان منزل ۵۰۰ متری‌اش به خاک سپردند؛ منزلی که امروز با نام آرامگاه شیخ هادی نجمآبادی شناخته می‌شود. مدتی پس از درگذشت شیخ و خاکسپاری‌اش 2 تن از علاقه‌مندان او، زمینی را برای مقبره این شیخ وقف کردند. پس از آن، با کمک و مساعدت خاندان نجمآبادی، مقبره شیخ در سال ۱۳۳۰ قمری ساخته شد و این مکان به آرامگاهی تبدیل شد که دوستداران شیخ هادی نجمآبادی برای زیارت به آنجا می‌روند. آرامگاه شیخ هادی نجمآبادی در سال ۱۳۷۲، بازسازی شده است و دکتر محمد علی نجمآبادی، از نوادگان آقا شیخ هادی، آن را اداره می‌کند. حاج شیخ هادی نامدارترین شخصیت خاندان نجمآبادی است که شهرت این دودمان بیش از هر چیز مرهون شخصیت تأثیرگذار اوست. این مقبره به ثبت ملی هم رسیده است.
یادگار فرهنگی
وارد خانه شیخ که می‌شوید، حوض نیمه پری پیش روی‌تان قرار می‌گیرد و ایوانی که گلدان شمعدانی در کنار ستون‌های خانه چیده شده است. در آن سوی ساختمان اصلی خانه، اتاق‌هایی که فاصله‌اش از زمین به یک متر می‌رسد، دورتادور حیاط نه چندان بزرگ دیده می‌شود. این خانه قدیمی از بخش‌های مختلف تشکیل شده است. در ضلع جنوبی این مجموعه، اتاقی وجود دارد که مقبره برخی از اعضای خاندان نجمآبادی جای گرفته و بخشی از این اتاق را نیز کتابخانه آرامگاه تشکیل داده است و در آن تعداد محدودی نسخه‌های خطی نگهداری می‌شود. این کتاب‌ها که بیشترشان در سال ۱۲۵۱ و ۱۲۶۰ و سال‌های پس از آن وقف شده، در اختیار خانواده بوده و تا این اواخر در مقبره نگهداری شده است. ابتدا فرزند مرحوم حاج شیخ مهدی نجمآبادی از طرف پدر متولی آثار خطی و کتاب‌های باقی‌مانده از خاندان بودند. اما پس از درگذشت مرحوم شیخ‌مهدی در سال 1335 میلادی، فرزند شیخ، پروفسور سیف‌الدین نجمآبادی متولی این آثار شد.در کنار کتاب‌های مختلف، شجره‌نامه خاندان نجمآبادی به‌طول 80/13متر و ارتفاع 1/5متر روی دیوارهای غربی مقبره نقش بسته‌است.
2رکعت نماز عاشقی
مقبره مرحوم حاج شیخ هادی همچنین یک مسجد دارد که همیشه برای فریضه نماز همسایگان و عابران ظهرها و غروب‌ها به‌مدت 2 ساعت به روی مراجعان و نمازگزاران باز است. شب‌های جمعه از ابتدای مغرب در تمام مزارهای داخل حیاط باز و عموم می‌توانند برای زیارت اموات مقبره حاج شیخ هادی شرکت کنند. در مسجد مقبره شیخ هادی، شب‌های جمعه قرائت قرآن مجید دایر است. علاوه بر مسجد که در راهروی ورودی مقبره قرار دارد، داخل حیاط 3 مقبره شمالی و غربی و جنوبی دیده می‌شود که احتمالا حدود 80 نفر از خاندان و شاید غیرخاندان نجمآبادی در این مقابر و حیاط مقبره آرمیده‌اند.
